Σε μια φανταστική δημοσκόπηση, όπου το βασικό ερώτημα θα ήταν «πόσο συχνά χρησιμοποιείτε μολύβι και χαρτί», όσοι απαντούσαν θετικά είναι βέβαιο ότι θα μετρούσαν πάνω από πέντε δεκαετίες ζωής. Δεν χρειάζεται, όμως, να μπούμε στον κόπο. Σε πρόσφατη έρευνα με παρεμφερές αντικείμενο, πάνω από 33% των Ευρωπαίων μαθητών υποστήριξαν ότι δυσκολεύονται να είναι επαρκείς στη βασική γραφή, στην ικανότητα δηλαδή να γράφουν με στοιχειωδώς ευανάγνωστο τρόπο τόσο κεφαλαία όσο και πεζά γράμματα.
Με τρόπο αθόρυβο εξαφανίζεται το γράψιμο με το χέρι από την καθημερινότητά μας, δηλαδή, αργά και σταθερά, αποσυνδεόμαστε από μια εμπειρία. Δεν χρειάζονται, εν προκειμένω, ειδικοί για να επιβεβαιώσουν ότι συγκρατούμε καλύτερα τις πληροφορίες όταν γράφουμε με το χέρι (ο αργός ρυθμός μάς αναγκάζει να συνοψίζουμε). Η απώλεια μιας δεξιότητας εκλογικεύεται, συνήθως, ως σημάδι προόδου και εξέλιξης.
Είτε γράφοντας είτε πληκτρολογώντας, οι λέξεις, έστω και λειψές, κάτι σημαίνουν. Η απουσία τους δεν αναπληρώνεται ούτε με emoji ούτε με βίντεο.
Η σουηδική κυβέρνηση στοχεύει –διαβάζουμε– στην επαναφορά στις πρώτες τάξεις του σχολείου της ανάγνωσης, της γραφής και της αριθμητικής. Επιστημονικές μελέτες συγκλίνουν στο ίδιο σημείο (εδώ και χρόνια): τα περιβάλλοντα χωρίς οθόνες παρέχουν καλύτερες συνθήκες για τα παιδιά να αναπτύξουν σχέσεις, να συγκεντρωθούν και να μάθουν να διαβάζουν και να γράφουν. «Οι καλύτερες συνθήκες για την ανάπτυξη βασικών δεξιοτήτων ανάγνωσης και γραφής είναι σε αναλογικά περιβάλλοντα και με τη χρήση αναλογικών εργαλείων. Γι’ αυτό είναι σημαντικό οι μαθητές να εργάζονται με στυλό και χαρτί, όπως και να έχουν πρόσβαση σε σχολικά βιβλία και στελεχωμένες σχολικές βιβλιοθήκες», υπογραμμίζει η Σουηδέζα υπουργός Σχολείων, Λότα Εντχολμ. Προφανώς και δεν θα καταργηθούν οι οθόνες, αλλά, πλέον, γίνεται αισθητό ότι η κατάχρηση των τάμπλετ δεν βλάπτει μόνο την υγεία και την ανάπτυξη των παιδιών, αλλά πλήττει και την ικανότητά τους να μαθαίνουν. Και φτάνουμε στην «Εφηβεία». Οχι μόνο τη σειρά του Νetflix που είναι το θέμα των ημερών, με διεθνή, πολλαπλασιαστική, απήχηση και κύματα σχολιασμού. Αλλά και τη σειρά ντοκιμαντέρ της σπουδαίας Αμερικανίδας κινηματογραφίστριας Λορέν Γκρίνφιλντ «Social Studies» (η οποία προβάλλεται από το Disney+). Η Γκρίνφιλντ ακολούθησε μια ομάδα εφήβων και τα κινητά τους, για αρκετό διάστημα, για να εμβαθύνει στον τρόπο που επηρεάζονται από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Η δουλειά της ξεδιπλώνεται μέσα από την οπτική των παιδιών, μέσα από τα μάτια των ανθρώπων που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή αυτής της νέας πραγματικότητας. «Τα πάντα έχουν διογκωθεί δραματικά στην εποχή των social media. Από τον εκφοβισμό μέχρι την πρόωρη “σεξουαλικοποίηση”, τον ρατσισμό, την εικόνα του σώματος, τις θεωρίες συνωμοσίας, την απομόνωση», είπε πρόσφατα η Αμερικανίδα δημιουργός (στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης). Η άποψή της είναι ότι πρόκειται για εθισμό και θα πρέπει να αντιμετωπίσουμε τα παιδιά με κατανόηση αντί να ασκούμε κριτική: «Τι νόημα έχει να θυμώνεις με έναν τοξικομανή επειδή είναι εθισμένος; Τα social media είναι σχεδιασμένα για να κάνουν ακριβώς αυτό που κάνουν. Δεν είναι δίκαιο να κατηγορούμε τους νέους που είναι παγιδευμένοι σε μια τέτοια συνθήκη». Ολα τα παιδιά με τα οποία μίλησε η Γκρίνφιλντ «εξέφρασαν την άποψη ότι θα προτιμούσαν έναν κόσμο χωρίς social media».
Είναι, άραγε, «στο χέρι μας να απαιτήσουμε κάτι διαφορετικό από τα σχολεία, τις εταιρείες τεχνολογίας, τους πολιτικούς, τους ρυθμιστικούς φορείς», όπως υποστηρίζει η δημιουργός; Οσο ακόμα χρησιμοποιούμε την έκφραση «είναι στο χέρι μας», σκέφτομαι, υπάρχει ελπίδα. Είτε γράφοντας είτε πληκτρολογώντας, οι λέξεις, έστω και λειψές, κάτι σημαίνουν. Η απουσία τους δεν αναπληρώνεται ούτε με emoji ούτε με βίντεο.
