Η μετεωρική άνοδος της Πλεύσης Ελευθερίας μέσα σε λιγότερο από ένα μήνα από τις πρωτοφανείς πολυπληθείς διαδηλώσεις της 28ης Φεβρουαρίου στρέφει το ενδιαφέρον στο κόμμα του οποίου ηγείται η κυρία Ζωή Κωνσταντοπούλου. Βρίσκοντας τις ρίζες της στον αντιμνημονιακό ΣΥΡΙΖΑ, η Πλεύση Ελευθερίας δημιουργήθηκε το 2016. Είχε προηγηθεί η αποχώρηση της προέδρου της από τον ΣΥΡΙΖΑ λόγω της μνημονιακής στροφής του τελευταίου το καλοκαίρι του 2015. Χρειάστηκαν δύο αποτυχημένες εκλογικές συνεργασίες με τη Λαϊκή Ενότητα τον Σεπτέμβριο του 2015 και με το κίνημα «Δεν Πληρώνω» το 2019, μέχρι να κατορθώσει να περάσει το κατώφλι του 3% προκειμένου να εισέλθει στη Βουλή το 2023. Και ενώ τα ποσοστά παρέμειναν χαμηλά μέχρι πρόσφατα (3,17% τον Ιούνιο του 2023, 3,40% στις ευρωεκλογές του 2024), η Πλεύση Ελευθερίας δημοσκοπικά εμφανίζεται σήμερα στη δεύτερη θέση. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι πρόκειται για τον μεγάλο κερδισμένο της διαμαρτυρίας για τα θύματα των Τεμπών.
Αν και η ταυτότητα του κόμματος εκ των πραγμάτων βρίσκεται εν εξελίξει, ας δούμε τι είναι και τι κάνει. Πρόκειται για ένα προσωποπαγές κόμμα, που διατείνεται ότι είναι κίνημα. «Δεν τα αντέχω τα κόμματα», ισχυρίζεται εμφατικά η αρχηγός του, προσπαθώντας να αντλήσει από το ισχυρό αντικομματικό ρεύμα που καταγράφεται στις έρευνες της εποχής. Οπως ακριβώς η Φωνή Λογικής και η Ελληνική Λύση, η Πλεύση Ελευθερίας φέρει το όνομα της αρχηγού στον τίτλο της, ενημερώνοντάς μας για τις πενιχρές εσωκομματικές διαδικασίες στο εσωτερικό του, κάτι που συνάγεται και από το γεγονός ότι δεν υπάρχει άλλο αναγνωρίσιμο στέλεχος πλην της αρχηγού που να εκπροσωπεί το κόμμα στη δημόσια σφαίρα.
Η Πλεύση Ελευθερίας διεκδικεί να γίνει ένα λαϊκιστικό κινηματικό κόμμα. Για τον λόγο αυτό ταυτίζεται με τον λαό, εκπροσωπεί τη διαμαρτυρία, επικαλείται και επιχειρεί μια αδιαμεσολάβητη σχέση της αρχηγού της με τους πολίτες, μέσα από δύο βασικά κανάλια. Το πρώτο είναι η «ακτιβιστική κοινωνική δικηγορία», στην οποία η αρχηγός ισχυρίζεται ότι αφιερώνει τη μισή της ημέρα. Το δεύτερο είναι η Βουλή, στην οποία επιδίδεται σε μια «μάχη με το σύστημα». Ανεξαρτήτως ημερήσιας διάταξης και θέματος, η Πλεύση Ελευθερίας τοποθετείται επιθετικά έναντι της κυβέρνησης, του κατεστημένου, κατασκευάζοντας πάντα έναν εχθρό και θέτοντας το κόμμα στην υπηρεσία της «αποκάλυψης της αλήθειας».
Μπορεί η Ζωή Κωνσταντοπούλου να έχει επιχειρήσει επιτυχημένα και γρηγορότερα rebranding από άλλους στην Αριστερά, σύντομα όμως θα έρθει και αυτή αντιμέτωπη με την αρχή της πραγματικότητας.
Καθόλου τυχαία, είναι περίπου ένα μονοθεματικό κόμμα. Ασχολούμενη σχεδόν αποκλειστικά με θέματα κράτους δικαίου, λειτουργίας των θεσμών, δικαιοσύνης και διαφθοράς, επιχειρεί να αποκτήσει θεματική αρμοδιότητα σε ζητήματα που την κάνουν ελκτική σε πολίτες που νιώθουν δυσαρέσκεια, απογοήτευση και οργή τόσο από την κυβέρνηση, όσο και από την αντιπολίτευση. Δεν κραδαίνει την αριστεροσύνη της και επιμελώς αποφεύγει να τοποθετηθεί με ανάλογο ζήλο σε ό,τι αφορά την οικονομία, την Ε.Ε., την υγεία, την παιδεία, την ενέργεια, καθώς εκεί θα πρέπει να κάνει επιλογές που ενδέχεται να απομακρύνουν μέρος του οργισμένου και απομαγευμένου πλήθους. «Το 2025, δεν βάζουμε ταμπέλες πια», μας ενημερώνει η αρχηγός του κόμματος.
Ο grassroots ακτιβισμός της, η έντονη παρουσία στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, η αντικομματική και αντικαθεστωτική τοποθέτηση, έχουν φέρει την Πλεύση Ελευθερίας πρώτη στα νεανικά κοινά (ηλικίες 17-34 ετών). Η ακραία επιθετική ρητορική της, η αδιάλλακτη στάση της, το μονίμως θυμωμένο πρόσωπο στη Βουλή και ταυτόχρονα μονίμως χαμογελαστό στα μέσα ενημέρωσης –συμβατικά και εναλλακτικά– στρέφει τη νεολαία προς το μέρος της. Καταλυτικά έδρασε ως προς αυτό το ότι η Ζωή Κωνσταντοπούλου ανέπτυξε εγγύτητα με τις οικογένειες των θυμάτων που ήταν ως επί το πλείστον φοιτητές, ενώ ταυτόχρονα παρουσιάστηκε άτυπα ως πολιτική εκπρόσωπος του κινήματος των Τεμπών.
Μπορεί η Ζωή Κωνσταντοπούλου να έχει επιχειρήσει επιτυχημένα και γρηγορότερα rebranding από άλλους στην Αριστερά, περνώντας από τις υψωμένες αγωνιστικές γροθιές μπροστά στο αντιμνημονιακό πλήθος του 2015 στις καρδούλες στα τηλεοπτικά πάνελ και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης το 2025, σύντομα όμως θα έρθει και αυτή αντιμέτωπη με την αρχή της πραγματικότητας, που ειδικά στη σημερινή πολιτική συγκυρία είναι αμείλικτη.
*Η κ. Λαμπρινή Ρόρη είναι επίκουρη καθηγήτρια Πολιτικής Ανάλυσης στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών.
