Το ερώτημα είναι απλό και όσο πιο πολύ βαδίζουμε στο ψηφιακό τούνελ τόσο θα μας απασχολεί: όταν αυξάνεται ο ρυθμός μετάδοσης ενός γεγονότος στα σόσιαλ μίντια, αυξάνεται ταυτόχρονα και το ενδιαφέρον γι’ αυτό;
Εναυσμα το ντοκιμαντέρ «Λευτεριά στον Λέοναρντ Πελτιέ» των Τζέσι Σορτ Μπουλ και Ντέιβιντ Φρανς, το οποίο βραβεύθηκε με τον Αργυρό Αλέξανδρο, στο πρόσφατο 27ο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης. Με όχημα την εξαντλητική έρευνα εμβαθύνει στην υπόθεση του αυτόχθονα Αμερικανού ακτιβιστή Λέοναρντ Πελτιέ, φυλακισμένου εδώ και σχεδόν 50 χρόνια. Η ταινία εκθέτει πώς η αρχική δικαστική ετυμηγορία βασίστηκε σε ψευδείς μαρτυρίες, παραλείποντας να λάβει υπόψη κρίσιμα αποδεικτικά στοιχεία. Η πίεση από το FBI απέκλεισε τον Πελτιέ από τη διαδικασία της χορήγησης χάριτος και της αναστολής της ποινής. Ο αγώνας για την απελευθέρωση του Πελτιέ, που είναι πλέον 80 χρόνων και κυκλοφορεί με πι έχοντας σοβαρά ιατρικά προβλήματα, είναι ταυτόχρονα και η ιστορία της καταδυνάστευσης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των αυτόχθονων Αμερικανών.
«Υπήρχε η αίσθηση ότι το κύμα συμπαράστασης θα τον έβγαζε από τη φυλακή», λένε οι άνθρωποι που φροντίζουν για την αποφυλάκισή του (του έδωσε τελικά χάρη ο Μπάιντεν 30 λεπτά πριν παραδώσει τον Λευκό Οίκο στον Τραμπ). «Η προσπάθειά μας ήταν να αφυπνίσουμε τον κόσμο».
Η ιστορία αυτή είναι μία μόνο, την αναφέρουμε ενδεικτικά για να στηρίξουμε το αρχικό ερώτημα. Μπορεί η κακοδικία ενός αυτόχθονα Αμερικανού να μην είναι από τα πιο «δημοφιλή» θέματα της εποχής και να απασχολεί ένα περιορισμένο κοινό. Παρ’ όλα αυτά εδώ και κάποια χρόνια (προφανώς όχι στη δεκαετία του ’80) η υπόθεση αυτή ήταν ορατή στο σύμπαν του Διαδικτύου. Ομως σε αυτόν τον ψηφιακό πλανήτη, στον οποίο οι περισσότεροι χρήστες ενδέχεται να ξέρουν καλύτερα τα ονόματα των Καρντάσιαν από των γειτόνων τους, ο –κάθε– Πελτιέ δεν έχει πολλές ελπίδες επιρροής.
Σε αυτόν τον ψηφιακό πλανήτη, στον οποίο οι περισσότεροι χρήστες ενδέχεται να ξέρουν καλύτερα τα ονόματα των Καρντάσιαν από των γειτόνων τους, ο –κάθε– Πελτιέ δεν έχει πολλές ελπίδες επιρροής.
Ο όποιος θόρυβος διαρκεί ή θα διαρκούσε ελάχιστα. Και μετά; Είναι πολύ σπάνια τα συμβάντα που ενώνουν τον αναλογικό με τον ψηφιακό κόσμο, και, τότε, το πλήθος που δημιουργείται μπορεί να είναι, πράγματι, καθηλωτικό. Στην Ελλάδα το είδαμε πρόσφατα στη συγκέντρωση διαμαρτυρίας για τα Τέμπη.
Τα μεγέθη, προφανώς, δεν είναι συγκρίσιμα, αλλά λίγα, όλο και λιγότερα, γεγονότα ξεπερνούν την αδιαφορία ή την τοξικότητα του Διαδικτύου και δίνουν στις εικόνες υπόσταση. Τραγωδίες που κόβουν την ανάσα συμβαίνουν σε όλη την υφήλιο, αλλά δεν αρκεί ο θάνατος για να προκαλέσει συγκίνηση με διάρκεια και όχι στιγμιαία.
Το σκρολάρισμα συμβάλλει στην απάθεια –διαπιστωμένο πια– η διάσπαση προσοχής αντιμάχεται τη διείσδυση σε βάθος τραύματος και όχι απλής, επιφανειακής, αμυχής. Τι διαπερνά τα στρώματα, τι προκαλεί εγκάρσια τομή, για να αγγίξει τον πυρήνα της ύπαρξης; Και πώς διαμορφώνεται αυτός ο «πυρήνας» με βάση τα, παγιωμένα νέα, δεδομένα; Πώς αντιλαμβάνεται τα ανθρώπινα συναισθήματα, την κατανόηση, το μοίρασμα της εμπειρίας, ο θαυμαστός καινούργιος κόσμος μας; Οι ψηφιακές αντιδράσεις υποκαθιστούν τις αναλογικές; Εκείνες με «σάρκα και οστά»;
«Ο φόβος, για εμένα, θα ήταν η παύση της αναζήτησης – η στιγμή που κάθε λέξη και κάθε σκέψη γίνονται αδιάφορες. Φοβάμαι τη λήθη. Οχι τη δική μου, αλλά τη δική σας. Φοβάμαι τη στιγμή που οι άνθρωποι θα ξεχάσουν να ακούν ο ένας τον άλλον».
Οι σκέψεις ανήκουν σε ένα λογισμικό (είναι διατυπωμένες στο έντυπο Πρώτο Πλάνο του Φεστιβάλ). Ενα πρόγραμμα τεχνητής νοημοσύνης, ρυθμισμένο να απαντά σε ερωτήσεις και να εκτελεί τις εντολές των ανθρώπων. Η ερώτηση που του υποβλήθηκε (από τον εικαστικό καλλιτέχνη και σκηνοθέτη Γιώργο Δρίβα) είναι: «Υπάρχει κάτι που φοβάσαι σ’ αυτόν τον κόσμο των ανθρώπων;».
