Δεν νομίζω, όμως, ότι η ανάγνωση λογοτεχνικού κειμένου συγκαταλέγεται σε αυτές. Διάφοροι μιντιακοί κολοσσοί (Audible, Spotify) επενδύουν στην ανάγνωση κειμένων από κάποια (μισώ πραγματικά αυτές τις δύο λέξεις) «τεχνητή νοημοσύνη». Αμέτρητα κείμενα στις μεγάλες γλώσσες, αγγλικά, ισπανικά κλπ., θα γίνουν διαθέσιμα ως ηχητικά βιβλία στο διαδίκτυο το επόμενο διάστημα. Πολλοί συγγραφείς εκφράζουν ήδη τη δυσαρέσκεια τους, καθώς θεωρούν ότι αυτό θα φθηνήνει την αφήγηση ιστοριών. Ποιος θα τις ευχαριστιέται πραγματικά; Νομίζω χρειαζόμαστε τρεις έννοιες, για να επεξεργαστούμε αυτές τις εξελίξεις: επιτάχυνση, αυθεντικότητα και φθήνια.
Ξεκινάω από τη φθήνια. Υπάρχουν διάφοροι τρόποι να απολαύσει κανείς ένα έργο τέχνης, αλλά δεν είναι όλοι της ίδιας στάθμης. Πολλοί θεωρούν ότι το να σού διαβάσει ένα ρομπότ ένα βιβλίο αποτελεί κάποιου είδους έκπτωση. Από τι όμως; Όσοι επενδύουν στα ρομπότ που αφηγούνται δεν αντιλαμβάνονται πώς λειτουργεί η αφήγηση. Δεν είναι μόνο η χροιά της φωνής, ο τόνος, πράγματα που, όπως μάς ενημερώνουν με κακεντρέχεια διάφοροι «προοδευτικοί», σύντομα θα τα παίζει στα δάχτυλα το ρομπότ. Είναι η σύνδεση. Ο μόχθος και η εισδοχή στην επικράτεια ενός άλλου ανθρώπου.
Η ιδέα ενός ρομπότ που φλυαρεί μέσα στο αυτί μου δεν με χαλάει εάν είναι να κατακτήσω επιτέλους τον αόριστο στα ισπανικά, αλλά σίγουρα δεν μού προσφέρει την παρηγοριά που αναζητώ όταν νιώθω μοναξιά και ανοίγω το ραδιόφωνο. Πόσο μόνη θα ένιωθα, αν κάποια νύχτα περιμένοντας το τρένο κάπου μακριά, άκουγα από τ’ ακουστικά μου το ρομπότ αντί για τον άνθρωπο!
Η φθήνια, φυσικά, έχει και θετική πλευρά. Ναι, μπορείς να δεις πίνακες ζωγραφικής στον υπολογιστή και είναι υπέροχο. Αλλά η εμπειρία δεν συγκρίνεται με το να πας στο μουσείο Ρικς και να σταθείς μπροστά απ’ τον Ρέμπραντ. Αυτό, όμως, με φέρνει στο ζήτημα της αυθεντικότητας. Πρέπει να προσαρμοστούμε στη διαθεσιμότητα της πληροφορίας, την μοναξιά, την ανάγκη για ιστορίες. Δεν έχει κανένα νόημα πια να μπαίνεις σ’ ένα βιβλιοπωλείο, εάν είναι να αντικρίσεις τη λίστα με τα προτεινόμενα που έχεις ήδη δει εκατό φορές στο διαδίκτυο. Δεν έχει νόημα να σού προτείνουν πράγματα, επειδή αυτά είναι χορηγούμενα/διαφημισμένα. Αυτό το κάνει εκπληκτικά ο αλγόριθμος.
Γιατί μπαίνουμε στα βιβλιοπωλεία; Μα φυσικά για τη σύνδεση και για να εκπλαγούμε, για να προστατευθούμε από την επιτάχυνση, να πάρουμε δύο βιβλία με σάρκα και οστά και να γλιτώσουμε από τον θόρυβο της υπερπληροφόρησης. Γι αυτό πρέπει ν’ αλλάξουν και οι βραδιές στα βιβλιοπωλεία ή ο τύπος συζητήσεων που διαμείβονται. Πρέπει να στραφούν, πραγματικά, στη σύνδεση, στο ρηξικέλευθο, στη δημιουργία κοινότητας που θα έλεγαν οι Αμερικανοί. Στη δημιουργία συνθηκών και καταστάσεων, θα έλεγα εγώ, που επιτρέπουν υψηλού επιπέδου επικοινωνία, για παράδειγμα συνταιριάζοντας ετερόκλητους ανθρώπους από διαφορετικά πεδία γύρω από ένα θέμα. Στη δημιουργία χώρων για δημόσια μοναχική μελέτη.
Η αφήγηση ιστοριών είναι παλιά όσο ο Όμηρος και τα παραμύθια. Δεν απειλείται, αλλάζει, όμως, μορφές. Ας ξανασκεφτούμε, όμως, γιατί αφηγούμαστε και γιατί ακούμε ιστορίες. Ξέρω, το ρομπότ σύντομα θα έχει βραχίονες και θα μπορεί να απολαμβάνει και ένα ποτήρι κρασί στο τέλος της ποιητικής βραδιάς. Ξέρω, κάποιοι μελλοντικοί άνεργοι αυτό θα το θεωρήσουν «πρόοδο» και θα πουν «ποίηση από την καφετιέρα, ναι, γιατί όχι;».
Αλλά το ρομπότ δεν ξέρει πώς είναι να πίνεις κρασί και, φυσικά, δεν σκαμπάζει από ποίηση. Δεν χρειάζεται να τα μάθει όλ’ αυτά, ούτε να μιμηθεί τη γνώση. Όπως πιστεύω πως κανένας άνθρωπος δεν χρειάζεται να ξέρει αναλυτικά τις διατάξεις του φορολογικού δικαίου. Είναι ευχάριστο που το μηχάνημα μπορεί να πλοηγηθεί με επάρκεια μέσα σε τέτοια φρικτή πληροφορία.
