Η Ελλάδα καταγράφεται εδώ και χρόνια ως μία από τις λίγες χώρες του ΝΑΤΟ που υπερβαίνουν με συνέπεια τον στόχο του 2% του ΑΕΠ σε αμυντικές δαπάνες. Το 2023 η Ελλάδα διέθεσε περίπου 3,2 % του ΑΕΠ της στην άμυνα, δηλαδή πάνω από 7 δισ. ευρώ, σύμφωνα με τα στοιχεία του ίδιου του ΝΑΤΟ.
Μήπως όμως μια σημαντική δαπάνη της χώρας –η υποχρεωτική στρατιωτική θητεία– δεν αποτυπώνεται πλήρως στους αριθμούς αυτούς;
Σήμερα το ελληνικό κράτος καταγράφει το κόστος της θητείας μόνο ως μισθοδοσία των στρατευσίμων (που είναι ελάχιστη) και λειτουργικά έξοδα. Δεν λαμβάνει υπόψη του την απώλεια εισοδήματος που θα παρήγαγε ένας νέος άνθρωπος αν εργαζόταν ή σπούδαζε για 9 ή 12 μήνες, αντί να υπηρετεί.
Ας το πούμε πιο απλά: κάθε έτος, περίπου 30.000 έως 40.000 νέοι σταματούν τις σπουδές ή την εργασία τους για να υπηρετήσουν τη θητεία. Ποιο είναι το πραγματικό κόστος για την οικονομία και για τους ίδιους τους νέους;
Τι κάνει η Φινλανδία; Η Φινλανδία, που έχει παρόμοιο υποχρεωτικό σύστημα, έχει ήδη ανοίξει αυτή τη συζήτηση. Οικονομικές μελέτες εκεί αποτιμούν το «ευκαιριακό κόστος» της θητείας – δηλαδή την αξία της χαμένης παραγωγικότητας. Παρότι δεν το ενσωματώνει ακόμη πλήρως στους αμυντικούς της προϋπολογισμούς, το αναγνωρίζει ως σημαντικό μέρος της συνολικής επένδυσης στην άμυνα.
Αν το έκανε και η Ελλάδα; Αν η Ελλάδα υπολόγιζε αυτό το κόστος με τον ίδιο τρόπο, οι επίσημες αμυντικές της δαπάνες ως ποσοστό του ΑΕΠ θα αυξάνονταν ακόμη περισσότερο. Αυτό δεν θα ήταν απλώς ένα λογιστικό τέχνασμα. Θα ήταν μια πιο ειλικρινής αποτύπωση του τι πραγματικά επενδύει η χώρα στην άμυνά της. Και σε μια εποχή που το ΝΑΤΟ ζητεί από τα μέλη του να καταγράφουν πραγματικές δαπάνες, μήπως αυτό θα ενίσχυε ακόμη περισσότερο τη διεθνή εικόνα της Ελλάδας ως συνεπούς συμμάχου;
Μήπως τότε θα βλέπαμε τη στρατηγική μας με πιο φρέσκο μάτι; Αν αναγνωρίζαμε λογιστικά ότι η υποχρεωτική θητεία έχει ένα σημαντικό κόστος για την οικονομία, θα μπορούσαμε να σκεφτούμε τρόπους ώστε η εκπαίδευση να γίνει ακόμη πιο αποδοτική, πιο στοχευμένη, ίσως συντομότερη χρονικά, αλλά εξίσου ποιοτική.
Αν αναγνωρίζαμε λογιστικά ότι η υποχρεωτική θητεία έχει ένα σημαντικό κόστος για την οικονομία, θα μπορούσαμε να σκεφτούμε τρόπους ώστε η εκπαίδευση να γίνει ακόμη πιο αποδοτική.
Ισως να μη χρειάζεται να αλλάξουμε τίποτα ουσιαστικό – μόνο να γνωρίζουμε καλύτερα το πραγματικό κόστος και να το διαχειριζόμαστε πιο συνειδητά.Αλλωστε, η καλή γνώση των δεδομένων είναι πάντοτε το πρώτο βήμα για κάθε βελτίωση, μικρή ή μεγάλη. Μερικά ερωτήματα προς σκέψη:
– Πόσα εκατομμύρια ανθρωποώρες παραγωγικής εργασίας «παγώνουν» κάθε χρόνο στα στρατόπεδα;
– Ποιο είναι το πραγματικό κόστος σε ΑΕΠ και σε προσωπικές ζωές κάθε μήνα υποχρεωτικής θητείας;
– Αν γνωρίζαμε με ακρίβεια αυτούς τους αριθμούς, θα μας οδηγούσαν άραγε σε νέες πολιτικές αποφάσεις; Ή απλώς θα συνεχίζαμε, αλλά με μεγαλύτερη ειλικρίνεια απέναντι στον εαυτό μας και τους συμμάχους μας;
Η εθνική άμυνα είναι πρωτίστως ζήτημα ασφάλειας, όχι οικονομίας. Ομως, σε μια εποχή που όλα μετρώνται και όλα ελέγχονται, ίσως ήρθε η ώρα να κάνουμε πιο διαφανείς και ρεαλιστικούς τους αριθμούς που δείχνουμε στον εαυτό μας και τους συμμάχους μας.
Μια τέτοια συζήτηση δεν μειώνει την αξία της θητείας. Ισως την αναβαθμίζει.
*Ο κ. Τέμου Λέχτινεν είναι πρόεδρος του Ελληνοφινλανδικού Επιμελητηρίου και μέλος του δημοτικού συμβουλίου Βάρης – Βούλας – Βουλιαγμένης.
