Τα προβλήματα που ο Ντόναλντ Τραμπ αντιμετωπίζει με σημαντικό κομμάτι της εκλογικής του βάσης –τους φανατικούς του κινήματος «Κάνουμε την Αμερική Ισχυρή Πάλι» (MAGA)– αποδεικνύουν πόσο δύσκολο είναι να κυβερνήσει κανείς όταν, για να εκλεγεί, βασίστηκε σε ψέματα, υπεραπλουστεύσεις και θεωρίες συνωμοσίας. Οχι ότι ο Τραμπ εμποδίζεται να «κυβερνήσει» (αν επιλέγουμε να αποκαλούμε έτσι το χάος που σπείρει ανεμπόδιστος), αλλά, για πρώτη φορά, βρίσκει σθεναρή αντίσταση στο αφήγημα που προσπαθεί να επιβάλει στην κοινωνία. Οταν πολιτεύεσαι με ψέματα και απευθύνεσαι στα βασικά ένστικτα των ψηφοφόρων («Θα αποκαλύψουμε τα μέλη μιας σπείρας παιδεραστών που μας κυβερνά και θα τους τιμωρήσουμε»), δεν μπορείς ξαφνικά να απευθυνθείς στη λογική τους, λέγοντας: «Αφήστε, δεν υπάρχει τέτοιο ζήτημα». Αντί να δεχθούν πως παρασύρθηκαν από ψέματα, πολλοί θα ερμηνεύσουν την εξέλιξη αυτή ως απόδειξη πως και εσύ έγινες κομμάτι του καθεστώτος που καταγγέλλεις. Η «αντισυστημική» αντίληψη μετατρέπει τα πάντα σε επιβεβαίωση πως συνωμοσίες καθορίζουν τα πράγματα, σε βάρος «τιμίων πατριωτών» και της πατρίδας.
Οσες φορές και να αποδειχθεί πως ο αρχηγός ψεύδεται, η εμπιστοσύνη τους σε αυτόν θα κλονιστεί μόνο εάν ο ίδιος εγκαταλείψει το αγαπημένο αφήγημα.
Το ζήτημα μας απασχολεί όχι μόνο επειδή υπάρχει κάποια δικαιοσύνη στο να χάνει ο Τραμπ τον έλεγχο κάποιων οπαδών του, καθώς με τους βοηθούς του σε όλα τα κομβικά σημεία της διοίκησης στο τέλος θα επιβληθεί στους οπαδούς του πάλι. Μας απασχολεί επειδή παντού η δημοκρατία είναι ανοχύρωτη εναντίον του ψέματος. Οταν πολλοί αδυνατούν να διακρίνουν τι είναι πραγματικό και τι απλώς εξυπηρετεί το αφήγημα που θέλουν να πιστέψουν, όλα είναι ρευστά, όλα είναι ζήτημα γνώμης και ερμηνείας. Ετσι, όσες φορές και να αποδειχθεί πως ο αρχηγός ψεύδεται, αυτό δεν σημαίνει τίποτε για τους οπαδούς του. Η εμπιστοσύνη τους σε αυτόν θα κλονιστεί μόνο εάν ο ίδιος εγκαταλείψει το αγαπημένο αφήγημα, όπως κάνει ο Τραμπ στην υπόθεση Επσταϊν. Στην Ελλάδα, είμαστε εξοικειωμένοι με τα παραμύθια των πολιτικών. Ομως, οι πολίτες μπορούν να κατανοήσουν και να δεχθούν αλλαγή πλεύσης όταν αυτή χρειάζεται. Αυτό εξηγεί πώς ο Αντώνης Σαμαράς και ο Αλέξης Τσίπρας κατάφεραν να γίνουν πρωθυπουργοί, ορμώμενοι από διαφορετικές πλευρές του πολιτικού φάσματος, παρά τη διάψευση των υποσχέσεών τους. Ο Σαμαράς ισχυριζόταν πως υπήρχε εναλλακτική πολιτική απ’ αυτήν που επέβαλε η τρόικα, ενώ ο Τσίπρας δήλωνε πως θα καταργούσε με μια κίνηση τα μνημόνια. Ο λαός που παλιότερα ψήφιζε υπέρ τού «Εξω από το ΝΑΤΟ, έξω από την ΕΟΚ» και έμενε ευχαριστημένος όταν η χώρα δεν έφυγε από το ΝΑΤΟ, και όταν εντάχθηκε στην ευρωπαϊκή ενοποίηση, έδωσε στον Σαμαρά και στον Τσίπρα ευκαιρία να κυβερνήσουν όταν άλλαξαν ριζικά πορεία όταν βρέθηκαν στην εξουσία.
Ενα ισχυρό ρεύμα αντιδυτικής, αντεπιστημονικής και ανορθολογικής καχυποψίας διατρέχει την ελληνική κοινωνία. Από το λαϊκό κίνημα του Παπουλάκου επί βασιλείας Οθωνος έως το Διαδίκτυο και την πολιτική σήμερα, ένας σημαντικός αριθμός πολιτών πιστεύει πως η Ελλάδα (οι ίδιοι, δηλαδή) είναι θύμα σκοτεινών δυνάμεων και εγχώριων προδοτών. Επινοούν ή αναθερμαίνουν θεωρίες συνωμοσίας συνεχώς και δεν πτοούνται από καμία διάψευση. Επιμένουν να βλέπουν τη χώρα συνεχώς τραυματισμένη, ένα βήμα πριν από νέα προδοσία, και εαυτούς ως μοναδική ελπίδα για το έθνος. Από αυτή τη δεξαμενή οργής αντλούν πολλοί την πολιτική (και δημοσιογραφική) πελατεία τους. Αυτό το ρεύμα πασαλείβουν με την «ιδεολογία» της μόδας δημαγωγοί από όλο το φάσμα της πολιτικής. Αυτό βρίσκει απέναντί του όποιος επιχειρήσει να λύσει χρόνια προβλήματα. Στην Ελλάδα γνωρίζουμε ότι αυτός ο ισχυρός πόλος στην κοινωνία και στην πολιτική καθορίζει πόσο μπροστά ή πόσο πίσω θα πάμε. Στην Αμερική, τώρα το μαθαίνουν.
