Εβδομάδα Μάνου Χατζιδάκι αυτή που διανύουμε στη στήλη, καθώς κλείνουν φέτος εκατό χρόνια από τη γέννησή του το 1925, ενώ, ας μην ξεχνάμε, την Κυριακή που μας πέρασε, 15 Ιουνίου, έκλεισαν και τριάντα ένα χρόνια από τον θάνατό του (1994).
Ο οδηγός μας θα είναι η συλλογή κειμένων και συνομιλιών του με τίτλο «Ο καθρέφτης και το μαχαίρι», που είχε κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις Ικαρος το 1988 κι επανεκδόθηκε σε νέα μορφή το 2011.
Είναι ευρέως γνωστό ότι ο Χατζιδάκις είχε το χάρισμα να γεννάει μελωδίες με μια ευκολία μυθιστορηματική. Είχε όμως και λόγια μουσική παιδεία. Δεν συνέθεσε ποτέ συμφωνίες όπως ο Μίκης Θεοδωράκης, ωστόσο, αν ο υποψιασμένος ακροατής ακούσει προσεκτικά, για παράδειγμα, τον κύκλο τραγουδιών «Ο κύκλος με την κιμωλία» (με τον εξαιρετικό Σπύρο Σακκά να ερμηνεύει συνοδεία πιάνου στην κασετίνα «Το ρεσιτάλ», 1989) θα διακρίνει από πίσω την επιρροή των λιντ ενός Σούμπερτ, τον οποίο ο Χατζιδάκις λάτρευε. Στον «Καθρέφτη και το μαχαίρι» περιλαμβάνει φωτογραφία του Βιεννέζου μουσουργού (που πέθανε στα 31 του από σύφιλη) σχολιάζοντας: «Ο Σούμπερτ: Αν δεν τον απασχολούσαν τόσο πολύ οι γυναίκες, θα ήταν ομοφυλόφιλος, διότι υπήρξεν όμορφος. Διαφέρουμε σε δύο βασικά σημεία. Διέθετε αφέλεια, που εγώ δεν διαθέτω, κι ένα θεϊκό ταλέντο, που επίσης δεν διαθέτω. Κατά τα άλλα μοιάζουμε. Γράψαμε και οι δύο Τραγούδια, και είμαστε νέοι».
Στο εν λόγω βιβλίο ο Χατζιδάκις μνημονεύει ακόμα τον Στραβίνσκι («δεν διαθέτω την αριστοκρατική και μαθηματική ακρίβεια του Στραβίνσκυ»), τον Μάλερ («ο μεγάλος μου δάσκαλος στο τραγούδι και τροφοδότης της ακριβής νεανικής μου ευαισθησίας. Χάρη σ’ αυτόν γνώρισα τον Τόμας Μαν, τον Εσσε και τον Κάφκα») και τον Κουρτ Βάιλ, στη μουσική του οποίου βρήκε «ένα συγγενικό πρόσωπο. Είμαι βέβαιος πως αν συναντιόμασταν θα είχαμε έναν εποικοδομητικό διάλογο. Θα καταργούσαμε το κόμμα, το όποιο κόμμα, θα υμνούσαμε το σώμα, το κάθε σώμα, και θα θρηνούσαμε το μέλλον του ανθρώπου, του κάθε ανθρώπου».
Η κλασική του παιδεία και η ευκολία του στη σύνθεση δεν σήμαινε ότι δεν αντιλαμβανόταν την πολυπλοκότητα που μπορεί να έχει ένα τραγούδι.
Λίγες αράδες μετά τον Μάλερ, αφιερώνει μερικά λόγια στον Βασίλη Τσιτσάνη. «Εξι μήνες τυραννιόμουν να βρω αυτό το Κυ-ρια-κή, πριν το Χριστέ και Παναγιά μου… μου φανέρωνε σ’ ανύποπτους καιρούς ο Τσιτσάνης. Κι εγώ έμενα έκπληκτος, γιατί δεν είχα φανταστεί τόση αγωνία για ένα τραγούδι απλό. Είχα την απορία του ημισπουδασμένου κι αφελούς. Μα όσο μεγάλωνα, τόσο ένιωθα καταλυτική αυτή την εμμονή στις λέξεις συν-νε-φιά ή Κυ-ρια-κή. Σαν ένα βλέμμα διαπεραστικό που σκίζει εκεί ψηλά τον Ουρανό. Κι ακόμα πιο πολύ που διαπερνά τον ίδιο το Θεό. Χριστέ και Παναγιά μου».
