Η διεθνώς αναγνωρισμένη κυβέρνηση της Λιβύης έχει αποφασίσει, καθ’ υπόδειξιν της Τουρκίας, να τορπιλίσει την προσπάθεια της Ελλάδας να ισορροπήσει ανάμεσα στα δύο αντιμαχόμενα μέρη της πολύπαθης χώρας. Γιατί όμως αντέδρασε τώρα η κυβέρνηση Ντμπέιμπα, σε μια στιγμή που κλονίζεται από εσωτερικές έριδες μεταξύ φατριών που τη στηρίζουν; Μπορεί να αλλάξει τη μοίρα της μια κίνηση επίδειξης ισχύος απέναντι στην Ελλάδα στον ΟΗΕ; Προφανώς και όχι. Ενδέχεται όμως η δουλοπρέπεια προς την Αγκυρα να αποδώσει καρπούς προκειμένου να στηριχθεί ο Ντμπέιμπα. Ενοχλήθηκε μήπως η Λιβύη από την προκήρυξη του διαγωνισμού στα νότια και νοτιοανατολικά της Κρήτης; Τότε, στον δικό της διεθνή διαγωνισμό, δεν θα εμφάνιζε την ελληνική εκδοχή της μέσης γραμμής αλλά την τουρκική, την οποία άλλωστε παρουσίασε στους χάρτες που κατέθεσε στον ΟΗΕ. Σε μια τέτοια περίπτωση όμως γνώριζαν οι Αρχές της Λιβύης ότι σχεδόν καμία εταιρεία, πέραν ίσως της τουρκικής κρατικής εταιρείας πετρελαίου (TPAO), δεν επρόκειτο να εμπλακεί, διότι έτσι θα αναγνώριζαν, έστω και εμμέσως, τις εξωπραγματικές διεκδικήσεις της. Κοντολογίς, ποια σοβαρή εταιρεία θα «τρυπούσε» στα 10 ναυτικά μίλια από τις ακτές της Κρήτης εκ μέρους της Λιβύης; Για να αποφύγει λοιπόν το φιάσκο και να προσεγγίσει ενεργειακούς κολοσσούς, προέκρινε στον διεθνή διαγωνισμό τον δρόμο της λογικής και του σεβασμού των προνοιών του Δικαίου της Θάλασσας. Αυτό είναι και ένα από τα ισχυρότερα επιχειρήματά μας, γιατί δεν μπορεί ένα κράτος να εμφανίζει χάρτες όπου μεταβάλλονται οι διεκδικήσεις του και μετατοπίζεται η μέση γραμμή κατά περίσταση.
Επομένως, έχουμε βάσιμους λόγους να πιστεύουμε ότι η επικείμενη παρουσία της Chevron αποτελεί καρφί στο μάτι της Τουρκίας, γιατί στην πράξη υπονομεύεται η «Γαλάζια Πατρίδα». Επειδή λοιπόν η τουρκική ηγεσία, που έχει επιδοθεί σε μια επίθεση γοητείας προς τον Tραμπ, δεν θα στρεφόταν σε βάρος της Chevron, «παρήγγειλε» στη χρήσιμη για τέτοιες επικίνδυνες αποστολές κυβέρνηση της Tρίπολης να αμφισβητήσει με επίσημο τρόπο τον διαγωνισμό που προκήρυξε η Ελλάδα. Αν, πάντως, αποδειχθεί ότι η περιοχή κατέχει μεγάλες ποσότητες υδρογονανθράκων, το αυτί του αμερικανικού κολοσσού δεν θα ιδρώσει από τις αιτιάσεις της Λιβύης, ούτε η Τουρκία θα αναμετρηθεί μέσω των δικών της πλωτών γεωτρύπανων ή σεισμικών σκαφών με τη Chevron. Γι’ αυτό επιχειρεί να την αποθαρρύνει τώρα, εγείροντας αμφιβολίες για το μελλοντικό στάτους της περιοχής στην οποία πρόκειται να δραστηριοποιηθεί. Εύλογα, η ελληνική πλευρά πρέπει οπωσδήποτε να εξασφαλίσει τη συμμετοχή της Chevron.
