Χωρίς να θέλω να αρνηθώ τις σημαντικές και καίριες επισημάνσεις στο άρθρο του καθηγητή Στάθη Καλύβα («Κ», 23.3.2025), το τελικό συμπέρασμα δεν είναι ο τίτλος του άρθρου, «Εγκλημα και τιμωρία». Προς Θεού! Τα αμερικανικά πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα είναι πράγματι, και ελπίζω να παραμείνουν, από τους θεμελιώδεις παράγοντες της αμερικανικής παγκόσμιας πρωτοπορίας και κοινωνικής ευημερίας. Αυτό το ξέρω έχοντας περάσει σχεδόν όλη την ενήλικη ζωή μου στην Αμερική υπηρετώντας την ακαδημαϊκή επιστήμη, όπως το ξέρει από πρώτο χέρι και το περιγράφει εξαιρετικά ο αγαπητός Στάθης, αν μου επιτρέπει αυτή την οικειότητα.
Εχουν βέβαια τα πανεπιστήμια τα προβλήματά τους, τα οποία πρέπει πάντα να εξετάζουμε κάτω από το πρίσμα της τεράστιας θετικής συνεισφοράς τους και με σκοπό να βελτιώσουμε το σύστημα και όχι να το καταστρέψουμε. Εχουν πράγματι μεγάλο κόστος, επεκτατική και δαιδαλώδη γραφειοκρατία και ετερογένεια. Αλλά είναι ζωντανοί οργανισμοί και εξελίσσονται, πολλές φορές πολύ πιο γρήγορα από την υπόλοιπη κοινωνία. Ετσι, μπορεί να δείχνουν τον δρόμο για εξελίξεις που βελτιώνουν την κοινωνία, πέρα από την τεράστια χρηστική τους αξία ως δημιουργοί και μεταδότες νέας γνώσης. Η πλειονότητα νέων ανθρώπων που είναι στον πυρήνα των πανεπιστημίων είναι η ψυχή τους και η ελπίδα όλων μας για ένα καλύτερο μέλλον. Γι’ αυτό είναι σημαντικό να κερδίσει κανείς την αποδοχή της πανεπιστημιακής κοινότητας, που πολλές φορές πολώνεται και γίνεται πεδίο αντιπαράθεσης, και άλλες φορές σιγεί. Τα πανεπιστήμια είναι αντανάκλαση της κοινωνίας, και οι διάφορες ομάδες έχουν πολλές φορές αντίθετες και συγκρουσιακές απόψεις. Θυμίζω την περίοδο του πολέμου στο Βιετνάμ για την Αμερική, ή την περίοδο της χούντας στην Ελλάδα, όπου τα πανεπιστήμια έγιναν κέντρα κοινωνικών αγώνων και εξεγέρσεων που είχαν τελικά καθοριστικές συνέπειες για την κοινωνία. Η πάλη των ιδεών είναι λοιπόν καλοδεχούμενη για εμένα, και πρέπει να γίνεται ελεύθερα και κόσμια στα πανεπιστήμια.
Τι γίνεται σήμερα; Συμφωνώ με την περιγραφή του καθηγητή Καλύβα ότι τα πανεπιστήμια βρίσκονται σε υπαρξιακό κίνδυνο λόγω της χωρίς προηγούμενο επίθεσης που έχει εξαπολύσει η κυβέρνηση με σκοπό την προληπτική τρομοκρατία σε όλα τα επίπεδα και με όλα τα μέσα. Εζησα κάτω από δικτατορία και ξέρω πώς συμπεριφέρονται οι δικτάτορες. Το πρώτο πράγμα είναι να σπείρεις τον τρόμο. Αν δεν υπογραμμίσουμε την επιβολή τρομοκρατίας, δεν περιγράφουμε την πραγματικότητα. Οποιος μιλάει ή διαφοροποιείται κινδυνεύει να χάσει τη χρηματοδότησή του και να δει την καριέρα του να καταστρέφεται. Φοιτητές αποβάλλονται, συλλαμβάνονται και διώχνονται από τη χώρα. Τέτοιες αυθαιρεσίες έχουν να γίνουν στην Αμερική από την εποχή του μακαρθισμού. Η δικαιολογία ότι τα πανεπιστήμια είναι άντρο της Αριστεράς δεν μπορεί να είναι πρόφαση για την καταστροφή τους.
Είμαι αντίθετος σε υπερβολές του DEI, δηλαδή της νοοτροπίας ότι πρέπει να προτάσσουμε την επιβολή κανόνων και διατάξεων για την επιβολή ισότητας εκεί που το πρώτο μέλημα πρέπει να είναι η καταλληλότητα και η αποτελεσματικότητα. Αυτό οδήγησε πολλές φορές σε απίθανη γραφειοκρατία και λαβυρινθώδεις κανόνες, αλλά όχι σε τρομοκρατία, όχι σε «έγκλημα». Αλλωστε, η διαχρονική επιτυχία των αμερικανικών πανεπιστημίων οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην αποδοχή και χρησιμοποίηση νέων ανθρώπων από κάθε κουλτούρα και μέρος της γης. Το DEI στη σωστή προοπτική του θα είναι καινούργια κατάκτηση της κοινωνίας, όπως η απελευθέρωση των γυναικών, αλλά θα πρέπει να έρθει φυσιολογικά, ώστε όλη η κοινωνία να ακολουθήσει. Η έμφαση λοιπόν στο «έγκλημα» εξυπηρετεί τον μύθο των κυβερνώντων ότι όλα τα κακά προέρχονται από τις ελίτ που βρίσκονται στα πανεπιστήμια και η καταστροφή τους είναι καλή και δίκαια. Η κοινωνία και η οικονομία θα πληρώσουν ακριβά αυτό το λάθος. Ευελπιστώ ότι δεν θα περάσει εύκολα, όταν ο αντίκτυπος όλων αυτών των ανήκουστων μέτρων ξετυλιχτεί. Είναι λάθος λοιπόν να δικαιολογούμε την «τιμωρία» που καταστρέφει τη ζωτικότητα της αμερικανικής κοινωνίας, διαλύει το πιο καινοτόμο και πρωτοπόρο κομμάτι της και καταλύει τις δημοκρατικές νόρμες και ελευθερίες ως απόρροια ενός ανύπαρκτου «εγκλήματος».
Νομίζω ότι η αμερικανική κοινωνία θα αντιδράσει και δεν θα δεχθεί εύκολα τη φίμωση και την τόσο απότομη επιβολή αυταρχισμού. Γενικότερα και μακροχρόνια πάντως παραμένω απαισιόδοξος, γιατί ο κόσμος βρίσκεται μπροστά σε νέα αδιέξοδα και συγκρούσεις, και γιατί η επιτυχία αυταρχικών καθεστώτων ολοένα και περισσότερο στρέφει τους άρχοντες εδώ σε ολοένα και πιο αυταρχικές κατευθύνσεις, που καταλύουν τις ατομικές ελευθερίες και προμηνύουν νέα δεινά και σκοτεινούς αιώνες.
*Ο κ. Γιώργος Παυλάκης είναι ιατρός, ερευνητής στο Εθνικό Ινστιτούτο Καρκίνου των ΗΠΑ.
