Αν το σκεφτείς, έχουν περάσει σχεδόν πέντε χρόνια. Το Πάσχα της πανδημίας ήταν άθλιο, καθώς και όσα ακολούθησαν υπό τον φόβο του ιού. Δεν μιλάμε αρκετά συχνά γι’ αυτά, τα ’χουμε παραχώσει κάπου, αλλά δεν είμαι σίγουρη ότι αυτή είναι ωφέλιμη τακτική. Το χειρότερο πράγμα ήταν που δεν μπορούσαμε ν’ αγγιχτούμε. Αλλά και η απαγόρευση εξόδου και μετακινήσεων, αυτός ο κρατικά επιβεβλημένος εγκλεισμός, κουρέλιασε την ψυχική υγεία του πληθυσμού. Πού βρισκόμαστε πέντε χρόνια μετά;
Επενδύσεις για τη βελτίωση της ψυχικής υγείας των ανθρώπων δεν γίνονται. Δεν λαμβάνεται συστηματική μέριμνα για όσους παλεύουν με τους δαίμονές τους, τον εθισμό, το τραύμα τους κ.λπ. Η συνθήκη λίγο-πολύ είναι η εξής: ξεπέρασέ το, ξεκόλλα. Εάν έχεις μορφωτικό επίπεδο και οικονομικά προνόμια, ενδεχομένως να λάβεις και καλή βοήθεια από ειδικούς, αλλά μέχρι εκεί. Παρά τις γελοιότητες εκείνης της εποχής, τα χειροκροτήματα από τα μπαλκόνια, τα μιζεροπόστ στα κοινωνικά δίκτυα μαζικής αποβλάκωσης, οι μισθοί του ψυχιατρικού και λοιπού ιατρικού προσωπικού της χώρας παραμένουν προκλητικά χαμηλοί. Νοσηλεύτριες και ιατροί εργάζονται σκληρά, όμως με κανέναν τρόπο δεν μπορεί να θεωρηθεί «δίκαιος» ο μισθός τους ή αξιοπρεπές το περιβάλλον της εργασίας τους. Χώρια που φέτος κανείς δεν θα τους χειροκροτήσει όταν θα βγάζουν διπλοβάρδια την Κυριακή του Πάσχα.
Μέσα στο πανδημικό Πάσχα έμαθα ότι είναι μίζερο να τρως μόνος σου τις γιορτές. Οτι δεν αντέχεται να μην αγγίζεις και να μην αγγίζεσαι. Οτι είναι αγχωτικό να αισθάνεσαι πως μπορείς να σκοτώσεις έναν ηλικιωμένο, επειδή φταρνίζεσαι. Οτι δεν γίνεται να δεις ή να παραγάγεις θέατρο στο λάπτοπ. Οτι δεν γίνεται να έρθεις σε επαφή με τη φύση που ανθεί όταν αισθάνεσαι ριγμένος, μόνος, σε υπαρξιακή κόλαση – είναι σαν η φύση να σε φτύνει στα μούτρα. Κατάλαβα ότι η ιδιωτικοποίηση της ευθύνης για την υγεία είναι ένα κουραστικό παραμύθι που από τη δεκαετία του ’90 γιγαντώνεται διαρκώς, παράγοντας τέρατα, βλ. βιομηχανία της ευεξίας και ενοχές, ανηδονία, εξάντληση.
Η πανδημία φανέρωσε την ανάγκη επενδύσεων στα φάρμακα και όλες τις επιστήμες. Θυμάμαι να αντλώ απίστευτο κουράγιο μελετώντας ιστορία ή ανθρωπολογία προκειμένου να κάνω τον κόσμο μου μεγάλο, ενώ ζούσα περιορισμένη στο διαμέρισμα, όπως όλοι. Εσπασε ένα ταμπού: φάρμακα, εμβόλια, περίθαλψη θα μπορούσαν να παρέχονται δωρεάν, εάν λαμβάνονταν οι πολιτικές αποφάσεις που θα το επέτρεπαν και εάν τα κράτη συντόνιζαν τις προσπάθειές τους. Ολ’ αυτά προϋποθέτουν ότι η ευεξία του πληθυσμού δεν αντιμετωπίζεται σαν ζήτημα πρόσβασης στο οζεμπίκ και το ακριβό γυμναστήριο, αλλά σαν κάτι που σχετίζεται με δωρεάν διακοπές, πρόσβαση σε ιατρικές εξετάσεις κ.λπ. Δυστυχώς, ο κόσμος μετά την πανδημία κατακερματίζεται, ο συντονισμός μεταξύ των κρατών υφίσταται πλήγματα.
Στην πανδημία καταλάβαμε την υγειονομική φτώχεια της χώρας, η οποία τελικά είχε υψηλότατο αριθμό θανάτων, παρά τις πρώτες θριαμβολογίες της περιόδου που βασίζονταν κυρίως στον φόβο των ανθρώπων και στην υπομονή τους. Οχι πως νομίζαμε ότι τα νοσοκομεία της Ελλάδας μοιάζουν μ’ αυτά της Σουηδίας ή της Γερμανίας, αλλά η δημοσιοποίηση της αθλιότητας μέσα από πλάνα και εικόνες τού τότε καθημερινού ιατρικού ρεπορτάζ ήταν σοκαριστική.
Θυμάστε που απαγορεύονταν οι συναθροίσεις; Τώρα το ξέρουμε, ουσιαστικά δεν μπορείς να ζήσεις εντελώς αποκομμένος/αποκομμένη από μία σειρά τελετουργιών που αφορούν τον θάνατο και την αναγέννηση, την ένταξη σ’ ένα συλλογικό πένθος και την απαλλαγή απ’ αυτό το βράδυ του Σαββάτου. Δεν μπορείς να βγεις εντελώς εκτός κοινότητας και να μείνεις ίδιος/ίδια. Είναι αφύσικο, ενώ οι «κοινότητες» του Διαδικτύου είναι συνήθως κοινότητες πώλησης προϊόντων ή μίσους, ένα χάλια υποκατάστατο για ολομόναχους ανθρώπους. Πέντε χρόνια μετά την έναρξη της πανδημίας είναι, επίσης, φανερό ότι οι άνθρωποι δεν μπορούν να ζήσουν μια καλή ζωή χωρίς καθόλου πνευματικότητα. Παρά τις πολύ σκληρές προσπάθειές τους να απονευρώσουν εκείνο το κομμάτι του οργανισμού, κάτι μέσα τους απορεί και ζητάει το υψηλό.