Υπάρχουν ακόμη δύο πεδία στα οποία το αποτέλεσμα του ελληνοτουρκικού μπρα ντε φερ θα κρίνει σε σημαντικό βαθμό την κατοχύρωση των ελληνικών θέσεων. Αφενός, η κύρωση ή μη του παράνομου τουρκολιβυκού συμφώνου από το κοινοβούλιο του Τομπρούκ και αφετέρου η ενεργοποίηση και μέχρι ποιου σημείου της εν λόγω συμφωνίας οριοθέτησης ΑΟΖ. Δεν πρέπει να επιτρέψουμε το πρώτο και οφείλουμε να περιορίσουμε την έκταση των ερευνών που πρόκειται να ξεκινήσουν από μεριάς της τουρκικής κρατικής εταιρείας πετρελαίου στη Λιβύη. Ως προς το δεύτερο, πρέπει από τώρα να προκαλέσουμε θόρυβο πανευρωπαϊκά, θέτοντας το ζήτημα συστηματικά σε όλα τα fora, διασφαλίζοντας την επιβολή σκληρών αντίμετρων στο ενδεχόμενο παραβίασης της μέσης γραμμής.
Η επικείμενη παρουσία του αμερικανικού ενεργειακού κολοσσού νοτίως της Κρήτης αποτελεί καρφί στο μάτι της Αγκυρας.
Από εκεί και πέρα, η προσέγγιση της ανατολικής Λιβύης μπορεί να γίνει σε δύο επίπεδα: Εξασφαλίζοντας χρηματοδοτική βοήθεια από πλευράς Ε.Ε., που μπορεί να φτάσει μέχρι και το ένα δισ. ευρώ, δηλαδή υπερδιπλάσια χρήματα από ό,τι έχουν δοθεί τα τελευταία χρόνια στη δυτική Λιβύη, και ανοίγοντας προσεκτικά την ευρωπαϊκή συζήτηση για την ανάγκη μιας εν τοις πράγμασι μερικής αναγνώρισης του Χαφτάρ, τον προσεγγίζουμε με διαφορετικούς όρους. Παράλληλα, καθιερώνουμε μια τριμερή συνεννόηση σε υψηλό επίπεδο με τακτικές συναντήσεις μεταξύ Αιγύπτου, ανατολικής Λιβύης και Ελλάδας. Η Αίγυπτος ασκεί μεγάλη επιρροή και έχει πλέον ενδιαφέρον να υπερασπιστεί τα κυριαρχικά της δικαιώματα, που φαλκιδεύονται μέσω των λιβυκών χαρτών. Συνάμα, παρέχουμε στην ανατολική Λιβύη εξοπλισμό και άλλου είδους βοήθεια, με έμφαση σε υποδομές και μεταφορές, ενεργοποιώντας και ένα κομμάτι του ελληνικού επιχειρηματικού κόσμου. Υπάρχουν άλλωστε συμβόλαια που εκκρεμούν ή δεν έχουν υλοποιηθεί με ευθύνη των Λίβυων.
Ως προς τη δυτική Λιβύη (εκεί εκκινούμε από αρνητική αφετηρία) αλλά και συνολικά τους φυλάρχους, που κυριαρχούν στα πολιτικά και οικονομικά δρώμενα, προσφέρουμε την επιλογή συνεργασίας με ένα μπλοκ κρατών που συμπεριλαμβάνει την Αίγυπτο, τη Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, με τις δύο τελευταίες να αποτελούν καθοριστικούς παίκτες για την ανοικοδόμηση της Λιβύης, έναντι της Τουρκίας, η οποία επενδύει περισσότερο στην αστάθεια και την παρουσία μισθοφόρων της σε πολιτοφυλακές και παραστρατιωτικές ομάδες. Η Τουρκία εκπροσωπεί την αντικανονικότητα, ωστόσο υπάρχουν τρεις σημαντικές παράμετροι που πρέπει να διαχειριστούμε εγκαίρως αποτελεσματικά: την επανάκαμψη των ΗΠΑ στη Λιβύη διά των ενεργειακών τους εταιρειών, σε συνάρτηση με τη διείσδυση της Τουρκίας, την οποία στην Ουάσιγκτον θεωρούν χρήσιμη για την καλύτερη επίγνωση της κατάστασης. Την προσέγγιση Τουρκίας – Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, που ενδέχεται να αλλάξει τους συσχετισμούς δυνάμεων. Και τέλος, την Ιταλία, που εδώ και καιρό μοιάζει εναρμονισμένη με την Τουρκία. Την καλούμε λοιπόν να συμμετάσχει σε ένα τριμερές σχήμα μαζί με εμάς και την Τρίπολη ως ένδειξη καλής θέλησης και της βάζουμε δύσκολα σε ευρωπαϊκά ζητήματα δικού της ενδιαφέροντος έως ότου τροποποιήσει τη στάση της.
*Ο κ. Κωνσταντίνος Φίλης είναι διευθυντής του Ινστιτούτου Διεθνών Υποθέσεων (IGA), καθηγητής Διεθνών Σχέσεων Αμερικανικού Κολλεγίου Ελλάδος.
