«Στα πρόσωπα των μεταναστών της εποχής μας, καθώς και στα πρόσωπα των μεταναστών οποιασδήποτε εποχής, μπορούμε να δούμε μια ζωντανή εικόνα των ανθρώπων του Θεού […] πολλοί μετανάστες έχουν τον Θεό σύντροφο στο ταξίδι τους, οδηγό και συνοδοιπόρο στη σωτηρία. Αυτόν εμπιστεύονται πριν φύγουν, αυτόν αναζητούν στην ανάγκη. Σ’ αυτόν βρίσκουν παρηγοριά τις ώρες της απελπισίας. Εξαιτίας αυτού υπάρχουν στον δρόμο καλοί Σαμαρείτες». Αυτό είναι μόνο ένα μικρό απόσπασμα από τον λόγο που εκφώνησε τον Σεπτέμβριο του 2024 ο Πάπας Φραγκίσκος για την παγκόσμια ημέρα μεταναστών και προσφύγων (Message of His Holiness Pope Francis For The 110th World Day Of Migrants And Refugees, 2024, vatican.va).
Είπε ακόμη: «Ο Θεός δεν περπατάει μόνον πλάι στους ανθρώπους του, αλλά και μέσα τους […] ειδικά με τους πιο φτωχούς, τους ανθρώπους του περιθωρίου». Μιλώντας για την παγκοσμιοποίηση της αδιαφορίας σε ό,τι αφορά τις ανάγκες των κατατρεγμένων, ο Φραγκίσκος επιχείρησε να συνδέσει την εικόνα του πρόσφυγα με την εικόνα του ανθρώπου που χτυπάει την πόρτα και ζητάει νερό ή ψωμί στη διδασκαλία του Ιησού. Υποτίθεται πως οι καλοί Χριστιανοί την ανοίγουν αυτήν την πόρτα και προσφέρουν ό,τι έχουν, ακόμη κι ένα ξεροκόμματο.
Και πράγματι, διάφοροι απλοί άνθρωποι στα νησιά που περιβάλλονται από το νεκροταφείο ψυχών, τη Μεσόγειο, μας έχουν δώσει αφορμές να είμαστε υπερήφανοι. Τίποτε, όμως, στη Λέσβο ή σε άλλα κέντρα κράτησης μεταναστών και προσφύγων, στην περίφημη Σάμο (για την οποία πρόσφατα κυκλοφόρησαν βίντεο με τις πανάθλιες συνθήκες διαβίωσης προσφυγόπουλων), δεν μπορεί να μας δώσει την παραμικρή αφορμή να νιώθουμε καλά. Ο Πάπας Φραγκίσκος μίλησε, ακόμη, για ένα σύστημα που τρέπει τον πλανήτη σ’ έναν σωρό σκουπιδιών, που αδιαφορεί για τους φτωχούς και αποθεώνει την απληστία – αρχή καθόλου χριστιανική μάλλον.
«Αδελφοί και αδελφές μου», είπε, «τούτη τη μέρα, την αφιερωμένη στους μετανάστες και τους πρόσφυγες, ας ενώσουμε τις προσευχές μας προς τιμήν όλων αυτών που έπρεπε να εγκαταλείψουν τη γη τους σε αναζήτηση αξιοπρεπών συνθηκών ζωής». Ο Πάπας Φραγκίσκος επισκέφθηκε τη Λαμπεντούζα τον Ιούλιο του 2013. Οι μετανάστες επιχειρούν να εισέλθουν από εκεί στα κράτη της Ευρώπης, που εδώ και χρόνια παραμελούν τα ηθικά τους καθήκοντά προς τους πρόσφυγες. Σκεφτείτε μόνον ότι η Ιταλία έφτιαξε «δομές» στην Αλβανία, αλλά τα δικαστήρια εμπόδισαν, για την ώρα, το «όραμα» μιας αποθήκης ψυχών σε γειτονική χώρα.
Για τον πρόεδρο Τραμπ είχε πει πως κάποιος που χτίζει τείχος για να εμποδίσει τους μετανάστες δεν είναι χριστιανός. Ενώ στη συνάντησή του με τον Τζ. Ντ. Βανς ο Πάπας κάθε άλλο παρά ενθουσιώδης ήταν. Μάλιστα, αφότου ο ακροδεξιός αντιπρόεδρος των ΗΠΑ (που πλέον είναι κάτι σαν απροκάλυπτα κοινωνιοπαθής, γιατί δείχνει άλλο πρόσωπο, ανάλογα με τον/τη διεθνή ηγέτη/ηγέτιδα που έχει απέναντί του) αποχώρησε, ο Πάπας πέθανε. Η αριστερή γερμανική εφημερίδα TAZ έγραψε στο εξώφυλλο της Τρίτης «είδε τον Βανς και πέθανε», για να προχωρήσει σε μία εκτενή αναφορά, με θετικό πρόσημο, στο έργο και στην παρακαταθήκη του Πάπα Φραγκίσκου.
«Μένουν στα σύνορα, γιατί πολλές πόρτες και πολλές καρδιές είναι κλειστές», είπε το 2016 ο Πάπας αναφερόμενος και πάλι στο δράμα των μεταναστών και των προσφύγων. Τη Μεγάλη Πέμπτη εκείνης της χρονιάς, προκειμένου να εκφράσει την αλληλεγγύη του προς τους πρόσφυγες, ο Πάπας έσκυψε και έπλυνε τα πόδια προσφύγων από τη Συρία, την Ερυθραία και το Πακιστάν.
Το 2021 ο Πάπας ήρθε στην Ελλάδα, για να επισκεφτεί πρόσφυγες και μετανάστες σε δομή της Λέσβου. Ευλόγησε παιδάκια, μίλησε σ’ ένα πλήθος κουρασμένων ανθρώπων με τα μωρά τους. Τι εκπαίδευση, ευκαιρίες και επαγγελματικές διαδρομές παρέχουμε σ’ αυτά τα μωρά; Μακριά από ιδέες «διαχείρισης» των προσφυγικών «ροών» (πώς απανθρωποποιούν οι κατάλληλες λέξεις!), μίλησε για ευσπλαχνία, καλοσύνη και ταπεινότητα, έσκυψε το κεφάλι, όπως θα όφειλε να κάνει κάθε ηγέτης μπροστά σε καταστάσεις ντροπής και διεθνούς αποτυχίας.
Μακάρι οι καρδιές να ήταν πιο ανοιχτές. Θα λείψει ένα πρότυπο ηγεσίας που δεν βασιζόταν στην πυγμή και την περιφρόνηση των αναγκών των άλλων. Δεν έχουμε και πολλά πια. Αν θέλετε να μάθετε περισσότερα για τον Πάπα Φραγκίσκο, μπορείτε να αναζητήσετε τα βιβλία «Για Μια Εκκλησία Φτωχή Και Των Φτωχών» και «Χριστιανισμός Της Χαράς», αμφότερα από τις εκδόσεις Πόλις.
