Η δραματική σειρά «Adolescence», που προβάλλεται στο Netflix, είναι τη στιγμή αυτή, διαβάζω, η πιο επιτυχημένη σειρά παγκοσμίως. Εχει την εξής πλοκή: Ο 13άχρονος Τζέιμι –που μοιάζει τόσο αθώος– μεγαλωμένος στη συμβατική οικογένεια Μίλερ συλλαμβάνεται για το μαχαίρωμα μέχρι θανάτου συμμαθήτριάς του. Δεν πρόκειται για σειρά μυστηρίου, εστιάζει στα κίνητρα του ανηλίκου και στις διακλαδώσεις που αφορούν τις επιρροές (οικογένεια, κοινωνικός κύκλος, χαοτικό σχολείο).
Ο πρωθυπουργός Κιρ Στάρμερ παρακολούθησε τη σειρά παρέα με τα ανήλικα παιδιά του και βρήκε το θέαμα «σκληρό», έτσι δήλωσε, και μετά εγκωμίασε τους σεναριογράφους, γιατί το «σοκαριστικό» θέαμα ρίχνει φως σε θέματα που πολλοί άνθρωποι «δεν γνωρίζουν πώς να απαντήσουν». Μ’ αυτά και μ’ αυτά, δίνει τη συγκατάθεσή του στην πρόταση να προβάλλεται ως διδακτική ύλη στα σχολεία η σειρά. Γιατί;
Το «Adolescence» είναι καταπληκτικό, πλην όμως, όπως έχουν επαναλάβει σαφώς και ποικιλοτρόπως οι δημιουργοί του, δεν είναι ντοκιμαντέρ. Δεν έχει βασιστεί σε ένα αληθινό περιστατικό, πρόκειται για μυθοπλασία. Η πραγματικότητα είναι ζοφερότερη. Τα αληθινά «σοκαριστικά» περιστατικά από τα μαχαιρώματα ανηλίκων από ανηλίκους (με θύτες και θύματα, συχνότερα, αγόρια) στους δρόμους της Αγγλίας είναι καθημερινά και επαναλαμβανόμενα.
Τα βίαια αγόρια δεν μοιάζουν στον Τζέιμι. Τα χαρακτηριστικά των βίαιων αγοριών είναι γνωστά, όπως βέβαιο είναι το ασταθές και το καταχρηστικό περιβάλλον από το οποίο προέρχονται. Το σοκαριστικό με το «Adolescence» είναι πόσο πολύ κατάφερε να σοκάρει τις μεσαίες τάξεις των δυτικών μητροπόλεων. Ηρθε και κούμπωσε με την ηχώ των προκαταλήψεων και το αφήγημα της τοξικής αρρενωπότητας. Επιβεβαίωσε τις αντιλήψεις για το ποιος ευθύνεται (social media) και έδωσε μια πρώτης τάξεως ευκαιρία στους γονείς να συγχαρούν ανακουφισμένοι τους εαυτούς τους με την επιτυχία τους (το δικό μου παιδί δεν είναι δολοφόνος).
Γιατί χρειάστηκε μια τηλεοπτική σειρά να αναστατώσει τον Στάρμερ και δεν τον προβλημάτισε η έρευνα «Τα χαμένα αγόρια» του Κέντρου Κοινωνικής Δικαιοσύνης (CSJ), που βγήκε πριν από λίγο καιρό στη δημοσιότητα και συμπεριλαμβάνει μία από τις θλιβερότερες φράσεις που έχω διαβάσει: «Τα αγόρια είναι πιο πιθανό να έχουν κινητό τηλέφωνο απ’ ό,τι να ζουν με τον πατέρα τους». Από την ηλικία των δεκατεσσάρων ετών, τα μισά πρωτότοκα παιδιά δεν ζουν με τους φυσικούς γονείς τους και 2,5 εκατ. αγόρια στη χώρα δεν έχουν πατρικό πρότυπο στο σπίτι, αλλά όλα, σχεδόν ανεξαιρέτως, έχουν κινητό τηλέφωνο και πρόσβαση στο Διαδίκτυο.
Το θέμα της εποχής που διανύουμε δεν πιστεύω ότι είναι η κρίση των διαδικτυωμένων εφήβων, αλλά η κρίση των ενηλίκων. Η απουσία του ενήλικου πατέρα, για την ακρίβεια. Θα μου πείτε είναι η εποχή που η πατρότητα είναι στα καλύτερά της. Ναι, διανύει την ποιοτικότερη φάση της. Οι μπαμπάδες, παρατηρώ, είναι τρυφεροί, δοτικοί, παρόντες. Περιμένουν υπομονετικά το σχολικό, πηγαίνουν τα παιδιά τους σε δραστηριότητες και τα βοηθούν στη μελέτη. Συναναστρέφονται τα παιδιά τους, απαλύνουν τις αγωνίες τους, μιλούν για τα συναισθήματά τους. Βρίσκονται εκεί για τα αγόρια τους.
