Ζούμε σε εποχές ακραίες, ο κόσμος μοιάζει γυρνάει σταδιακά και μοιραία ανάποδα. Η μοχθηρία και το μίσος γίνονται κοινωνική κανονικότητα, ενώ η αλληλεγγύη, η καλοσύνη, η ανοιχτότητα και η ανθρωπιά ξαφνικά θεωρούνται “woke”. Τις προηγούμενες ημέρες βλέπουμε το φαινόμενο να αναδύεται στην επιφάνεια του δημόσιου διαλόγου με υπαίτιο και φορέα την ελληνική κυβέρνηση.
Είναι δυνατόν η κυβέρνηση μιας σύγχρονης Ευρωπαϊκής χώρας να αποφασίζει να καταπατήσει το Διεθνές Δίκαιο, να αρχίσει να παπαγαλίζει τον Τραμπ και τον Όρμπαν, βάζοντας σε κίνδυνο χιλιάδες ευάλωτους ανθρώπους, μόνο και μόνο για να βγάλει από τα πρωτοσέλιδα το σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ; Αποκλείεται. Δεν γίνονται αυτά τα πράγματα. Έτσι δεν είναι;
Όπως όμως μάλλον θα έχετε διαβάσει τις προηγούμενες ημέρες, η ελληνική κυβέρνηση πέρασε μια τροπολογία με “σκληρά μέτρα” κατά της παράνομης μετανάστευσης, μετά την αύξηση των ροών που προέρχονται από τη Λιβύη τις τελευταίες εβδομάδες. Η τροπολογία αυτή που, μεταξύ άλλων, καταργεί το δικαίωμα των προσφύγων να αιτούνται άσυλο στη χώρα μας, και υπόσχεται την κατασκευή στρατοπέδων συγκέντρωσης στην Κρήτη για τη φυλάκιση προσφύγων, έχει διάφορα μεγάλα προβλήματα, όπως το ότι καταπατά την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και την Σύμβαση της Γενεύης και, βεβαίως, ότι είναι βέβαιο ότι θα αποτύχει ολοκληρωτικά στους στόχους της, που υποτίθεται ότι είναι η μείωση των μεταναστευτικών ροών. Είναι όμως προβληματική και εν γένει ως προσέγγιση πολιτικής σε ένα κρίσιμο θέμα, και δείχνει ξεκάθαρα κάποια πράγματα για την κυβέρνηση και τα στελέχη της, που πια δεν κρύβονται με τίποτα.
Πρώτα, για να θυμίσουμε τα βασικά, εδώ και δεκαετίες διεθνείς συνθήκες προβλέπουν ρητά πως οι άνθρωποι που μπαίνουν σε μια άλλη χώρα χωρίς χαρτιά δεν είναι εξ ορισμού παράνομοι ή εγκληματίες. Από τη στιγμή που αιτούνται ασύλου έχουν δικαιώματα, τα οποία μπορείτε να διαβάσετε αναλυτικά και στη Σύμβαση της Γενεύης για τα Δικαιώματα των Προσφύγων, όπως είναι αναρτημένη στο site του Υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου. Αυτά τα δικαιώματα αφορούν τους πάντες, ακόμα και εσάς, αν χρειαστεί ποτέ να φύγετε από τη χώρα σας κυνηγημένοι. Εφόσον φτάσετε σε χώρα που έχει υπογράψει αυτές τις Διεθνείς Συνθήκες, δικαιούστε αυτές τις προστασίες. Οι διακινητές που μεταφέρουν πρόσφυγες με τις βάρκες τους, βεβαίως, είναι άλλη περίπτωση -μπορούν κάλλιστα να συλληφθούν και να κατηγορηθούν για αδικήματα που προβλέπει η ελληνική νομοθεσία, από trafficking μέχρι σύσταση εγκληματικής οργάνωσης, μεταξύ πολλών άλλων. Αλλά οι ίδιοι οι πρόσφυγες δεν είναι εγκληματίες και σε καμία από τις χώρες που έχουν υπογράψει τις σχετικές διεθνείς συμβάσεις -και ασφαλώς σε καμία χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης- δεν επιτρέπεται να τους συμπεριφέρονται ως εγκληματίες. Οι συνθήκες, βεβαίως, προβλέπουν εξαιρέσεις για “έκτακτες συνθήκες”, όπως πολέμους, πολιορκίες ή άλλες συρράξεις, στις οποίες οι προστασίες αυτές μπορεί εν μέρει και προσωρινά να ανασταλλούν. Αν και δεν το επικαλείται ρητά, η ελληνική κυβέρνηση, με την τροπολογία αυτή, μισο-δηλώνει ότι βρισκόμαστε σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης και γι’ αυτό καταργούμε την αποδοχή αιτήσεων ασύλου για τρεις μήνες. Άλλοι, αρμοδιότεροι, έχουν εξηγήσει το γιατί αυτή η απόφαση είναι εξαιρετικά προβληματική αλλά αυτό που έχει ίσως ακόμα μεγαλύτερη σημασία είναι το ότι η χώρα μας δεν είναι σε πόλεμο. Δεν υπάρχει καμία κατάσταση “έκτακτης ανάγκης”. Άλλωστε την προηγούμενη δεκαετία η Ελλάδα (μια χώρα όπου λιγότερο από το 8% του πληθυσμού έχει γεννηθεί αλλού και όπου τις περισσότερες χρονιές οι Έλληνες που φεύγουν για να μεταναστεύσουν αλλού είναι περισσότεροι από τους ξένους που έρχονται μετανάστες εδώ), έχει δεχτεί πολλαπλάσιας έντασης και διάρκειας προσφυγικά κύματα, και ποτέ δεν επικαλέστηκε μια τέτοια (και τότε έωλη) δικαιολογία. Με το να την επικαλείται τώρα, κάτι κάνει άλλο, πολύ επικίνδυνο.
