Ποιες είναι οι τρεις λέξεις που σας έρχονται στο μυαλό όταν σκέφτεστε την Ελλάδα; «Θάλασσα, ήλιος, ζεστός καιρός», η πρώτη επιλογή των Γερμανών. «Σουβλάκι, τζατζίκι, φέτα», η δεύτερη. Στην πέμπτη θέση είναι «Ιστορία – Πολιτισμός – Μυθολογία». Στην όγδοη, «Ακρόπολη, Αρχαία Ολυμπία, ναοί». Στην ένατη, «Κρίση, φτώχεια, χρεοκοπία». Δέκα χρόνια μετά την κορύφωση της οικονομικής κρίσης, μόλις ένας στους δέκα Γερμανούς συνδέει πλέον την Ελλάδα με αυτούς τους όρους. Το 2024 σημειώθηκε νέο ρεκόρ, με πάνω από 5,2 εκατομμύρια Γερμανούς να επισκέπτονται την Ελλάδα.
Η μελέτη του Ρόναλντ Μαϊνάρντους «Η Ελλάδα μέσα από τα μάτια των Γερμανών: Πέρα από τα στερεότυπα στις ελληνογερμανικές σχέσεις» (έκδοση Ιδρυμα Friedrich Ebert Stiftung), που παρουσιάστηκε πρόσφατα, βασίστηκε σε έρευνα κοινής γνώμης που πραγματοποιήθηκε στη Γερμανία τον περασμένο Μάρτιο. Ο μελετητής είναι κύριος ερευνητής για τις σχέσεις των δύο χωρών στο ΕΛΙΑΜΕΠ.
Μας ενοχλεί που σκέφτονται τη χώρα μας ως παράδεισο διακοπών; Θα επιθυμούσαμε να μας επισκέπτονται κυρίως για τα μουσεία μας; Ο γαστριμαργικός πολιτισμός μας, όπως φαίνεται, προηγείται της Ακρόπολης. Πεζό και ρεαλιστικό. Προσδιορίζει, όμως, και τις δύο πλευρές: και εμάς και τους άλλους.
Δοκιμάστε να απαντήσετε ποιες είναι οι τρεις λέξεις που σας έρχονται στο μυαλό όταν σκέφτεστε την Ελλάδα. Θα ήταν πέρα από τα στερεότυπα;
Η ξεχωριστή προσκεκλημένη της «Κ», επί 16 χρόνια καγκελάριος της Γερμανίας, Ανγκελα Μέρκελ, στην έναρξη της συζήτησής της με τον Αλέξη Παπαχελά, είπε ότι «η Ελλάδα για μένα ήταν ελευθερία». «Ηξερα από την Ιστορία ότι ήταν το λίκνο της Δημοκρατίας», ανέφερε σχετικά με τα παιδικά χρόνια της –γεννήθηκε το 1954–, όταν ζούσε στη Λαϊκή Δημοκρατία της Γερμανίας και έκανε διακοπές στη Βουλγαρία. «Ανέβαινα στα βουνά Πιρίν και από εκεί έβλεπα την Ελλάδα και φανταζόμουν τι ωραία θα ήταν να έπινα λίγο ελληνικό κρασί, και να πάω πιο πέρα, στη θάλασσα». Δεκαετίες αργότερα, η πρόσκρουση με την πραγματικότητα της ελληνικής κρίσης θα ήταν μετωπική και πολύ τραυματική, αλλά αυτό είναι μια άλλη κουβέντα. Ας μείνουμε στις εφηβικές επιθυμίες αλλά και σε μια ακόμη ενδιαφέρουσα λεπτομέρεια, όπως καταγράφεται στις τελευταίες σελίδες των απομνημονευμάτων της («Ελευθερία», εκδ. Μεταίχμιο). Λίγο πριν αποφασίσει την έξοδό της από την πολιτική, επισκέφθηκε μια έκθεση γλυπτικής στο Βερολίνο, του Τόμας Γιάστραμ. Εκεί, είδε ένα γλυπτό ύψους 42 εκατοστών από μπρούντζο, με φτερά στην πλάτη, που διέφερε από τα υπόλοιπα, και από την πρώτη στιγμή ήξερε πως ήθελε να το αποκτήσει. Η τιμή ήταν προσιτή. «Δεν είχα αγοράσει ποτέ στη ζωή μου ένα γλυπτό και δεν είχα ιδέα πόσο μπορεί να κόστιζε», γράφει. Τίτλος του: ο Καιρός. Θεότητα της ελληνικής μυθολογίας, σύμβολο της ευνοϊκής χρονικής στιγμής. «Με τράβηξε το ότι έχω περάσει αμέτρητες ώρες στη ζωή μου αναλογιζόμενη ποια είναι η κατάλληλη στιγμή, κάτι αφάνταστα σημαντικό στην πολιτική. Πρέπει να την αρπάξεις. Απ’ αυτό κρέμεται η επιτυχία ή η αποτυχία».
Μια ελληνική θεότητα πήρε το σχήμα των σκέψεων και των αμφιβολιών της. Εχει ξεχωριστή θέση στο ράφι του γραφείου της και στην αυτοβιογραφία της. Την ανακάλυψε η ίδια, δεν της την υπέδειξε κάποιος σύμβουλος που ήθελε να προωθήσει ελληνικές θέσεις.
Το συμβάν θα μπορούσε και να απαλειφθεί. Ομως όχι. Ο ελληνικός πολιτισμός έχει επηρεάσει, κυκλοφορήσει, εμπνεύσει, έχει εγκατασταθεί σε προθήκες και βιβλιοθήκες, κυριαρχεί σε συλλογές μουσείων, συμπεριλαμβάνεται στο ρεπερτόριο θιάσων, διανύει αιώνες δημιουργίας, αγκαλιάζει ήχους και μουσικές, τραγουδιέται. Είναι ορατός.
Στην Ελλάδα; Γιατί η μετάβαση στη χώρα μας συνδέεται κυρίως με τη θάλασσα και το τζατζίκι; Η ομορφιά του τοπίου, η φιλοξενία, οι γεύσεις, είναι συνώνυμα της ελληνικής ταυτότητας. Σύμφωνοι. Ομως, όσο κι αν προωθείται η εικόνα της Ακρόπολης, του Σουνίου, της Δήλου, η επιθυμία του ταξιδιού, όλο και περισσότερο, ίσως, συνδέεται με την απόλαυση, την ψυχαγωγία. Οι ξένοι επισκέπτες αναζητούν αυτό που απλόχερα τους προσφέρεται. Κι εμείς; Πώς αυτοπροσδιοριζόμαστε; Μια έρευνα της εδώ κοινής γνώμης «Η Ελλάδα μέσα από τα μάτια των Ελλήνων», τι θα αναδείκνυε άραγε; Πόσο θα απείχε από τα στερεότυπα; Δοκιμάστε να απαντήσετε ποιες είναι οι τρεις λέξεις που σας έρχονται στο μυαλό όταν σκέφτεστε την Ελλάδα. Θα ήταν πέρα από τα στερεότυπα; Τουριστικά ή τοξικά. Πόσο «βλέπουμε», κι εμείς, εκτός πλαισίου;