Από την ηλικία των 14 ετών, τα μισά πρωτότοκα παιδιά στη Βρετανία δεν ζουν με τους φυσικούς γονείς τους και 2,5 εκατ. αγόρια δεν έχουν πατρικό πρότυπο στο σπίτι, αλλά όλα έχουν κινητό και πρόσβαση στο Διαδίκτυο.
Υπάρχουν και οι άλλοι, οι δηλητηριώδεις. Οι γεμάτοι θυμό, εκείνοι που παραμελούν, που κακομεταχειρίζονται, που εκστομίζουν ό,τι θέλουμε να μην ακούγεται πια, όπως «πρέπει να σκληραγωγηθείς και να γίνεις άνδρας».
Ανάμεσα σε αυτές τις δύο κατηγορίες υπάρχει και μια τρίτη κατηγορία, αυτή του πατέρα που θέλει να παρευρίσκεται αλλά καταφέρνει να απουσιάζει. Η κατηγορία που αναγνωρίζει τα καθήκοντά της, γνωρίζει τις υποχρεώσεις, αλλά δεν ξέρει πώς ακριβώς να τις διεκπεραιώσει. Είναι η κατηγορία όσων συζητούν με φίλους για το Σαββατοκύριακο που «θα το περάσουν με τα παιδιά», αλλά ποτέ δεν περνούν χρόνο με τα παιδιά. Βρίσκονται στο ίδιο σπίτι, σε άλλο δωμάτιο, σε άλλη οθόνη. Υπάρχει η διάθεση, αλλά η πράξη υπολείπεται. Είναι η κατηγορία του πατέρα του Τζέιμι –που έγινε δολοφόνος–, είναι η δύναμη του «Αdolescence» που εγείρει όλους μας τους φόβους. Ενας σωστός παρών πατέρας, αλλά όχι αρκετά παρών για να αφουγκράζεται, όχι αρκετά ενημερωμένος για να ανιχνεύει. Ενας καλός πατέρας που δεν τα καταφέρνει.
Ανάμεσα στα παιδιά που δεν έχουν ή έχουν έναν κακό πατέρα και στα παιδιά που θα ήθελαν τον πατέρα τους ακόμη πιο κοντά, το κενό έρχεται να καλύψει το σινάφι της ανδρόσφαιρας. Ο Aντριου Tέιτ καταλαμβάνει πατριαρχικά τη θέση και ηγείται της «χωρίς πατέρα κοινωνίας», μιας κοινωνίας που οξύμωρα απεχθάνεται την πατριαρχία, και παίρνει μαζί του όλους τους ευάλωτους και κάποιους παραπάνω, όσους νιώθουν πιεσμένοι και περιθωριοποιημένοι από το αφήγημα της τοξικής αρρενωπότητας. Είναι διαθέσιμος 24 ώρες το εικοσιτετράωρο, επτά ημέρες την εβδομάδα. Η δουλειά του είναι να ασχολείται, να μιλάει στη γλώσσα τους, να ποστάρει τριάντα φορές την ημέρα. Εχει δημιουργήσει και διαδικτυακό πανεπιστήμιο. Τον ξέρει ο γιος σας, τον ξέρει ο φίλος του γιου σας, είναι πιο γνωστός από εσάς. Γνωρίζει όλες τις ανασφάλειες του έφηβου γιου σας, χειραγωγεί όλες τις απογοητεύσεις του, ξέρει τις απορίες του. Και έχει τις λύσεις· είναι τρεις: μύες, χρήματα, μισογυνισμός. Αλλά νομίζω τα έχουμε πει αυτά.
«Η βία των νεαρών αγοριών, που επηρεάζονται απ’ ό,τι βλέπουν online, είναι απεχθής και πρέπει να την αντιμετωπίσουμε», δήλωσε ο Στάρμερ στις 19 Μαρτίου στο Κοινοβούλιο. Αφού το Netflix παίρνει πολιτικές πρωτοβουλίες, ας δώσει εκείνος την ενήλικη σοβαρή πολιτική απάντηση για να διασώσει την ψυχική υγεία όλων των εφήβων, κοριτσιών και αγοριών. Θα μπορούσε να αυστηροποιήσει τα μέτρα για τη διαδικτυακή ασφάλεια. Δεν υπάρχει μόνο το παράνομο περιεχόμενο στο Ιντερνετ, υπάρχει και το νόμιμα βλαβερό. Θα μπορούσε να ακολουθήσει το παράδειγμα της Αυστραλίας, όπου η χρήση των social media, από το τέλος της χρονιάς, θα απαγορεύεται στους κάτω των 16. Και εμείς πάλι, γιατί δεν εστιάζουμε σε μια συζήτηση γύρω από τη θετική αρρενωπότητα για να ξεκολλήσουμε από την αιώνια εφηβεία των επαναλαμβανόμενων συζητήσεων;
*Η κ. Ελεάννα Βλαστού είναι συγγραφέας και ζει στο Λονδίνο.
