Ο τόπος είναι το Βερμίλιο, ένα ορεινό χωριό της βόρειας Ιταλίας. Ο χρόνος, λίγο μετά τη λήξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Η ιστορία θα μπορούσε εύκολα να συνοψιστεί «στη ζωή μιας πολυμελούς οικογένειας». Ο πάτερ φαμίλιας και δάσκαλος του μονοτάξιου σχολείου του χωριού, η μητέρα, επτά παιδιά διαφόρων ηλικιών – όλα είναι ή έχουν υπάρξει μαθητές του πατέρα τους (θα γεννηθεί και όγδοο), η καθημερινότητα σκληρή, ένας διαρκής αγώνας επιβίωσης, με πολύ φτώχεια αλλά και ακριβοδίκαιη αγάπη. Σε αυτό το μέρος του κόσμου, όπου η ιστορία φτάνει ως απόηχος, το μέλλον είναι σχεδόν προδιαγεγραμμένο για τους νέους ανθρώπους (δουλειά στα χωράφια για τα αγόρια, μετακίνηση στην πόλη για να εργαστούν ως υπηρέτριες ή νταντάδες σε πλούσια σπίτια για τα κορίτσια), τα πάθη, οι έρωτες και οι επιθυμίες θάβονται μέσα στη σιωπή και στο χιόνι.
Δεν θα αναφερθούμε αναλυτικότερα στη βραβευμένη ιταλική ταινία «Βερμίλιο: Η νύφη του βουνού», της Μάουρα Ντελπέρο, η οποία έχει εγκωμιαστεί από την κριτική και για την οποία έχουν γραφτεί πολλά. Για τα καθηλωτικά πλάνα, την ατμόσφαιρά της (θέλει να αφεθείς να σε κυκλώσει, μπορεί και να κουράσει ή να φανεί «κατασκευασμένη»), τις σπαρακτικά «χαμένες» ζωές που γλιστρούν επιδέξια από την ηθογραφία για να προστεθούν στα σιωπηρά, ρεαλιστικά, δράματα, με τα οποία μας έχει φιλοδωρήσει το σινεμά και δη το μεταπολεμικό ιταλικό.
Η σκηνοθέτις δεν νοσταλγεί. Αλλά ούτε και καταδικάζει. Οι εποχές διαρκώς αλλάζουν· αυτή είναι η μόνη βεβαιότητα. Τίποτα δεν μένει ίδιο. Ούτε το τοπίο ούτε οι άνθρωποι.
Θα εστιάσουμε στο «υποκεφάλαιο» της ταινίας, στις σκηνές που διαδραματίζονται στην τάξη του σχολείου, με ένα δάσκαλο που ενώ δεν διαφεύγει από τα πρότυπα της πατριαρχίας, ξεφεύγει από το αυστηρό μαθησιακό πλαίσιο. Μπορεί στο σπίτι του να μην έχουν να φάνε, αλλά εκείνος φροντίζει «για την τροφή της ψυχής του». Τους ελάχιστους δίσκους, που με στερήσεις εξασφαλίζει, τους «μοιράζεται» στην τάξη με τους μαθητές του, στο γραμμόφωνο. Τους βάζει να ακούσουν και να «δουν» μέσα από τη μουσική τις «Τέσσερις εποχές» του Βιβάλντι. «Καταλαβαίνετε πόσο υπέροχος είναι;» τους λέει. «Κάθε βιολί ένα συναίσθημα. Ενας άνεμος. Ενα ζώο». Και τα παιδιά, προσπαθούν να εξιχνιάσουν αυτόν τον κόσμο που ανοίγεται μπροστά τους. Αφηρημένα όσο και φιλοπερίεργα. Ξαφνιασμένα. «Βλέπουν» ανήσυχα μέσα από τους ήχους, της μουσικής και της ζωής, που τους κυκλώνουν. Οσο απρόσμενη είναι αυτή η εμπειρία, άλλο τόσο αναμενόμενη είναι η στιγμή που ο δάσκαλος θα δώσει τα ενδεικτικά, στο τέλος της σχολικής χρονιάς. Τότε, θα κατευθύνει μια κόρη του στα οικιακά, παρότι φιλότιμη μαθήτρια. Οπως τονίζει, «το σχολείο είναι ένα πολύτιμο μάθημα γιατί μας διδάσκει τα όριά μας». Τον μεγάλο γιο του δεν τον προβιβάζει, σχεδόν τιμωρητικά, γιατί αγαπάει το κρασί και «δεν αναλαμβάνει τις ευθύνες για μάθηση». Κι όταν η γυναίκα του διαμαρτύρεται το ίδιο βράδυ λέγοντάς του «αν του έδινες απολυτήριο θα δούλευε πιο ευχαριστημένος», εκείνος σχολιάζει ότι «δεν χρειάζεται το χαρτί για να δουλεύει στα χωράφια». «Το χρειάζεσαι αν δεν θες να ντρέπεσαι μπροστά στους άλλους», απαντά η μητέρα. Προικισμένη με τη σοφία και τη γνώση μιας πραγματικότητας χωρίς διαφυγές.
Η Μάουρα Ντελπέρο αποτίει τον δικό της φόρο τιμής στους γονείς της και σε έναν ολόκληρο κόσμο που έχει χαθεί. Νοοτροπίες, συμπεριφορές, αντιλήψεις, σχέσεις, αξίες, αλλά και αμείλικτες ισορροπίες. Μόνο ο θάνατος, κάπως, τις κλόνιζε. Ούτε η αποτυχία, ούτε η δυστυχία, ούτε η εξαντλητική κακουχία. Η σκηνοθέτις δεν νοσταλγεί. Κάθε άλλο. Αλλά ούτε και καταδικάζει. Οι εποχές διαρκώς αλλάζουν· αυτή είναι η μόνη βεβαιότητα. Τίποτα δεν μένει ίδιο. Ούτε το τοπίο ούτε οι άνθρωποι.
