Ας ξεκινήσουμε από το προφανές! Ενα αξιοπρεπές σπίτι δεν είναι προνόμιο, δεν είναι πολυτέλεια. Είναι βασική ανάγκη κάθε άνδρα, κάθε γυναίκας και κάθε οικογένειας. Για τον καθένα μας το σπίτι μας είναι ασφάλεια, καταφύγιο και εφαλτήριο μαζί. Είναι ο χώρος μας, οι άνθρωποι και οι μνήμες μας, οι σκέψεις και τα πράγματά μας.
Η στέγαση είναι και προϋπόθεση για την κοινωνική συνοχή που κάθε ευνομούμενη πολιτεία οφείλει να μεριμνά για τη διασφάλισή της. Σε μια χώρα που γερνάει, οι πολιτικές που καθιστούν προσιτή την αγορά ή την ενοικίαση σπιτιού γίνονται πολύτιμα εργαλεία για την αντιμετώπιση μιας από τις μεγαλύτερες σημερινές προκλήσεις: το δημογραφικό.
Ας είμαστε ειλικρινείς. Το στεγαστικό είναι από τα πλέον σύνθετα ζητήματα της εποχής μας. Μας αφορά όλους, από τον φοιτητή που μετακομίζει για τις σπουδές του μέχρι το νεαρό ζευγάρι που θέλει να αποκτήσει στέγη, τον καθηγητή που ψάχνει σπίτι κοντά στο σχολείο του. Δεν υπάρχουν απλές λύσεις, ούτε «μαγικά ραβδιά». Και δεν πρόκειται για ελληνική ιδιαιτερότητα. Είναι μια πανευρωπαϊκή πρόκληση, που δοκιμάζει κοινωνίες απ’ άκρη σ’ άκρη της ηπείρου.
Από το 2010 έως το 2023, συνολικά στην Ε.Ε. οι τιμές των ακινήτων αυξήθηκαν κατά 48%, ενώ οι τιμές των ενοικίων κατά 22%. Η ευρωπαϊκή εμπειρία μάς δείχνει ότι μονομερείς πολιτικές που ενισχύουν την πρόσβαση στη στέγαση έχουν οδηγήσει σε ανεπιθύμητες αυξήσεις τιμών. Στην Ισπανία, τα επιδοτούμενα δάνεια για νέους και χαμηλόμισθους δεν απέτρεψαν την άνοδο των τιμών σε πόλεις όπως η Μαδρίτη και η Βαρκελώνη. Στη Γερμανία, το πρόγραμμα Baukindergeld ενίσχυσε τη ζήτηση, με αποτέλεσμα αύξηση τιμών σε μεγάλες πόλεις όπως το Βερολίνο. Στην Ολλανδία, κυβερνητικές παρεμβάσεις για διευκόλυνση της πρόσβασης στη στεγαστική πίστη συνδυάστηκαν με την περιορισμένη προσφορά ακινήτων, με συνέπεια ραγδαία αύξηση των τιμών, ιδιαίτερα στο Αμστερνταμ.
Πώς στηρίζεις τον πολίτη που χρειάζεται σπίτι; Πώς φροντίζεις να υπάρχουν σπίτια διαθέσιμα στην αγορά; Αν δεν απαντήσεις και στα δύο, δεν έχεις δώσει λύση. Η κυβέρνηση εργάζεται και στις δύο κατευθύνσεις: της ζήτησης και της προσφοράς. Στη ζήτηση, είναι αλήθεια πως τα προγράμματα «Σπίτι μου Ι» και «Σπίτι μου ΙΙ» είναι πιο δημοφιλή, γιατί στηρίζουν απευθείας τον πολίτη. Χρηματοδοτούν δάνεια για νέους, διευκολύνουν την αγορά πρώτης κατοικίας. Ομως, αυτή είναι μόνο η μία πλευρά της στρατηγικής μας.
Πώς στηρίζεις τον πολίτη που χρειάζεται σπίτι; Πώς φροντίζεις να υπάρχουν σπίτια διαθέσιμα στην αγορά; Αν δεν απαντήσεις και στα δύο, δεν έχεις δώσει λύση.
Στην προσφορά κινούμαστε εξίσου αποφασιστικά. Θέτουμε όρια σε στρεβλώσεις που αυξάνουν τις τιμές, όπως η Golden Visa και οι βραχυχρόνιες μισθώσεις, που συρρικνώνουν τη μακροχρόνια διαθεσιμότητα. Ενεργοποιούμε την κοινωνική αντιπαροχή, ένα εργαλείο που συνδέει την αξιοποίηση της δημόσιας περιουσίας με την κοινωνική αποστολή του κράτους να διαθέσει νέες, ποιοτικές κατοικίες για όλους όσοι τις έχουν πραγματικά ανάγκη.
Το στεγαστικό είναι από τα μεγάλα στοιχήματα της εποχής μας. Ενα ζήτημα με βάθος και διάρκεια. Και όπως κάθε σύνθετο πρόβλημα, απαιτεί ένα άθροισμα στοχευμένων παρεμβάσεων. Δεν υπάρχουν άλματα. Υπάρχουν μικρά, σταθερά βήματα, με αποτέλεσμα. Οχι λόγια, αλλά έργα. Οχι υποσχέσεις, αλλά μεταρρυθμίσεις. Με σχέδιο, συνέχεια και κοινωνική ευαισθησία.
Αυτή είναι η δική μας επιλογή.
*Η κ. Δόμνα Μιχαηλίδου είναι υπουργός Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας.
