Δείγματα του Γενικού Χημείου του Κράτους, εκθέσεις της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας, δικαστικές πραγματογνωμοσύνες, πραγματογνωμοσύνες που παρήγγειλαν οι οικογένειες των θυμάτων, τεχνικά χαρακτηριστικά ελαίων σιλικόνης και μετασχηματιστών ηλεκτραμαξών. Το πολυαναμενόμενο πόρισμα του καθηγητή του ΕΜΠ Δημήτρη Καρώνη έλαβε υπόψη ό,τι μπορούσε να λάβει υπόψη. Φαίνεται, παρ’ όλα αυτά, πως υπάρχει μια διάχυτη σύγχυση σε σχέση με το πώς εξάγονται τα επιστημονικά συμπεράσματα: κάποιοι, για παράδειγμα, βρήκαν απαράδεκτη την απουσία βεβαιοτήτων· βρήκαν ύποπτο ότι ο καθηγητής εκφράζεται με επιφυλάξεις και βάσει πιθανοτήτων, αντί να παρουσιάσει τις εκτιμήσεις του ως θέσφατα. Περίμεναν με λίγα λόγια μια αποκαλυπτική κοσμογονία τηλεοπτικού τύπου, γεμάτη ανατροπές, ασπρόμαυρα δεδομένα και απόλυτες «αλήθειες». Κάποιοι τον κατήγγειλαν για το θράσος του να διαφωνεί με τις απόψεις συναδέλφων του, καθώς και για τον εικοτολογικό χαρακτήρα των διαπιστώσεών του. Τους διαφεύγει ή κάνουν πως αγνοούν κάτι στοιχειώδες: ακόμα και η πιο έγκυρη επιστημονική θέση τελεί υπό τους περιορισμούς των δεδομένων στα οποία βασίζεται. Αν ένα συμπέρασμα δεν είναι ξεκάθαρο, δεν φταίει απαραίτητα εκείνος που το βγάζει, αλλά το υλικό που έχει στη διάθεσή του. Το υλικό σπανίως είναι εντελώς διαυγές και διαφωτιστικό (αν ήταν, δεν θα απαιτείτο και τόσος κόπος για την αξιοποίησή του), όμως είναι ό,τι έχουμε για να προσεγγίσουμε την αλήθεια. Σε κάθε περίπτωση, στην επιστήμη αλήθεια δεν είναι ό,τι θέλουμε να ισχύει, αλλά ό,τι μας επιτρέπουν τα στοιχεία να γνωρίζουμε.
Αποκλείοντας σενάρια
Τελικά, η πυρόσφαιρα μπορεί να οφείλεται στην ανάφλεξη των ελαίων σιλικόνης, υπό συνθήκες ηλεκτρικού τόξου υψηλής έντασης ρεύματος. Επιπλέον, δεν υπάρχει απόδειξη ότι το φορτίο της εμπορικής αμαξοστοιχίας οδήγησε στην πυρόσφαιρα – αντιθέτως, ό,τι στοιχείο διαθέτουμε δείχνει ότι το περιεχόμενο της εμπορικής αμαξοστοιχίας δεν έπαιξε τέτοιο ρόλο (κανένα εμπορευματοκιβώτιο δεν έφερε ίχνη φωτιάς). Σημαίνουν τα παραπάνω πως γνωρίζουμε μετά βεβαιότητας την αιτία της πυρόσφαιρας; Οχι. Σημαίνουν ότι η ιστορία δεν έχει κενά ή ότι δεν μας λείπουν ακόμα πολλές πληροφορίες για να κατανοήσουμε πλήρως τι συνέβη; Και πάλι όχι. Σημαίνουν όμως ότι μάλλον μπορούμε να αποκλείσουμε κάποια σενάρια (όπως το αυθαίρετο περί παράνομου φορτίου) που διακινήθηκαν ευρέως (μέχρι και ο πρωθυπουργός συνέβαλε σε αυτό με τον τρόπο του) χωρίς καμία τεκμηρίωση. Ακόμα όμως κι αν το πόρισμα Καρώνη πάσχει στα σημεία που οι επικριτές του θεωρούν ότι πάσχει, αυτό δεν καθιστά τις υποθέσεις των διαφωνούντων περισσότερο έγκυρες. Αν η πυρόσφαιρα δεν συνδέεται με τα έλαια σιλικόνης, δεν υπάρχει στοιχείο που να υποδεικνύει ότι συνδέεται ή μπορεί να συνδέεται με ουσία της οποίας την παρουσία, και μάλιστα σε επαρκή ποσότητα, έχουμε διαπιστώσει (και όχι υποθέσει).
Ολα για το τίποτα
Η αλήθεια είναι πολύ σημαντική. Σημαντικό είναι όμως να αναρωτηθούμε και για ποιο λόγο έγινε στην πορεία τόσο σημαντική μια πολύ συγκεκριμένη εκδοχή της. Γιατί, από όλες τις υποθέσεις για την προέλευση του πύρινου μανιταριού, εκείνη που προωθήθηκε τόσο λυσσαλέα ήταν η πιο σκανδαλοθηρική; Τον τελευταίο χρόνο, κατά τον οποίο οι έρευνες εντάθηκαν, το ζητούμενο της αλήθειας αντικαταστάθηκε σε πολλές περιπτώσεις από το ζητούμενο της εξωφρενικότητας και του αντικυβερνητικού αγώνα· αν μια κατεύθυνση έρευνας δεν φάνταζε ικανή να μαζέψει κόσμο στις πλατείες, απορριπτόταν ως ύποπτη, ενώ όποιος τολμούσε να ψελλίσει πως το δυστύχημα οφείλεται περισσότερο σε κρατική ανευθυνότητα παρά σε κάποια πολυσχιδή συνωμοσία, κατέληγε δακτυλοδεικτούμενος σαν προδότης του κοινού περί δικαίου αισθήματος. Φταίει η κυβέρνηση που αντί να ρίξει στην υπόθεση φως από την πρώτη στιγμή, την άφησε να κακοφορμίσει, κι έπειτα βάλθηκε να προστατεύσει την υπόληψή της σπασμωδικά. Φταίει όμως και η λεγόμενη σοβαρή αντιπολίτευση που, αντί να δείξει την υπευθυνότητα που έλειπε από την κυβέρνηση, συστρατεύτηκε με τρολ, λαϊκιστές και συνωμοσιολόγους, με την ελπίδα να καρπωθεί δημοσκοπικά οφέλη. Η κυβέρνηση τελικά ζημιώθηκε· η σοβαρή αντιπολίτευση, επίσης. Μήπως βγήκαν κερδισμένοι οι θιασώτες των έξαλλων θεωριών; Κι αυτοί απογοητευμένοι δηλώνουν τώρα. Συγχαρητήρια σε όλους.
