Oταν το Χάρβαρντ δεν υπέκυψε, όπως άλλα αμερικανικά πανεπιστήμια, στις απαιτήσεις που έθεσε ο Τραμπ με πρόσχημα την καταπολέμηση του αντισημιτισμού, ο πρόεδρος απείλησε ότι θα χρησιμοποιήσει ως όπλο φορολογικά μέτρα και την ανάκληση των αδειών παραμονής αλλοδαπών μελών της ακαδημαϊκής κοινότητας. Το ‘πε και το ‘κανε και όσοι έχουν παρακολουθήσει την πολιτική του δεν θα πρέπει να παραξενεύονται. Ο Τραμπ έχει κάνει ή έχει επιχειρήσει να κάνει όλα όσα είχε εξαγγείλει, από τους δασμούς έως τη μετονομασία του Κόλπου του Μεξικού. Και θα συνεχίσει να το επιχειρεί, είτε πρόκειται για τη Γροιλανδία είτε για την οριστική απομάκρυνση των Παλαιστινίων από τη Γάζα. Η μη χορήγηση βίζας σε αλλοδαπούς φοιτητές που θέλουν να σπουδάσουν στο Χάρβαρντ θα κριθεί, όπως και άλλα μέτρα του Τραμπ, στα δικαστήρια. Αλλά η σημασία της απαγόρευσης είναι πολύ ευρύτερη.
Πρώτον, αποτελεί ολομέτωπη επίθεση και στην ακαδημαϊκή ελευθερία, δηλαδή στο δικαίωμα των πανεπιστημίων να επιλέγουν φοιτητές, αλλά και στην ίδια την ουσία της ακαδημαϊκής ζωής. Από την πρώτη εμφάνιση πανεπιστημίων, στον Μεσαίωνα, οι ακαδημαϊκές κοινότητες, τουλάχιστον στον δυτικό κόσμο, δεν ήταν ποτέ μονοεθνικές, ούτε ως προς τους διδάσκοντες ούτε ως προς τους διδασκομένους. Το να επιβάλλεται σε ένα πανεπιστήμιο να επιλέγει τους φοιτητές του με κριτήριο την υπηκοότητά τους είναι εκδήλωση σκοταδιστικού πνεύματος, κάτι ασύλληπτο για τον 21ο αιώνα. Δεύτερον, πράξη σκοταδισμού είναι και η απαγόρευση σπουδών στο Χάρβαρντ, όταν αδιακρίτως ισχύει για όλους τους αλλοδαπούς φοιτητές. Είναι μορφή συλλογικής τιμωρίας που θύμα της δεν είναι το πανεπιστήμιο –δεν θα πτωχεύσει από την απώλεια διδάκτρων–, αλλά συλλογικά όλοι οι αλλοδαποί που έχουν τα προσόντα (και την οικονομική δυνατότητα) να σπουδάσουν στο πανεπιστήμιο της επιλογής τους. Τρίτον, η απαγόρευση συνιστά αμφίβολης νομιμότητας εργαλειοποίηση του υπουργείου Εσωτερικής Ασφάλειας, που δημιουργήθηκε τον Νοέμβριο του 2002 με στόχο την αποτελεσματική αντιμετώπιση της τρομοκρατίας. Οταν αυτό το υπουργείο απαγορεύει ομαδικά σε αλλοδαπούς να σπουδάσουν στο Χάρβαρντ, είτε τους θεωρεί όλους, αδιακρίτως, υποψήφιους τρομοκράτες είτε υπερβαίνει τις αρμοδιότητές του.
Το να επιβάλλεται σε ένα πανεπιστήμιο να επιλέγει τους φοιτητές του με κριτήριο την υπηκοότητά τους είναι εκδήλωση σκοταδιστικού πνεύματος, κάτι ασύλληπτο για τον 21ο αιώνα.
Το ζήτημα πλέον, μετά τα δείγματα γραφής του Τραμπ και στην πρώτη και στη δεύτερη θητεία του, δεν είναι τι λέει, τι κάνει και τι προσπαθεί να κάνει, αλλά πώς θα αντιδράσουν εκείνοι που ζουν στην ψευδαίσθηση της ασφάλειάς τους, επειδή δεν έχουν γίνει ακόμη θύματα της αυθαιρεσίας του. Πώς θα αντιδράσουν τα άλλα μεγάλα και πλούσια αμερικανικά μη κρατικά πανεπιστήμια; Πώς θα αντιδράσει η κοινότητα των Αμερικανοεβραίων και ιδιαίτερα των Αμερικανοεβραίων φοιτητών και αποφοίτων του Χάρβαρντ στο όνομα των οποίων γίνεται η επίθεση στην ακαδημαϊκή ελευθερία; Και πώς θα αντιδράσουν οι πολιτικοί ηγέτες των παραδοσιακών δυτικών συμμάχων των ΗΠΑ; Κάποιοι από αυτούς είναι απόφοιτοι του Χάρβαρντ. Αν ήταν σήμερα νέοι, θα συγκαταλέγονταν στα θύματά του. Μέχρι πότε θα ζουν στην ψευδαίσθηση ότι μπορεί να υπάρξει συνεργασία με τον Τραμπ, στηριγμένη στις ηθικές και δικαιϊκές αξίες που διαμόρφωσε ο δυτικός κόσμος μετά τις τραγικές εμπειρίες του 20ού αιώνα; Η μάχη του Χάρβαρντ δεν αφορά μόνο ένα πανεπιστήμιο.
*O κ. Αγγελος Χανιώτης είναι καθηγητής Αρχαίας Ιστορίας στο Ινστιτούτο Προηγμένων Μελετών, Πρίνστον.
