Μέσα Μαΐου ξεκινάει συνήθως η μεγάλη γκρίνια. Πού θα πάμε διακοπές φέτος; Ξέρουμε κανέναν με εξοχικό; Τις βενζίνες ποιος θα τις βάλει; Υστερα αρχίζει όλο αυτό που σου φταίει η πόλη. Η ζέστη, οι τουρίστες, τα σουβενίρ. Το πραγματικό πρόβλημα είναι η εισοδηματική ανισότητα.
Η εικόνα που έχουν οι Ελληνες για την Ελλάδα είναι διαφορετική από αυτή των ξένων επισκεπτών. Οι επισκέπτες βλέπουν κατά κανόνα μια θορυβώδη, βρώμικη, μεσογειακή, βαλκανική πόλη της Νότιας Ευρώπης, με ζωηρή πολιτιστική ζωή και αμέτρητες επιλογές σε εστιατόρια και μπαρ. Οι άνθρωποι είναι φιλικοί, τα ποτάδικα κλείνουν αργά, έχει θάλασσα παντού. Μπορείς να κολυμπάς και να τρως, να πίνεις κοκτέιλ και να κοιτάζεις τέχνη. Παράδεισος είναι.
Οι Ελληνες δεν νιώθουν πάντα έτσι. Για την ακρίβεια, αισθάνονται αποκλεισμό. Η ενέργεια είναι πανάκριβη με αποτέλεσμα πολλοί να μην μπορούν να θερμάνουν ή να ψύξουν το σπίτι τους. Οι τιμές στα τρόφιμα είναι γελοίες. Σταθερά ακριβότερα απ’ ό,τι σε πλουσιότερες χώρες (π.χ. Γερμανία, όπου, εάν στη σύγκριση μπει και η ποικιλία προσφερόμενων αγαθών, το αποτέλεσμα είναι απογοητευτικό). Οι Ελληνες δεν έχουν αποταμιεύσεις, αντιθέτως, χρωστάνε. Το εισόδημα, όμως, που κάθεται στην τράπεζα επηρεάζει τη συνολική εικόνα για τον κόσμο που έχει ένας άνθρωπος. Καθόλου τυχαία, οι Ελληνες εμφανίζονται απαισιόδοξοι για το μελλον τους (βλ. Γιατί οι Ελληνες είναι ο πιο απαισιόδοξος λαός στην Ευρώπη, Οικονομική Καθημερινή, 04.05.2025).
Κι ολ’ αυτά επειδή η οικονομία δεν είναι αριθμοί, αλλά συναισθήματα. Δεν αρκεί, λοιπόν, να βελτιώνεται η τάδε ή η δείνα επίδοση. Δυστυχώς, δεν αφορά πολλούς το εάν τα νησιά μας προσφέρουν υψηλού επιπέδου εμπειρίες οινογνωσίας και σίγουρα δεν είναι αυτό το καθημερινό τους θέμα. Για πολλούς Ελληνες τα νησιά είναι κυριολεκτικά απροσπέλαστα. Ακόμη και για πολλούς Ευρωπαίους – άλλωστε πλέον τους απωθεί η θερμοκρασία. Χωρίς αποταμιεύσεις, με άθλιες υπηρεσίες στην υγεία και στις μεταφορές, με πλήρως αναποτελεσματική εργασιακή κουλτούρα, οι Ελληνες δυσκολεύονται να απολαύσουν πράγματα που, σχεδόν αντικειμενικά, είναι υπέροχα στην Ελλάδα, π.χ. να τρως πατάτες τηγανητές και ψάρια δίπλα στο κύμα.
Ο αποκλεισμός αυτός από το τοπίο, τις συνήθειες, το φαγητό, μαζί με την ασφυξία λόγω ρύπανσης του αέρα και υψηλής θερμοκρασίας, στιγματίζει τον τρόπο που σκέφτονται οι Ελληνες για τη χώρα τους. Ούτε την ευτυχία του φτωχού δεν μπορείς να έχεις πια σε κάποια παραλιούλα της Αττικής μ’ έναν φραπέ στο πλαστικό κι ένα παγωμένο πεπόνι, γιατί ο θόρυβος, η μόλυνση και η δυσωδης ηχητική και οπτική επέκταση των τόπων κατανάλωσης θα σε βρουν να σε αποκαρδιώσουν.
Παραλίες προαναγγέλονται οπτικά από ένα μεγάλο πάρκινγκ ή συμπεριφορικά από κάποιον τοπικό ρυθμιστή (για να μην πω άλλη λέξη) που θα έρθει να σου πει την προσωπική του ερμηνεία του Συντάγματος ισχυριζόμενος πως τάχα δεν μπορείς να καταλαμβάνεις χώρο χωρίς να καταναλώνεις. Καταστάσεις αδυσώπητης αποχαλίνωσης γύρω από πισίνες, βράχια κι αμμουδιές. Δεν έχουμε κατορθώσει να γκρεμίσουμε την ομορφιά όμως.
Η Ελλάδα, όπως όλοι οι τόποι, αποτελεί διαρκές αντικείμενο επανερμηνείας για όσους την κατοικούν ή την επισκέπτονται. Οι ερμηνείες αυτές, ισχυρίζομαι, καθορίζονται σε τεράστιο βαθμό από το διαθέσιμο και αποταμιευμένο εισόδημα των προσώπων. Με απλά λόγια, αν ήθελε όντως κανείς οι Ελληνες να πάψουν να γκρινιάζουν, θα φρόντιζε να μην αισθάνονται παραγκωνισμένοι.
Μέχρι να γίνουν σοβαρά βήματα (π.χ. για αναβάθμιση των ντροπιαστικού επιπέδου υποδομών και μεταφορών), διάφοροι Ελληνες και μετανάστες που ζουν εδώ θα περιμένουν στους σαράντα βαθμούς το παροπλισμένο λεωφορείο που αργεί, για να πάνε να εργαστούν Αύγουστο, ενώ ευτυχισμένη νεολαία της αλλοδαπής θα τους προσπερνά με το κλιματιζομενο comfort Uber, καθ’ οδόν για το ποτό στην ταράτσα.
«Μα τι υπέροχο μέρος!» θα λένε όσοι θα μελετούν τη λίστα εκλεκτών τοπικών οίνων πριν μεταβούν στη θεατρική τους παράσταση, εισιτήρια για την οποία αγόρασαν εγκαίρως λόγω μιας προβλέψιμης καμπύλης εσόδων. «Τι κουραστικός μήνας που δεν τελειώνει!» θα αναφωνούν όσοι στα λίγα τετραγωνικά χωρίς ανεμιστήρα θα μετράνε κέρματα να πάρουν πίτσα από τις προσφορές του ντελίβερι. Αλήθεια θα λένε όλοι.
Η εισοδηματική ανισότητα τσακίζει πρώτα την ψυχολογία και μετά τις δημοκρατίες. Δημιουργεί πικρία ανάμεσα στους ανθρώπους, περίεργες ταυτίσεις (όπου φτώχοι βλέπουν σωτήρα τον εκατομμυριούχο), αλλόκοτες προτεραιότητες (π.χ. προτιμώ την επίδειξη αντί για την αποταμίευση) κ.λπ. Η πίκρα τρώει τα σωθικά και το γεγονός ότι ζούμε σ έναν κόσμο κατόπτρων συγκρινόμενοι με όλους και όλα δεν βοηθάει καθόλου.
