Το 2018 ο ΣΥΡΙΖΑ αντί να λάβει μέτρα για την αντιμετώπιση της βίας στα ΑΕΙ, ανέθεσε σε επιτροπή υπό τον Νίκο Παρασκευόπουλο να μελετήσει τους λόγους της παραβατικότητας στα πανεπιστήμια. Στις 7.5.25 στην «Καθημερινή» ο Πάσχος Μανδραβέλης μάς είπε ότι το πρόβλημα της βίας στα ΑΕΙ δεν λύνεται με πυροτεχνήματα. «Θέλει συναίνεση των κομμάτων για να φτιαχτούν πολιτικές που θα ξεδιπλωθούν σε βάθος τουλάχιστον εικοσαετίας…». Δεδομένου ότι τα κόμματα δεν πρόκειται ποτέ να συμφωνήσουν, καλύτερα να έλεγε ότι το πρόβλημα θα λυθεί σε τρία τέρμινα. Και οι δύο μας λένε πως πρέπει να συνεχίσουμε να συμβιώνουμε με τη βία μέχρι να μάθουμε τα αίτια και συμφωνήσουμε όλοι μαζί. Αυτό είναι το πρόβλημά μας! Δεν θεωρούμε ως κοινωνία ότι είναι επιτακτικό τα τελειώνουμε με αυτή την κατάσταση. Προτιμούμε να διακινδυνεύουμε να υπάρξει νεκρός από τα εκάστοτε επεισόδια, παρά να αναλάβουμε την ευθύνη και να πάρουμε αποτελεσματικά μέτρα σήμερα.
Δεν χρειάζεται να ανακαλύψουμε τον τροχό. Σε κανένα πανεπιστήμιο του κόσμου δεν συμβαίνουν όσα συμβαίνουν εδώ γιατί τα ξένα πανεπιστήμια έχουν μηδενική ανοχή στη βία. Πώς προστατεύουν την ασφάλεια; Εχουν λεπτομερή σχέδια ασφαλείας που προβλέπουν συγκεκριμένες ευθύνες σε άτομα και υπηρεσίες, συνεργασία με τις δημόσιες αρχές, λογοδοσία εσωτερική και δημόσια και καταλογισμό ευθυνών. Κάθε μέλος της ακαδημαϊκής κοινότητας ξέρει τι να κάνει και πού να απευθυνθεί εφόσον παρατηρήσει κάτι ύποπτο, αν κινδυνεύει ή αισθάνεται απειλή. Υπάρχουν τηλέφωνα για έκτακτες καταστάσεις και υπηρεσίες που ανταποκρίνονται. Στις ΗΠΑ, μετά τον βιασμό και τη δολοφονία της φοιτήτριας Τζιν Κλέρι (Jeanne Clery) το 1986, ψηφίστηκε το 1990 το Clery Act που απαιτεί από τα πανεπιστήμια, εφόσον θέλουν χρήματα από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση, να δημοσιοποιούν στατιστικά στοιχεία για τα εγκλήματα που συμβαίνουν στους χώρους τους, επί ποινή υψηλών προστίμων, ώστε να ενημερώνεται το κοινό. Εμείς καλούμε ξένους φοιτητές στα ξενόγλωσσα προγράμματα και αφήνουμε τα ιδρύματα ξέφραγο αμπέλι.
Η παραβατικότητα στα ΑΕΙ, πολιτική και ποινική, είναι δύο ειδών: η, ας πούμε, χαμηλή (με τις καταλήψεις, τους προπηλακισμούς, τις διακοπές των οργάνων, των μαθημάτων και των εξετάσεων, την κατάληψη κάθε επιφάνειας με αφίσες, τις συνελεύσεις χωρίς απαρτία, τις κλοπές, τις φθορές, τη σεξουαλική παρενόχληση, την ηχορρύπανση, τις φορολογικές παραβάσεις, κ.λπ.) και η υψηλή (με το ξύλο, τις μολότοφ, τις κουκούλες, τα κράνη, τους πυροσβεστήρες, τις μπογιές, τα χτισίματα, τα χαστούκια, τα στειλιάρια, τις απειλές).
Πώς μπορούν να αντιμετωπιστούν αυτά τα προβλήματα; Ας δούμε τις λύσεις που ακούγονται εδώ στην Ελλάδα. Λέγεται ότι το πρόβλημα είναι τόσο μεγάλο ώστε μόνο η κανονική αστυνομία μπορεί να το αντιμετωπίσει. Αυτοί που το υποστηρίζουν δεν θέλουν ασφαλώς να είναι η οπλισμένη αστυνομία εγκατεστημένη συνεχώς μέσα στο ίδρυμα. Θέλουν να κάνει περιπολίες. Μπορούν όμως αστυνομικοί που απλώς περιπολούν να αντιμετωπίσουν συστηματικά τη «χαμηλή» παραβατικότητα, π.χ. να επέμβουν όταν διακόπτονται μαθήματα, προπηλακίζονται φοιτητές και καθηγητές μέσα στα γραφεία τους και στις αίθουσες; Οχι, γιατί δεν θα το ξέρουν και όταν το μάθουν θα είναι αργά. Πρόσφατα στη Νομική η κανονική αστυνομία έφθασε, από μαρτυρίες παρόντων, σε 10 λεπτά και όμως δεν απέτρεψε το σοβαρό επεισόδιο ούτε κατάφερε να κάνει συλλήψεις.
