Το ΣτΕ έκρινε πως είναι σύμφωνος με το Σύνταγμα ο νόμος Πιερρακάκη, που επιτρέπει την ίδρυση πανεπιστημιακών σχολών στην Ελλάδα από αναγνωρισμένα πανεπιστήμια του εξωτερικού. Πέρα από τη νομική διάσταση του θέματος, αυτό που συζητήθηκε πολύ είναι η ποιότητα των σχολών που θα δημιουργηθούν με βάση το νέο πλαίσιο.
Ενδεκα ξένα πανεπιστήμια έκαναν αίτηση για να λειτουργήσουν από το ερχόμενο ακαδημαϊκό έτος (2025-26), με τρεις σχολές το καθένα, που είναι ο ελάχιστος αριθμός που απαιτεί ο νόμος. Τα δέκα από αυτά θα συνεργαστούν με υπάρχοντα κολέγια. Οι περισσότερες σχολές είναι σε διοίκηση επιχειρήσεων, στις ανθρωπιστικές και κοινωνικές επιστήμες και σε πρακτικά επαγγέλματα υγείας πλην ιατρικής. Μερικές είναι σχολές πληροφορικής. Καμία σχεδόν από αυτές τις πρώτες εγκαταστάσεις δεν απαιτεί βαριά υποδομή, δηλαδή εργαστήρια χημείας, βιολογίας ή μηχανολογίας.
Δωδέκατο είναι το Πανεπιστήμιο Λευκωσίας, που θα λειτουργήσει με έξι σχολές, χωρίς εγχώριο εκπαιδευτικό συνεργάτη. Θα έχει και ιατρική σχολή, που χρειάζεται συνεργασία με νοσοκομεία, που την έχει εξασφαλίσει στον ιδιωτικό τομέα. Καθώς και σχολή μηχανικών, για την οποία μάλλον θα επενδύσει σε σοβαρές εγκαταστάσεις.
Από τα δώδεκα, μόνο το University of York, και σε μικρότερο βαθμό το Sorbonne Paris Nord και το Essex University, είναι υψηλού κύρους σε παγκόσμια κλίμακα.
Με αυτά τα δεδομένα, πολλοί κατηγόρησαν την κυβέρνηση πως το μόνο που πετυχαίνει είναι να εξωραΐσει τα ιδιωτικά κολέγια με μια σφραγίδα πανεπιστημίου. Η άποψη αυτή δείχνει άγνοια για το πώς σχεδιάζονται και ιδρύονται οι σοβαροί θεσμοί. Αυτά που θα ιδρυθούν πρώτα δεν είναι τυπικό δείγμα αυτών που μπορεί να ιδρυθούν σε βάθος δεκαετίας. Είναι όσα είχαν ήδη σχέση με τοπικά κολέγια ή είχαν ήδη διερευνήσει την Ελλάδα ως τόπο επέκτασης λόγω εθνικών δεσμών.
Πιο σημαντικό είναι να αλλάξει το άρθρο 16. Οι χορηγοί που θα δεσμεύσουν μεγάλα κεφάλαια και οι πανεπιστημιακοί που θα δώσουν την ψυχή τους για το εγχείρημα θα το κάνουν μόνον αφού κατασταλάξει το θεσμικό περιβάλλον.
Αυτά που μπορεί να έρθουν αργότερα, έπειτα από προσεκτικό σχεδιασμό, θα έχουν άλλα κριτήρια: Θα υπάρχουν καλοί καθηγητές, σε όλες τις βαθμίδες, που να θέλουν να εγκατασταθούν εδώ; Θα υπάρχουν καλοί φοιτητές, που όταν αποφοιτήσουν θα ενισχύσουν το διεθνές κύρος της σχολής τους; Θα μπορέσουν να φτιάξουν ωραίο campus και καλά εργαστήρια με λογικό κόστος; Θα βρεθούν χορηγοί γι’ αυτές τις εγκαταστάσεις;
Τα πλεονεκτήματά μας είναι οι απόδημοι Ελληνες πανεπιστημιακοί που θα ήθελαν να διδάσκουν εδώ αν είχαν καλές συνθήκες εργασίας, οι χορηγοί που μάλλον θα υποστήριζαν ένα πανεπιστήμιο που εμπιστεύονται και η καλή ποιότητα ζωής. Το μειονέκτημα είναι ο μικρός πληθυσμός νέων Ελλήνων, που σημαίνει ότι οι σχολές πρέπει να προσελκύσουν πολλούς καλούς υποψηφίους από άλλες χώρες, πράγμα που ενέχει αβεβαιότητα και απαιτεί ίσως ιδιαίτερα κίνητρα.
Ο νόμος Πιερρακάκη είναι μόνον η αρχή για το θεσμικό πλαίσιο που απαιτείται. Το κράτος πρέπει να εξετάσει κίνητρα για να έρθουν φοιτητές από τρίτες χώρες (ίσως ειδική βίζα για εργασία στην Ε.Ε. μετά την αποφοίτηση). Να διασαφηνίσει τα κριτήρια της Εθνικής Αρχής Ανώτατης Εκπαίδευσης, που θα δίνει την άδεια για τις σχολές. Να διευκολύνει την αδειοδότηση φοιτητικών κατοικιών και εργαστηρίων.
Πιο σημαντικό όμως είναι να αλλάξει το άρθρο 16 του Συντάγματος. Αλλιώς δεν θα γίνει σοβαρή προεργασία για μη κρατικά ελληνικά πανεπιστήμια. Ο Ευάγγελος Βενιζέλος είχε γράψει το 2005: «Αν εμφανιστεί το νομικό ή φυσικό πρόσωπο που θέλει να ενεργήσει ως δωρητής, με επαρκή κεφάλαια για τη δημιουργία σοβαρών ακαδημαϊκών, δηλαδή όχι μόνο διδακτικών, αλλά και ερευνητικών υποδομών και με διάθεση να στηρίξει την υπόθεση αυτή σε μεγάλο βάθος χρόνου, ο κοινός νομοθέτης μπορεί να συστήσει το πανεπιστήμιο που θα φέρει το όνομα του δωρητή με την τυπική μορφή ενός Νομικού Προσώπου Δημοσίου Δικαίου, που θα έχει όμως πολύ μεγάλα περιθώρια ευελιξίας». Αλλά τα πανεπιστήμια δεν είναι προκάτ σπίτια, που τα έχεις περίπου σχεδιασμένα χωρίς να είσαι σίγουρος για το οικόπεδο. Οι χορηγοί που θα δεσμεύσουν μεγάλα κεφάλαια και οι πανεπιστημιακοί που θα δώσουν την ψυχή τους για το εγχείρημα θα το κάνουν μόνον αφού κατασταλάξει το θεσμικό περιβάλλον.
*Ο κ. Αρίστος Δοξιάδης είναι ομότιμος εταίρος στο κεφάλαιο επενδύσεων τεχνολογίας Big Pi.
