«Οταν έρχεται η δυνατή μπόρα και ρημάζει τα δέντρα μας, τον ανθό τους, τον καρπό τους, τότε είμαστε πολύ δυστυχισμένοι», έλεγε με πικρία αγρότης στην Ηλεία. Το πρόσωπο σκοτεινό, όπως άλλων στεριανών και νησιωτών σε παρόμοιες ώρες. Κομπολόι που μακραίνει γρήγορα η λίστα των καταστροφών…
Η κλιματική κρίση έσπρωξε τη μέση ετήσια παγκόσμια θερμοκρασία πάνω από το διεθνώς συμφωνημένο «καμπανάκι» του 1,5 °C για πρώτη φορά το 2024 – όμως ήδη μετρούσαμε από νωρίτερα τραγωδίες. Και στο βάθος του προσεγγίζοντος χρόνου κανένα διακριτό φως. Μόνο η φθαρμένη από την επανάληψη προειδοποιητική επωδός για περισσότερη κατεστραμμένη γη, ανθρώπινες απώλειες, χρεοκοπημένες χώρες, αποσταθεροποιημένα συστήματα, κατακερματισμένες κοινωνίες, εξαφάνιση ειδών, φτώχεια.
Διότι είναι πλέον τόσο υψηλό το παγκόσμιο κόστος των ακραίων κλιματικών φαινομένων –320 δισ. δολάρια το 2024, 2 τρισ. δολάρια την τελευταία δεκαετία–, που όλο και πιο δύσκολα καλύπτεται. Προ ημερών στέλεχος μεγάλης ασφαλιστικής εταιρείας είπε –ως καναρίνι στο ανθρακωρυχείο– πως η κλιματική κρίση θα καταστρέψει τον καπιταλισμό. Εξήγησε: Οταν η αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας αγγίξει τους 3 °C πάνω από τα προβιομηχανικά επίπεδα, οι ζημιές από αλληλοδιάδοχα καταστροφικά φαινόμενα δεν θα μπορούν να ασφαλιστούν (όπως ήδη οι κατοικίες στην καμένη Καλιφόρνια) ή να καλυφθούν από τις κυβερνήσεις. Η κλιματική κρίση καταστρέφει το κεφάλαιο. Πλημμυρισμένα σπίτια, υπερθερμασμένες πόλεις χάνουν την αξία τους. Ολόκληρες περιοχές θα εξαφανιστούν από τα χρηματοοικονομικά βιβλία. Δεν θα δίνονται στεγαστικά δάνεια, δεν θα αναπτύσσεται η αγορά ακινήτων, δεν θα υφίστανται μακροπρόθεσμες επενδύσεις, δεν θα υπάρχει οικονομική σταθερότητα, ο χρηματοπιστωτικός τομέας όπως τον ξέρουμε θα πάψει να λειτουργεί. Και μαζί του, ο καπιταλισμός.
Κατεβαίνει στη λίστα το κλίμα, κι ας παροξύνει τα προπορευόμενα, τώρα, εθνικά φλέγοντα.
Το λένε όλοι. Η βαριά ετυμηγορία του κλιματικού δικαστηρίου θα μπορούσε να μετριαστεί αν επιταχυνόταν η μετάβαση σε μια οικονομία χαμηλών εκπομπών άνθρακα, ώστε αυτές να έχουν μηδενιστεί έως το 2050. Μάλιστα ο ΟΟΣΑ εκτίμησε πως αν συνέβαινε αυτό, στο ίδιο χρονικό διάστημα το παγκόσμιο ΑΕΠ θα αυξανόταν, αντί να μειωθεί, έως και κατά 60%. Ομως οι εκπομπές CO2 αντιθέτως αυξάνονται (41,6 δισ. τόνοι το 2024 από 40,6 το 2023), οι επενδύσεις στα ορυκτά καύσιμα εξακολουθούν, η θερμοκρασία ανεβαίνει απειλώντας με καταστροφές και ετήσιες υφέσεις.
Η όποια πρόοδος αναμένεται να επιβραδυνθεί μετά την εκλογή Τραμπ, που έχει αποκαλέσει τη μετάβαση στην κλιματική ουδετερότητα «πράσινη απάτη». Ο σημερινός διαχειριστής της αμερικανικής Υπηρεσίας Προστασίας Περιβάλλοντος, Λι Ζέλντιν, ανακοίνωσε την κατάργηση δεκάδων περιβαλλοντικών ρυθμίσεων μαζί με τον επιστημονικό-ερευνητικό βραχίονα της υπηρεσίας του, συρρίκνωση των δαπανών της κατά τα δύο τρίτα και αλλαγή του τρόπου που θα αξιολογεί τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.
Δεν είναι ο μόνος. Και στο αντίπερα στρατόπεδο πλείστοι όσοι ανάγουν σε διαρκή εκκρεμότητα τις απορρέουσες από τη Συμφωνία του Παρισιού δεσμεύσεις. Μόλις 13 από τις 195 συμμετέχουσες χώρες υπέβαλαν φέτος νέα εθνικά κλιματικά σχέδια στις καθορισμένες από τον ΟΗΕ ημερομηνίες – πόσο λίγες από τις οδύνες της ανθρωπότητας έχουν αγγίξει την αυτοκαταστροφική της φιλοσοφία. Ακόμη και η Γηραιά σοφή Ηπειρος χρονοτριβεί. Ακροδεξιές ηγεσίες και πιέσεις, πόλεμος στην Ουκρανία, εμπορικός πόλεμος με τις ΗΠΑ τροχοπεδούν τον βηματισμό της για το κλίμα. Το εθνικό νικάει το παγκόσμιο, που καταποντίζεται στη λίστα των επειγόντων.
Ηνωμένο Βασίλειο, Ελβετία, Γερμανία, Γαλλία, Ολλανδία μείωσαν φέτος την αναπτυξιακή βοήθεια και χρηματοδότηση για το κλίμα προς τις αναπτυσσόμενες χώρες εστιάζοντας στα οικεία, στην αύξηση των αμυντικών δαπανών, στα μέτρα τόνωσης των εγχώριων οικονομιών. Γνωρίζουν τις πολλαπλές επιπτώσεις της έκθεσης των φτωχών χωρών σε οικονομικά και περιβαλλοντικά σοκ, ότι το κόστος της αδράνειας υπερβαίνει εκείνο της προσαρμογής στα νέα κλιματικά δεδομένα. Ομως η σκόνη της ταραχής σκεπάζει το πρόδηλο: ότι το μέλλον δεν είναι ούτε κατασκευή του νου ούτε εξασφαλισμένη Εδέμ. Είναι γεμάτο ανησυχητικά ορόσημα, που έχουν ήδη εισχωρήσει στο παρόν. Το αύριο τρέχει ορμητικά καταπάνω μας λιγοστεύοντας τον ζωτικό χώρο για ασφαλή ζωή στο τώρα. Και; Πυργώνει ξανά η άρνηση των αυτόβουλα εθελότυφλων. Γιγαντώνονται τα μοιρασμένα σε όλους οδυνηρά της παρελκόμενα, πίσω από τις γεωπολιτικές εστίες. Ενας πύρινος φαύλος κύκλος.