Μήπως μπορεί να κάνει τη δουλειά ένα σώμα σεκιούριτι; Μα, αρκετά πανεπιστήμια έχουν ήδη σώμα σεκιούριτι και το πρόβλημα παραμένει διότι τα σώματα αυτά, όπως είπε ο πρύτανης του ΕΜΠ, είναι στατικά και επιπλέον δεν έχουν δικαίωμα να συλλαμβάνουν. Επίσης ενεργούν μόνο κατόπιν εντολής των πανεπιστημιακών αρχών, οπότε καθυστερούν.
Μία ήπιας ισχύος δύναμη μπορεί συστηματικά να εποπτεύει την εφαρμογή των σχεδίων ασφαλείας. Οι αντιδράσεις εναντίον της είναι καθαρά ιδεολογικού χαρακτήρα.
Μάθαμε ότι σε ορισμένα πανεπιστήμια έχουν τοποθετηθεί κάμερες. Μάθαμε όμως επίσης πως οι μισές από τις κάμερες καταστράφηκαν μέσα σε λίγους μήνες διότι δεν υπάρχει κανείς να τις προστατεύει και κανείς να τις αξιοποιεί.
Μήπως θα βοηθήσει η ελεγχόμενη είσοδος; Πρώτον, πολλοί από τους δράστες είναι ήδη φοιτητές, άρα θα περνούν τον έλεγχο ταυτότητας. Δεύτερον, κανένα σύστημα ελέγχου ταυτότητας δεν μπορεί να σταματήσει αποφασισμένους τραμπούκους. Επιχειρήθηκε στο κτίριο διοίκησης του ΑΠΘ με τουρνικέ τα οποία αχρηστεύθηκαν στην πρώτη επίθεση και εγκαταλείφθηκαν.
Μήπως θα βοηθήσουν τα πειθαρχικά για τους φοιτητές; Πόσα πειθαρχικά έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια, ακόμη και για απλές και ξεκάθαρες περιπτώσεις λογοκλοπής; Τι ποινές έχουν επιβληθεί; Ο κύριος λόγος που δεν γίνονται πειθαρχικά δεν είναι επειδή έχει κενά ο νόμος Κεραμέως, όπως υποστηρίχθηκε πρόσφατα. Ο νόμος προβλέπει τη διαδικασία εκλογής των εκπροσώπων των φοιτητών στα πειθαρχικά συμβούλια (ανάλογη με αυτή της εκλογής εκπροσώπων στη Σύγκλητο – άρθρο 199 παρ. 4, άρθρο 43) και προνοεί λέγοντας πως αν δεν αναδειχθεί ή απουσιάζει ο εκπρόσωπος των φοιτητών, το όργανο συγκροτείται και λειτουργεί κανονικά. Πώς λειτουργούν τόσα χρόνια οι σύγκλητοι χωρίς τη συμμετοχή εκπροσώπων των φοιτητών; Ο κύριος λόγος που δεν γίνονται πειθαρχικά είναι ο φόβος για τα αντίποινα. Αυτός ο φόβος έχει βάση διότι δεν υπάρχει κανείς να προστατεύσει το ίδρυμα από καταστροφές, ούτε αυτόν που επιβάλλει την τιμωρία.
Στη Βρετανία το 2019, 27 (δημόσια) πανεπιστήμια πλήρωναν περίπου 3 εκατ. λίρες στην αστυνομία για να έχουν επιπλέον προστασία. Εδώ η κυβέρνηση διέθεσε στα ιδρύματα τη λεγόμενη πανεπιστημιακή αστυνομία δωρεάν. Την απέρριψαν, ζητώντας λεφτά για να προσλάβουν επιπλέον σεκιούριτι, που όπως είπαμε παραπάνω δεν μπορούν να κάνουν τη δουλειά. Θίγεται το αυτοδιοίκητο επειδή η πανεπιστημιακή αστυνομία προβλέπεται να υπάγεται στην ΕΛ.ΑΣ.; Οχι βέβαια, διότι αυτό το θέμα κρίθηκε στο ΣτΕ, που βρήκε τον νόμο συνταγματικό. Εξάλλου τα πανεπιστήμια θα υπέγραφαν μνημόνια συνεργασίας με την αστυνομία. Μήπως θα κινδύνευαν οι άοπλοι (χωρίς πυροβόλο όπλο) αστυνομικοί από τους τραμπούκους; Μπορεί. Αλλά είναι καλύτερο να κινδυνεύουν άοπλοι και ανεκπαίδευτοι φοιτητές και καθηγητές; Η πανεπιστημιακή αστυνομία είναι μία ήπιας ισχύος δύναμη που μπορεί συστηματικά να εποπτεύει την εφαρμογή των σχεδίων ασφαλείας, να παρακολουθεί τις κάμερες από ένα κέντρο ελέγχου και να επεμβαίνει άμεσα όπου υπάρχει πρόβλημα, καλώντας όταν υπάρχει ανάγκη και την κανονική αστυνομία. Οι αντιδράσεις εναντίον της είναι καθαρά ιδεολογικού χαρακτήρα. Η πανεπιστημιακή αστυνομία δεν απέτυχε, όπως λέγεται συχνά. Το μέτρο δεν εφαρμόστηκε ποτέ. Είναι καιρός να το ξανασκεφτούμε.
*Η κ. Βάσω Κιντή είναι ομότιμη καθηγήτρια ΕΚΠΑ.
