Οταν, πριν από ενάμιση χρόνο, ο Γιώργος Λάνθιμος δήλωσε σε συνέντευξη Τύπου ότι δεν γύρισε την ταινία «Poor Things» στην Ελλάδα επειδή δεν υπάρχουν στούντιο, ορισμένοι βρήκαν την αναφορά του ελαφρώς υποτιμητική για τη χώρα. Δεν μπορούσαν να τον διαψεύσουν, αλλά ένιωσαν παρ’ όλα αυτά θιγμένοι: κάποιος διεθνής και μεγαλόσχημος μεν, με ελληνική προέλευση δε, τους υπέδειξε μια ανεπάρκεια που καθόλου δεν επηρεάζει τον ίδιο (ο Λάνθιμος μπορεί πια να γυρίσει ταινίες όπου θέλει), αλλά ρίχνει ένα δυσάρεστο φως στην απόσταση που τον χωρίζει από αυτούς. Η παρατήρηση ενεργοποίησε το σύμπλεγμα κατωτερότητας: «Και η Ελλάδα καλή είναι», έλεγαν τότε οι φτωχοί συγγενείς. «Ας μην ξεχνάει ο Λάνθιμος την καταγωγή του. Ας μη γίνεται σνομπ κι ελιτιστής». Τώρα που ο Γιώργος Λάνθιμος ζήτησε άδεια για να πραγματοποιήσει γυρίσματα για τη νέα του ταινία «Bugonia» στην Ακρόπολη, η απάντηση που έλαβε ήταν αρνητική. Σε έναν εξωτερικό παρατηρητή, το μοτίβο έλξης – απώθησης προς και από τον επιτυχημένο δημιουργό μεταφράζεται κάπως έτσι: «Μπα, μας θυμήθηκες κι εμάς; Τώρα δεν σε θέλουμε εμείς!». Η περήφανη Ελλάδα αποφάσισε ότι είναι πολύ σπουδαία για τον Λάνθιμο και τον απορρίπτει καθισμένη στον ιερό της βράχο.
Η αρχαιότητα ως αξεσουάρ
Η Ακρόπολη βέβαια δεν είναι «prop». Δεν μπορεί όποιος έχει την επιθυμία και τα αντίστοιχα χρήματα να τη νοικιάζει σαν να πρόκειται για σκηνογραφικό αξεσουάρ. Εύλογα λοιπόν το ΚΑΣ εξετάζει με προσοχή τα αιτήματα που του υποβάλλονται και πολύ ορθά λαμβάνει υπ’ όψιν τις παραμέτρους του εκάστοτε γυρίσματος. Οποιος θεωρεί ότι ο έλεγχος συνιστά εξ ορισμού λογοκρισία ή ένδειξη προγονοπληξίας, μάλλον δεν έχει σκεφτεί διεξοδικά το θέμα: αν κάποιος θέλει να βάψει τον Παρθενώνα ροζ, θα του το επιτρέψουμε επειδή δεσμεύεται να τον ξεβάψει; Αν, σε ένα λιγότερο ακραίο σενάριο, ο σκηνοθέτης θελήσει να παρέμβει στο μνημείο με τρόπο του οποίου την επικινδυνότητα, ως μη ειδικός, αγνοεί, δεν οφείλει το κράτος να προλάβει πιθανά ατυχήματα; Είναι πολλά αυτά που μπορεί να πάνε στραβά σε ένα χώρο που δεν είναι φτιαγμένος για παραγωγή θεαμάτων, και ειδικά όταν μιλάμε για την Ακρόπολη το ζητούμενο είναι όχι απλώς να ελαχιστοποιούμε τον κίνδυνο, αλλά να μη ρισκάρουμε καν. Δεν χρειάζεται. Εδώ, οι δικαιολογίες περί προώθησης της Ελλάδας στο εξωτερικό και εξαγωγής πολιτισμού δεν ευσταθούν. Η Ακρόπολη δεν έχει ανάγκη την προβολή, ούτε η Ελλάδα έχει ανάγκη την προβολή της μέσω της Ακρόπολης. Θα ήταν πιο χρήσιμο, για μια φορά, να γίνουμε γνωστοί και για κάτι άλλο.
Γούστα και αυθαιρεσία
Ομως οι λόγοι για τους οποίους το ΚΑΣ δεν ενέκρινε το αίτημα του Λάνθιμου για γύρισμα στην Ακρόπολη μάλλον δεν έχουν να κάνουν με την ασφάλεια του χώρου. Το Συμβούλιο απέρριψε το αίτημα επειδή «προβληματίστηκε για το περιεχόμενο της σκηνής». Γίνεται σαφές λοιπόν πως δεν μιλάμε για προστασία της Ακρόπολης, αλλά για προστασία των αισθητικών και ιδεολογικών προκαταλήψεων του ΚΑΣ. Είναι ωστόσο αυτή η δουλειά του Συμβουλίου; Είναι μέρος των αρμοδιοτήτων του να αποφαίνεται για το σκόπιμο ή μη μιας κινηματογραφικής παραγωγής βάσει του γούστου των μελών του; Αν τα μέλη του ΚΑΣ πιστεύουν πράγματι ότι η σκηνή που θα γυριζόταν στην Ακρόπολη θα ήταν ασύμβατη με τους συμβολισμούς και τις αξίες της κι ότι εντέλει δεν θα ταίριαζαν με τον χαρακτήρα του μνημείου, καλό θα ήταν να μας ενημερώσουν τι ακριβώς θα ταίριαζε. Προς αποφυγή αυθαιρεσιών και παρεξηγήσεων, καλό θα ήταν οι θεματοφύλακες και ερμηνευτές του αρχαίου κλέους να επιστρατεύσουν αντικειμενικά κριτήρια και όχι υποκειμενικές πεποιθήσεις. Δεν είναι ανάγκη τα αντικειμενικά κριτήρια να είναι ήπια και διαδικαστικά· ας είναι όσο στρυφνά θέλουν, αλλά ας είναι συγκεκριμένα και εξαρχής γνωστά. Διαφορετικά, μπορεί κανείς να υποθέσει ότι ο προστατευτισμός του ΚΑΣ έχει τόση ουσία όση και τα πανό που, όποτε θέλει, το ΚΚΕ κρεμάει ανεμπόδιστο στον βράχο.