Το 2011 κυκλοφόρησε ένα βιβλίο του Γάλλου συγγραφέα Ρενό Καμύ με τον τίτλο “Η Μεγάλη Αντικατάσταση”. Στο βιβλίο ο Ρενό περιγράφει μια παλαβή θεωρία συνομωσίας σύμφωνα με την οποία οι “παγκόσμιες ελίτ” ενορχηστρώνουν την αντικατάσταση του “λευκού” πληθυσμού της Ευρώπης από μη-λευκούς ξένους, και κυρίως Μουσουλμάνους. Ο συγγραφέας, που στα νιάτα του ήταν σοσιαλιστής και ακτιβιστής για τα ΛΟΑΤΚΙ δικαιώματα, κάποια στιγμή στη μέση ηλικία το έστριψε εντελώς και μετατράπηκε σε πρεσβευτή της “λευκής ανωτερότητας”, υπέρμαχος της άμεσης εκδίωξης όλων των μη-λευκών (νόμιμων ή μη) μεταναστών από την Ευρώπη, και πολέμιος των ανεμογεννητριών (άσχετο). Τη θεωρία του την υποδέχτηκαν με ανοιχτές αγκάλες όλα τα ακροδεξιά κινήματα που άρχισαν να εμφανίζονται ανά τον κόσμο, και σταδιακά αυτές οι ιδέες και αυτή η θεωρία συνομωσίας έγιναν κεντρικό αφήγημα της αντιμεταναστευτικής υστερίας που εξαπλώνεται τα τελευταία χρόνια.
Με την καινούργια της τροπολογία η ελληνική κυβέρνηση περνάει ξεκάθαρα το μήνυμα ότι ενστερνίζεται αυτή την παλαβομάρα θεσμικά. Δεν είναι μόνο η επαναλαμβανόμενη χρήση της λέξης “εισβολή” από το νεόκοπο Υπουργό Μετανάστευσης και Ασύλου Θάνο Πλεύρη στη Βουλή και στην τηλεόραση. Είναι ότι τέτοιου τύπου τροπολογίες που επικαλούνται ανύπαρκτες “έκτακτες συνθήκες” για να δικαιολογήσουν εκτός διεθνούς δικαίου “σκληρά μέτρα” κατά των προσφύγων τις επικαλούνται μόνο νεο-απολυταρχικά καθεστώτα τύπου Ουγγαρίας και ΗΠΑ. Είμαστε, πια, σε αυτή την κατηγορία και εμείς;
Παράλληλα, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η τροπολογία της κυβέρνησης είναι και μια εξόφθαλμη ομολογία ανικανότητας. Ο Πρωθυπουργός, υποστηρίζοντάς τη, επικαλέστηκε τη διαχείριση μιας αντίστοιχης -αλλά μεγαλύτερης- κρίσης στο χερσαίο σύνορο του Έβρου το 2020. Αυτό που έκρυψε, όμως, είναι ότι τότε η Ελλάδα δεν είχε παρακάμψει τις διεθνείς συνθήκες και δεν είχε παγώσει τις αιτήσεις ασύλου. Αμέλησε να υπενθυμίσει ότι τότε η κρίση δεν ξεπεράστηκε με την κατάλυση του διεθνούς δικαίου και την καταπάτηση των Συνθηκών, με σκληρά λογάκια και στρατόπεδα συγκέντρωσης, αλλά επειδή η Ευρωπαϊκή Ένωση ξηλώθηκε και έλουσε τον Ερντογάν με δισεκατομμύρια για να σταματήσει τους διακινητές και να κρατήσει του Σύριους πρόσφυγες στην Τουρκία -και ξαφνικά, μαγικά, οι ροές μειώθηκαν. Τώρα η κυβέρνηση αποτυγχάνει να διαχειριστεί διπλωματικά τους πολέμαρχους της Λιβύης και η Ευρώπη δεν της λέει τι να κάνει -ούτε αποφασίζει ποιον να χαρτζηλικώσει αυτή τη φορά, πώς και πόσο. Οπότε η ελληνική κυβέρνηση, σαν το παλικαράκι της φακής, αφού αποδεικνύεται ανίκανη να διαχειριστεί το πρόβλημα, τα βάζει με τους μόνους που μπορεί: με τα θύματα.
