Η πόλη των Αθηνών ως σημείο γεωπολιτικής οικονομίας, ανάλυσης και προβολής είναι μια ρευστή μεταβλητή στον χρόνο. Σήμερα, αν εξετάσει κανείς τη γεωγραφική θέση της Αθήνας σε σχέση με το Τελ Αβίβ, το Κάιρο, την Τεχεράνη, τη Βηρυτό, την Κωνσταντινούπολη, τα Τίρανα και τη Σόφια, θα έχει μια εντελώς διαφορετική αντίληψη του χάρτη σε σχέση με το απώτερο παρελθόν.
Σε κάθε διεθνή ανατροπή ή εσωτερική συγκυρία, η Αθήνα ως μείζον κέντρο της Νοτιοανατολικής Ευρώπης φωτίζεται αναλόγως. Στα χρόνια του Ψυχρού Πολέμου, από το 1945 ώς το 1989, δεν θα μιλούσαμε για ΝΑ Ευρώπη (μαζί με τα Βαλκάνια) αλλά για τη ζώνη της Μεσογειακής Ευρώπης ως ζώνη της Δύσης. Είναι μακρινή η εποχή των σχετικών βεβαιοτήτων που προϋπέθετε την αποκοπή της Αθήνας από τη βαλκανική ενδοχώρα. Μακρινή είναι και η εποχή που η Αθήνα υποδεχόταν τους Λιβανέζους στις δεκαετίες του ’70 και του ’80. Εκείνα τα καλοκαίρια στα νότια προάστια οι Λιβανέζοι είχαν οργανώσει μια νέα ζωή.
Οι εικόνες από την Τεχεράνη επί σάχη είναι ένα από τα αγαπημένα οπτικά θέματα αντιπαραθέσεων στα κοινωνικά δίκτυα. Θέμα, που, μαζί με την εξευρωπαϊσμένη πλευρά της τότε ιρανικής κοινωνίας, εξαντλείται φυσικά στις εντυπώσεις και στην αντίθεση σε ό,τι αφορά την ελευθερία των γυναικών και τον συμβολισμό της αμφίεσης.
Η Τεχεράνη, όπως και άλλες πόλεις της Δυτικής Ασίας και της Μέσης Ανατολής, έχει αρκετές μορφολογικές ομοιότητες με την Αθήνα, και αυτός είναι ένας ρευστός και εύκολος συσχετισμός πάνω σε μια ευρύτατη και παλαιότατη κατανόηση ενός ευρύτερου ιστορικού και πολιτισμικού χώρου που μπορεί να συναιρεθεί μέσα στις αποχρώσεις του ελληνιστικού κόσμου, του Λεβάντε και της πιο μακρινής Ανατολής, όπως είναι το Ιράν. Γεωπολιτικά όμως η Αθήνα, αποσπασμένη στους δυτικούς συνασπισμούς έχει άλλους συνομιλητές. Η Αθήνα κατανοεί την Ανατολή, αλλά είναι Δύση.
Δύσκολο να μιλήσει κανείς χωρίς διαβαθμίσεις όταν προσεγγίζει τόσο σύνθετες έννοιες και καταστάσεις, όπως είναι το γινόμενο μιας πολιτισμικής καταβολής και ενός γεωπολιτικού προσανατολισμού. Η σύγχρονη γεωπολιτική θέση της Αθήνας είναι ευτυχώς σταθερή και διασφαλισμένη, αλλά η ανάγνωση της πόλης μέσα από εργαλεία πολιτισμικής γεωγραφίας προσφέρει περισσότερο ενδιαφέροντα και ρευστά ευρήματα. Η Αθήνα έχει κοινά και αναγνωρίσιμα στοιχεία με τη Βηρυτό, αλλά και με το Βουκουρέστι, με τη Νάπολη, αλλά και με τη Σμύρνη.
Οι περιγραφές της Τεχεράνης από την εποχή του σάχη έρχονται στον νου μέσα από μακρινές και θαμπές στον χρόνο αφηγήσεις Περσών (όπως λέγαμε τότε) στα εφηβικά χρόνια. Ηταν κοπέλες και αγόρια, με το «λουκ» Ιταλών, Ισπανών ή Ελλήνων, που στα ταξίδια τους σε σχολεία της Ευρώπης χαίρονταν τη ζωή με τα νιάτα τους. Σκέφτομαι συχνά τι να απέγιναν…
Καθώς ο κόσμος επανασχεδιάζεται και είναι αδύνατον να ξέρουμε πώς θα είναι οι συσχετισμοί και τα σύνορα στο εγγύς μέλλον, ας εκτιμήσουμε για μια ακόμη φορά τη σταθερή θέση της Αθήνας μέσα σε έναν γεωπολιτικό χάρτη αστάθειας και κινδύνου.
