Οι διαδηλώσεις που από τον Νοέμβριο εξαπλώνονται από άκρη σε άκρη της Σερβίας δεν συνδέονται με πολιτικά κόμματα. Η πτώση της οροφής του σιδηροδρομικού σταθμού του Νόβι Σαντ τον περασμένο Νοέμβριο, που στοίχισε τη ζωή σε 16 ανθρώπους, μπορεί να ήταν η αφορμή για το ξέσπασμα οργής και αγανάκτησης, όμως, οι αιτίες είναι βαθύτερες, τα αιτήματα παλιά. Οι (κυρίως νέοι) διαδηλωτές, με τη στήριξη μεγάλου μέρους του πληθυσμού, απαιτούν ευνομία, τέλος στη διαφθορά, ελευθερία του Τύπου. Ουσιαστικά, θέλουν αυτά που ζητούσαν οι επαναστάτες που ξεσηκώθηκαν εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, πρώτα στη Σερβία, το 1804, στην Ελλάδα το 1821 και αλλού – να ριζώσουν και σε αυτή τη γωνιά του κόσμου οι ιδέες του Διαφωτισμού, όπως στην Αμερική και στη Γαλλία.
Η άρνηση να ταυτιστούν με κόμματα δείχνει ότι οι διαδηλωτές απορρίπτουν το σημερινό πολιτικό σύστημα – το οποίο ελέγχεται πλήρως από τον Αλεξάνταρ Βούτσιτς. Ο πρόεδρος της χώρας βρίσκεται στην πρώτη γραμμή της πολιτικής απ’ όταν διορίσθηκε υπουργός Πληροφοριών του Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς το 1998. Κατάφερε να επιζήσει της πτώσης του εθνικιστή ηγέτη, ο οποίος πέθανε στη Χάγη καθώς δικαζόταν για εγκλήματα πολέμου. Ο Βούτσιτς διορίσθηκε υπουργός πάλι το 2012. Εξελέγη πρωθυπουργός το 2014 και πρόεδρος της χώρας το 2017. Εχει πετύχει ασφυκτικό έλεγχο στις κρατικές υπηρεσίες και στους θεσμούς (Δικαιοσύνη, Τύπος κ.ά.), στην οικονομία και στη διπλωματία. Διατηρεί καλές σχέσεις με ηγέτες χωρών-μελών και των ανώτατων οργάνων της Ε.Ε., αλλά και με τη Ρωσία και τις ΗΠΑ.
Ενδεικτικό είναι ότι το εμβληματικό κτίριο του υπουργείου Αμυνας, που χτυπήθηκε από αμερικανικές βόμβες στον πόλεμο του ΝΑΤΟ εναντίον της Σερβίας το 1999, και που είχε διατηρηθεί ως μνημείο του πολέμου, προορίζεται να γίνει συγκρότημα ξενοδοχείου και πολυτελών κατοικιών συμφερόντων Τραμπ. Ο αποχαρακτηρισμός του μνημείου πέρυσι, όπως και σχέδια για την εξόρυξη λιθίου, εις βάρος του περιβάλλοντος, είχαν ξεσηκώσει διαμαρτυρίες πριν από την τραγωδία στο Νόβι Σαντ. Γι’ αυτό οι νέοι δεν έχουν εμπιστοσύνη ούτε στην Ε.Ε., η οποία έχει δείξει έντονο ενδιαφέρον για το λίθιο και οι ηγέτες της οποίας δεν πίεζαν τον Βούτσιτς σε ζητήματα ευνομίας και δημοκρατίας. Μόνο τις τελευταίες εβδομάδες κάποιοι Ευρωπαίοι άρχισαν να αλλάζουν στάση.
Η έλλειψη σαφούς πολιτικού στίγματος –πέρα από το αίτημα για προσωρινή κυβέρνηση, καθώς εκλογές δεν προβλέπονται πριν από το 2027– είναι πλεονέκτημα για το κίνημα, όμως μπορεί να αποβεί μοιραία: Αφενός, το «σύστημα Βούτσιτς» δεν έχει συγκεκριμένα πρόσωπα στα οποία να επιτεθεί (πέρα από «ξένα συμφέροντα», που αυτός κατήγγειλε το Σάββατο)· αφετέρου, χωρίς οργανωτική δομή και στόχους, οι διαμαρτυρίες δεν οδηγούν πουθενά.
Οπως και αν εξελιχθούν τα πράγματα, έχει μεγάλη σημασία πως ύστερα από τόσες απογοητεύσεις, πολέμους, δικτατορίες, οι νέοι Σέρβοι ξεσηκώθηκαν με αιτήματα όπως αυτά που ενέπνευσαν τους προγόνους τους, σε μια επανάσταση που, στη δύσκολη αυτή συγκυρία, απαιτεί την ολοκλήρωσή της.