Ο άλλος λόγος που η τροπολογία αυτή είναι προβληματική, είναι το ότι είναι καταδικασμένη να αποτύχει. Το άλλοθι και η αιτιολόγηση αυτής της προσέγγισης είναι μια φαντασιακή αποτροπή. Ότι δηλαδή αφαιρώντας τα δικαιώματα των μεταναστών που έρχονται για να ζητήσουν άσυλο και υποσχόμενοι “σκληρές” συνθήκες κράτησης σε νέα στρατόπεδα συγκέντρωσης, οι διακινητές και οι μετανάστες θα τρομάξουν και θα αποφασίσουν να μην έρθουν από την Κρήτη. Ο αρμόδιος υπουργός, προσπαθώντας να περάσει το μήνυμα, τις τελευταίες ημέρες μοιάζει να έχει αποχαλινωθεί εντελώς στα κανάλια, απειλώντας μεταξύ άλλων “να επανεξετάσει όλα τα επιδόματα” και “να ελέγξει το φαγητό που σερβίρεται στις δομές”. Καταφεύγει ακόμα και σε κατάφωρα ψέματα , λες και δεν ξέρουν όλοι τι ισχύει πραγματικά με τους πρόσφυγες στη χώρα μας σήμερα. Λες και δεν μαθαίνουμε πως όσες και όσοι έχουν κάνει αίτηση για άσυλο παίρνουν σίτιση από ιδιωτικά κέιτερινγκ (επειδή δεν θέλουν να τους αφήνουν να ψωνίζουν μόνοι τους στα σούπερ μάρκετ, όχι για κανέναν άλλο λόγο) η οποία είναι εξαιρετικά φτωχή, ελιππής και πολύ χαμηλής ποιότητας. Ή πως οι αιτούντες άσυλο, όπως προβλέπεται από τους Ευρωπαϊκούς κανονισμούς, δικαιούνται ελάχιστο βοήθημα (75 ευρώ το μήνα) -και αυτό η κυβέρνηση εδώ και περίπου ένα χρόνο δεν το πληρώνει. Αλλά το μήνυμα “οι πρόσφυγες περνάνε ήδη χάλια εδώ” δεν μοιάζει αρκετά σκληρό για τον κύριο Πλεύρη οπότε, θέλοντας να δείξει ότι κάτι θα κάνει, ισχυρίζεται ότι “από εδώ και πέρα θα περνάνε χάλια”.
Αυτή η ιδέα, βεβαίως, δεν είναι καινοτόμα. Και οι Ιταλοί τη δοκίμασαν. Εδώ και δεκαπέντε χρόνια αποτυγχάνει. Θα αποτύχει και τώρα. Γιατί, τι νομίζατε ότι θα γίνει; Ότι οι άνθρωποι που επιβίωσαν από εμφυλίους, που είδαν τα σπίτια τους να βομβαρδίζονται, συγγενείς τους να διαμελίζονται, που μετά επιβίωσαν στα κολαστήρια της Λιβύης και υπέστησαν τα πάνδεινα, τώρα θα φοβηθούνε ένα αυστηρό τουίτ του Θανάση του Πλεύρη;
Βεβαίως, κάποιοι στην κυβέρνηση γνωρίζουν ότι αυτά τα μέτρα θα αποτύχουν. Αλλά από ό,τι φαίνεται, όπως δεν τους νοιάζει να κατατάξουν την Ελλάδα δίπλα στις Ουγγαρίες, ούτε και η αναπόφευκτη αποτυχία τους ενδιαφέρει. Μπροστά σε άλλη μια κρίση και σε μια διαφαινόμενη αποτυχία, ανίκανοι να αντιδράσουν στην πραγματική πηγή του προβλήματος, περιμένοντας τα λεφτά των Βορειοευρωπαίων να δώσουν τη λύση πάλι, προσπαθούν αντ’ αυτού να κάνουν μικροπολιτική στο εσωτερικό της χώρας, για να πετύχουν δυο άλλους, άσχετους, δικούς τους στόχους: Να χαϊδέψουν με σκληρά λογάκια και ψευτοπαλικαριές τα αυτιά μιας κατηγορίας μονίμως έξαλλων ψηφοφόρων, από αυτούς που λαχταράνε να βλέπουν καφετιούς ανθρώπους να υποφέρουν και, επιπλέον, να βγάλουν, επιτέλους, από τα πρωτοσέλιδα και το ενοχλητικό κι επίμονο σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ.
