Αν παρατηρήσει κανείς την Αθήνα από την Ακρόπολη και τον Λυκαβηττό, θα δει ότι αυτή η θάλασσα των πολυκατοικιών που γεμίζουν το οπτικό πεδίο, είναι και ένας θρίαμβος του μικρομεσαίου κοινωνικού μοντέλου που προκρίθηκε μετά το 1950. Είναι ένα χαλί από οικοδομές, οι οποίες από μακριά μοιάζουν ομοιόμορφες, χωρίς να είναι, και που έμελλε να σφραγίσουν την εικόνα της ελληνικής πρωτεύουσας.
Κάτω από την επιφάνεια της οικιστικής ομοιομορφίας που εισπράττει ένας παρατηρητής των Αθηνών με βάση έναν από τους λόφους της πόλης, κρύβεται αυτή η ποικιλόμορφη και κινητική κοινωνία που όλοι γνωρίζουμε. Ωστόσο, δεν μπορεί κανείς να αγνοήσει τη διάσταση μιας κοινής παρακαταθήκης, μιας κοινής αντίληψης, μιας κοινής συνισταμένης, που, έως πρόσφατα, έδενε μεταξύ τους το 80% του πληθυσμού. Αυτή η συνθήκη γλιστράει πλέον στο παρελθόν. Μία από τις πιο ενδιαφέρουσες μετατοπίσεις που συμβαίνουν τα τελευταία χρόνια στο τοπίο των Αθηνών είναι η σταδιακή απαγκίστρωση από το κυρίαρχο μικρομεσαίο κοινωνικό μοντέλο, που όρισε και αιμοδότησε μια κοινή πορεία ζωής από το 1949 έως το 2008.
Αυτό έχει αρχίσει και διαφαίνεται πλέον στην παραλιακή ζώνη, τη λεγόμενη Αθηναϊκή Ριβιέρα, που, ακόμη έχει άδηλο μέλλον, αλλά διακριτό προσανατολισμό. Παρομοίως, το κέντρο της Αθήνας, προσανατολισμένο κυρίως στον τουρισμό και στην εστίαση, αντικαθιστά σταδιακά την ποικίλη επιχειρηματικότητα της μικρομεσαίας αστικής τάξης, που έως το 2000 έδινε τον τόνο στους δρόμους κάτω από το Σύνταγμα, με άλλες λειτουργίες ορίζοντας ένα πλαίσιο ομοιομορφίας. Η ζωντάνια των μεσαίων στρωμάτων τον περασμένο αιώνα, δηλαδή των κοινωνικών στρωμάτων που έχτισαν την Αθήνα που γνωρίζουμε, οριζόταν από μια ευρύτατη ποικιλία δραστηριοτήτων, από τα καταστήματα εξυπηρέτησης των βασικών αναγκών της γειτονιάς μέχρι τις ελληνικές φίρμες της Ερμού και τις μπουτίκ του Κολωνακίου.
Η απώλεια της επιχειρηματικής ικμάδας των μεσαίων στρωμάτων θα αρχίσει να αντανακλάται με ολοένα και μεγαλύτερη έμφαση και στο οικιστικό τοπίο των Αθηνών, που υποδέχεται πλέον κατά κόρον μέγκα-πρότζεκ και συγκροτήματα διαμερισμάτων προσανατολισμένων στο τυποποιημένο ψευδο-πολυτελές πρότυπο μιας κοινής, διεθνοποιημένης ομοιογένειας.
Εχοντας όλα αυτά να ξετυλίγονται ως αδήριτες πραγματικότητες της νέας εποχής, ξαναβλέπω με συμπάθεια τις πολυκατοικίες της μικρομεσαίας Αθήνας. Ηταν, τουλάχιστον, κτίρια που γεννήθηκαν από πραγματικές ανάγκες της κοινωνίας.
