Πριν από μερικά χρόνια γνώρισα μία πολύ διακεκριμένη Ελληνίδα καθηγήτρια και ερευνήτρια στο εξωτερικό. Τη ρώτησα πού έκανε τις σπουδές της και με έκπληξη έμαθα ότι αποφοίτησε από ένα δημόσιο ελληνικό λύκειο σε επαρχιακή πόλη, από το οποίο έφυγε και πήγε κατευθείαν στην Αγγλία, διότι ήξερε τι ήθελε να σπουδάσει και προτιμούσε να τελειώσει τις σπουδές της γρήγορα (πρώτο πτυχίο 3 χρόνια, διδακτορικό 3-4 χρόνια). Το έκανε και διέπρεψε.
Εμείς στην Ελλάδα συνεχίζουμε επαναπαυμένοι με αυτά που ξέρουμε. Τι κι αν στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες και στον υπόλοιπο κόσμο είναι και γίνονται οι προπτυχιακές σπουδές τριετείς; Τι κι αν έχουν τριετείς σπουδές κάποια από τα πιο φημισμένα πανεπιστήμια του κόσμου; Τι κι αν αναγνωρίζονται πτυχία και επαγγελματικά δικαιώματα τριετών σπουδών από το εξωτερικό στην Ελλάδα χωρίς να επιβάλλονται επιπλέον μαθήματα; Τι κι αν έρθουν στη χώρα τα ιδιωτικά πανεπιστήμια με τριετείς σπουδές να ανταγωνιστούν τα δημόσια, ιδίως αυτά της περιφέρειας; Τι κι αν λιμνάζουν στα πανεπιστήμιά μας οι λεγόμενοι αιώνιοι φοιτητές που δεν μπορούν να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις βαρέων προγραμμάτων; Τι κι αν διευκολύνουμε την ακαδημαϊκή και επαγγελματική κινητικότητα των φοιτητών μας εάν εναρμονιστούμε με την Ευρώπη; Εμείς απτόητοι. Συνεχίζουμε με αυτά που ξέρουμε. Τίποτε δεν μας πτοεί και τίποτε δεν μας κάνει να ξανασκεφτούμε αυτό που κάνουμε. Ζούμε στον δικό μας κόσμο με πλήρη εσωστρέφεια και βαυκαλιζόμαστε ότι υπερασπιζόμαστε την ποιότητα, όταν κατά κανόνα τα προγράμματά μας συγκροτούνται όχι με βάση το τι απαιτεί το αντικείμενο, αλλά με βάση την εκάστοτε ισχύ καθηγητών και ομάδων και όταν ανανεώνονται σπανίως, πάλι με βάση τους νέους συσχετισμούς.
Μα, λένε οι υπερασπιστές της ακινησίας, και τα διάσημα αμερικανικά πανεπιστήμια είναι τετραετή. Γιατί να μη μιμηθούμε αυτά; Οσοι επικαλούνται αυτό το επιχείρημα αγνοούν ή αποκρύβουν ότι τα δύο πρώτα χρόνια τα προπτυχιακά προγράμματα των αμερικανικών πανεπιστημίων περιλαμβάνουν μαθήματα που δεν συνδέονται στενά με μία κατεύθυνση ή μία επιστήμη, αλλά προσφέρουν ολοκληρωμένη παιδεία, που εκτείνεται από τα μαθηματικά και τις φυσικές επιστήμες, στις κοινωνικές, στη λογοτεχνία, στη φιλοσοφία, στις ξένες γλώσσες και στις καλές τέχνες. Εκθέτουν τους φοιτητές τους σε όλο το πεδίο της γνώσης για να ανακαλύψουν τις κλίσεις τους και να επιλέξουν πιο ενημερωμένοι πού θα ειδικευθούν. Εμείς έχουμε βαρέα προγράμματα, όλα επικεντρωμένα σε ένα αντικείμενο, συχνά με πολύ ειδικά μαθήματα που αντανακλούν τις εξειδικεύσεις των καθηγητών. Εξάλλου, κάποια από τα αμερικανικά πανεπιστήμια σκέφτονται και κινούνται ήδη προς τις τριετείς σπουδές για να μειώσουν το πολύ υψηλό κόστος για τους φοιτητές και να παραμείνουν ανταγωνιστικά προς τα ευρωπαϊκά πανεπιστήμια, που όλο και περισσότερο τους προσελκύουν.
Αντί να εναρμονιστούμε με ό,τι κάνουν οι μεγάλες ακαδημαϊκές δυνάμεις στην Ευρώπη με φιλοδοξία να πρωταγωνιστήσουμε, εμείς πολλαπλασιάζουμε πενταετή προγράμματα όλο και περισσότερων πολυτεχνικών σχολών.
Ο νόμος ∆ιαμαντοπούλου προέβλεπε τη δυνατότητα τριετών σπουδών. Κανένα ίδρυμα δεν επέλεξε να κάνει τέτοια προγράμματα. Ο νόμος Κεραμέως το προβλέπει μόνο για τμήματα εφαρμοσμένων επιστημών και τεχνολογίας. Αυτή η διάκριση δίνει την εντύπωση ότι τα τριετή προγράμματα είναι κατά κάποιον τρόπο υποδεέστερα, πράγμα που δεν ισχύει. Πρέπει να προχωρήσουμε σε αυτήν την κατεύθυνση συνολικά, τουλάχιστον ως δυνατότητα. Είμαστε ως χώρα στον πυρήνα της Ευρωπαϊκής Ενωσης, είμαστε ιδρυτικό μέλος της Μπολόνιας και του Ευρωπαϊκού Χώρου Ανωτάτης Εκπαίδευσης και συμπεριφερόμαστε πάντα ως εξαίρεση και ως φτωχοί συγγενείς, επειδή δήθεν ξέρουμε καλύτερα. Αντί να εναρμονιστούμε με ό,τι κάνουν οι μεγάλες ακαδημαϊκές δυνάμεις στην Ευρώπη με φιλοδοξία να πρωταγωνιστήσουμε, όπως κάνουν τα τελευταία χρόνια η Δανία και η Ολλανδία, εμείς πολλαπλασιάζουμε πενταετή προγράμματα όλο και περισσότερων πολυτεχνικών σχολών.
Ο πρόεδρος του ΔΟΑΤΑΠ, Ορέστης Καλογήρου, είπε σε συνέντευξή του ότι ο Ελληνας φοιτητής δουλεύει 1.500-1.800 ώρες περισσότερο από τον συνάδελφό του στη Γερμανία για να πάρει πτυχίο Φυσικής. Η Ελληνίδα μαθήτρια έφυγε από τη χώρα για να διαπρέψει στο εξωτερικό. Εμείς στα πανεπιστήμια εξακολουθούμε να μην έχουμε τους φοιτητές στον πυρήνα της προσοχής μας.
*Η κ. Βάσω Κιντή είναι ομότιμη καθηγήτρια ΕΚΠΑ.
