Τα κόμματα είναι ίσως εκείνο το χαρακτηριστικό της δημοκρατίας μας που έχει αλλάξει ριζικά στη διάρκεια της 51χρονης διαδρομής της Μεταπολίτευσης. Σε σημείο, μάλιστα, πολύ συχνά να πέφτει πάνω τους το ανάθεμα της κοινής γνώμης και να θεωρούνται κάτι σαν τις δέκα πληγές του Φαραώ.
Η εξέλιξη αυτή φαίνεται να βολεύει πολλούς και ετερόκλητους. Αρχικά, τους θιασώτες του τεχνολαϊκισμού, του συνδυασμού δηλαδή των «πεφωτισμένων» που επικαλούνται την τεχνοκρατική ειδημοσύνη, αλλά και τη λαϊκίστικη επίκληση στον λαό, σηματοδοτώντας τη διαδικασία διαχωρισμού και αποκοπής της κοινωνίας από την πολιτική.
Οσους επίσης προσεγγίζουν την πολιτική όχι μέσα από ένα ιδεολογικό και αξιακό πρίσμα που οδηγεί σε εναλλακτικές επιλογές, αλλά αναζητούν ως περφόρμερ τη λέσχη των δικών τους θαυμαστών.
Η πολιτική ζωή μιας κοινότητας, όμως, έχει ανάγκη να γνωρίζει ποιες είναι οι συντεταγμένες της. Γιατί η πολιτική είναι από τη φύση της, σε μια φιλελεύθερη δημοκρατία, από κάτω προς τα επάνω. Πρέπει να ανταποκρινόμαστε στα αιτήματα και στις ανησυχίες των πολιτών, απαντώντας στα προβλήματα. Και οι απαντήσεις δεν μπορεί να είναι αποσπασματικές και επιμέρους. Χρειάζεται να υποτάσσονται σε σαφές ενιαίο σχέδιο και να δείχνουν προς μια κατεύθυνση. Να εκπορεύονται από μια ιδεολογία.
Αν η Δημοκρατία εξαντλείται σε επιμέρους πολιτικές και δεν χαρακτηρίζεται σε πολιτική αξιών, τότε κουράζει και κουράζεται. Ετσι, αργά ή γρήγορα, ο ζωτικός για την πρόοδο και την ελευθερία πολιτικός ανταγωνισμός θα εκλείψει και η χώρα θα βρεθεί δέσμια κάθε λογής ολιγαρχιών.
Πάγια θέση μου είναι ότι ο κίνδυνος αυτός είναι αποτέλεσμα της αποδυνάμωσης του κομματικού συστήματος και αντίστροφα της ενίσχυσης ολιγάριθμων «πραιτωριανών» εντός των κομμάτων που δρουν αποκλειστικά με προσωπική ιδιοτέλεια. Γιατί όταν τα κόμματα ατονούν, μικρές ομάδες ανθρώπων συγκροτούν με ευκολία συνωμοτικούς κύκλους και χρησιμοποιούν τη δύναμη του κόμματος για να υπηρετήσουν δικά τους συμφέροντα, εις βάρος τόσο του σώματος των πολιτών όσο και της πατρίδας.
Εσχάτως, όπως προανέφερα, εμφανίστηκε και ένα άλλο δεινό: μια απολιτική και ακομματική ομάδα ανθρώπων, που αυτοσυστήνονται ως πεφωτισμένοι δεσπότες και ισχυρίζονται ότι αυτοί ξέρουν τι χρειάζεται να γίνει, οπότε θα πρέπει να λαμβάνουν μόνοι τους τις αποφάσεις, με τους υπολοίπους, οργανωμένα μέλη και λαό, ως απλούς θεατές ή χειροκροτητές.
Oταν οι πολίτες δεν συμμετέχουν μαζικά στα κόμματα, όταν οι αρχές και οι αξίες τους ατονούν, όταν οι καταστατικές τους διαδικασίες εφαρμόζονται επιδερμικά, τότε η δημοκρατία αρρωσταίνει.
Η λύση είναι η αναδιοργάνωση και ενδυνάμωση –θεσμική και πολιτική– των κομμάτων και του κομματικού συστήματος. Από τον 19ο αιώνα ήδη τα κόμματα θεωρούνται απαραίτητα για την έκφραση της βούλησης της κοινής γνώμης, με το πειστικό επιχείρημα ότι η εναλλακτική λύση είναι οι συνωμοτικοί κύκλοι ή οι βιαιοπραγίες.
Μια δημοκρατία αρρωσταίνει όταν οι πολίτες δεν συμμετέχουν μαζικά στα κόμματα, όταν οι αρχές και οι αξίες τους ατονούν, όταν οι καταστατικές τους διαδικασίες εφαρμόζονται επιδερμικά και όχι ουσιαστικά.
Πενήντα ένα χρόνια από τη Μεταπολίτευση, η χώρα μας έχει ανάγκη την αποκατάσταση της υγείας του κομματικού συστήματος. Χρειαζόμαστε κόμματα που θα προάγουν τις καταστατικές αρχές και αξίες τους, που θα εμπλέκουν μαζικά, λειτουργικά και γόνιμα τους πολίτες στη λήψη των αποφάσεων, που θα λειτουργούν ουσιαστικά και σε διάρκεια όλα τα όργανά τους, που θα είναι ανοικτά αλλά ταυτόχρονα δεν θα γίνεται μέλος όποιος δώσει ένα δίευρω.
Η ποιότητα της δημοκρατία μας συνδέεται με τη λειτουργία και τον ρόλο των κομμάτων σε αυτήν. Για να αναβαθμίσουν, όμως, τη Δημοκρατία μας τα κόμματα χρειάζονται περισσότερη και ποιοτικότερη δημοκρατία στο εσωτερικό τους. Επιδιώκοντας τη σύνθεση μέσα από τη δημιουργική διαφωνία και όχι την υπακοή, που συχνά μεταφέρεται και στις κοινοβουλευτικές ομάδες, κάτι που περιορίζει σε σημαντικό βαθμό τον ρόλο του Κοινοβουλίου. Αλλωστε, η Δημοκρατία αναγνωρίζει τη διαφωνία ως δικαίωμα και όχι ως απειλή.
Η Δημοκρατία χρειάζεται ανοικτά κόμματα, με μαζική συμμετοχή των μελών τους, με αρχές και αξίες, με πλουραλισμό, με διάλογο, με παρέμβαση και λειτουργική έκφραση άποψης.
*Ο κ. Γιάννης Οικονόμου είναι βουλευτής Φθιώτιδος Ν.Δ., πρώην υπουργός.
