Η μελέτη της κατάρρευσης πολιτισμών δικαιολογεί ανησυχία για το πώς ο σύγχρονος κόσμος θα αντέξει την αδιάκοπη επίθεση του Τραμπ. Μέρες του Πάσχα, δεν μπορούμε παρά να ελπίζουμε πως στο τέλος κάτι θα μείνει, πως θα υπάρξει αναγέννηση. Οσο υπερβολικές και αν φαίνονται οι έννοιες «κατάρρευση» και «αναγέννηση», η συγκυρία και οι κινήσεις του Αμερικανού προέδρου οδηγούν στην αποδυνάμωση όχι μόνο της δικής του χώρας, αλλά και του συστήματος συνεννόησης και εμπορίου μεταξύ όλων των λαών. Κινδυνεύει όλος ο πολιτισμός, όχι μόνο μιας χώρας ή μιας μερίδας χωρών, όπως π.χ. της «Δύσης».
Η ανθρωπολογική αρχαιολογία, η Ιστορία, η πολιτική επιστήμη κ.ά. σημειώνουν ότι πολύπλοκα κράτη και πολιτισμοί καταρρέουν όταν κατακερματίζονται σε μικρότερες πολιτικές οντότητες. Ο Τραμπ επιχειρεί (ευθέως και επιτυχώς) να οδηγήσει τις Ηνωμένες Πολιτείες σε σύγκρουση με όλες τις άλλες χώρες, συγχέοντας τη δική του ψευδαίσθηση παντοδυναμίας με την επιρροή της χώρας του. Το αποτέλεσμα είναι η υπονόμευση του διεθνούς συστήματος πολιτικής και οικονομικής διακυβέρνησης και η αναπόφευκτη απομόνωση της Αμερικής, μια και ο πιο άμεσος τρόπος ώστε να αντέξει η ανθρωπότητα την τραμπική επιθετικότητα είναι να αποδεσμευθεί από το διεθνές σύστημα που η Αμερική θέσπισε και το οποίο εξασφάλιζε την κυριαρχία της. Αλλη αιτία κατάρρευσης είναι η διάλυση οικονομικών συστημάτων. Και εδώ ο Τραμπ έχει κηρύξει πόλεμο στον υπόλοιπο κόσμο, πλήττοντας βαριά το διεθνές σύστημα εμπορίου, με μεγάλο κόστος και για την ίδια τη χώρα του. Πάλι το αντίδοτο είναι η απομόνωση της Αμερικής, με τη διαμόρφωση νέων δομών και διαδρομών εμπορίου και συνεννόησης. Σημαντική αιτία κατάρρευσης ενός πολιτισμού είναι η ήττα της ιδεολογίας του. Οι επιθέσεις του Τραμπ στις αξίες της φιλελεύθερης δημοκρατίας και στον ουμανισμό είναι μια συντονισμένη προσπάθεια να διαλυθούν οι θεσμοί επικοινωνίας μεταξύ χωρών, το διεθνές δίκαιο να αποτελείται από την επιβολή της θέλησης των ισχυρών πάνω στους αδύναμους
Στρατηγική του Ντόναλντ Τραμπ είναι να προκαλεί συγκρούσεις, ώστε η ανασφάλεια και ο διχασμός να του παρέχουν ευκαιρίες για συναλλαγή, για προσωπικά οφέλη.
Ο κόσμος θα είχε σοβαρότατα προβλήματα και χωρίς τον Τραμπ. Η επικράτησή του ήταν σύμπτωμα της πολιτικής και κοινωνικής κόπωσης των ΗΠΑ. Ομως, με τη στήριξη και τον σχεδιασμό ενός σύνθετου συστήματος αντιδημοκρατικών δυνάμεων, αυτός έχει επιδεινώσει τα πράγματα σε επικίνδυνο βαθμό και στη χώρα και στον κόσμο. Πολλοί πολιτισμοί κατέρρευσαν λόγω αλλαγής του κλίματος και της αποδυνάμωσης της γεωργικής βάσης τους. Ο Τραμπ όχι μόνο καταργεί κάθε προσπάθεια αντιμετώπισης της κλιματικής κρίσης σε διεθνές επίπεδο, αλλά με τον «πόλεμο δασμών» που ξεκίνησε, απειλεί τη γεωργική παραγωγή της χώρας του. Επίσης, εκμεταλλεύεται τη δυσφορία με το πολιτικό σύστημα και τις «ελίτ» για να προκαλέσει περαιτέρω καχυποψία μεταξύ ομάδων του πληθυσμού αλλά και μεταξύ χωρών, υποστηρίζοντας όποια δύναμη μάχεται κατά της ενότητας και της συνεννόησης (κυρίως στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη). Στρατηγική του είναι να προκαλεί συγκρούσεις, ώστε η ανασφάλεια και ο διχασμός να του παρέχουν ευκαιρίες για συναλλαγή, για προσωπικά οφέλη.
Πολιτισμοί που κατέρρευσαν και μετά μπόρεσαν να αναγεννηθούν βασίστηκαν κυρίως στην ανθεκτικότητα των απλών ανθρώπων, αυτών που κράτησαν ζωντανές τις ιδέες και τις πρακτικές τους, και στην επιβίωση θεσμών. Γι’ αυτό ο Τραμπ επιμένει τόσο στην υπονόμευση του συντάγματος και των νόμων, γι’ αυτό πολεμάει συνεχώς τη Δικαιοσύνη, τις κρατικές υπηρεσίες, τα πανεπιστήμια και τις τέχνες, τα «παραδοσιακά» μέσα ενημέρωσης, τα προγράμματα βοήθειας στο εξωτερικό, τους διεθνείς οργανισμούς, τις μεγάλες δικηγορικές εταιρείες. Επειδή η επιβίωση –ή η αναγέννηση– ενός πολιτισμού εξαρτάται από την αντοχή θεσμών και την ανθεκτικότητα των ανθρώπων. Επειδή η γνώση και η μνήμη είναι αντίσταση και ελπίδα.
