«Χρειαζόμαστε αλλαγή, γιατί η χώρα είναι διεφθαρμένη». To δεκαεξάχρονο αγόρι που μιλάει στον Guardian θρηνεί την κατάρρευση ενός κλαμπ στη Βόρεια Μακεδονία (Mourners Protest Against Corruption, Guardian), αλλά θα μπορούσε να θρηνεί τη νεανική ζωή στα Βαλκάνια γενικώς. Δεν ήταν κλαμπ εκείνο το ερείπιο. Σαν παράνομο κοτέτσι ήταν όπου έμπαιναν τα μικρά να πιουν μπόμπες και να χορέψουν. 59 απ’ αυτά κάηκαν. Υπάρχουν τραυματίες. Ξεκίνησαν διαμαρτυρίες.
Στις διαδηλώσεις κατά τις διαφθοράς βλέπουμε παιδάκια που θα έπρεπε να πηγαίνουν στο σχολείο, να σπουδάζουν, να φτιάχνουν σακίδιο για τον γύρο του κόσμου. Φυσικά έχουν μάθει να μην περιμένουν και πολλά. Χαμηλοί μισθοί. Ανεργία. Ταβάνια που στάζουν στα πανεπιστήμια. Μίζερα νοσοκομεία για τους γονείς τους. Ντυμένα στα μαύρα σιωπούν και εξοργίζονται. Μοιάζουν με τα παιδιά των Τεμπών. Με τους Σέρβους. Μ’ ένα τεράστιο κομμάτι της ελληνικής κοινωνίας που νιώθει πως κάνει σκέψεις που δεν βρίσκουν κανένα αντίκρισμα μέσα στη Βουλή (ανεξάρτητα από ποια μεριά τη δει κανείς).
Είναι σαν να έσπασε ένα εντελώς βαλκανικό κοινωνικό συμβόλαιο. Στη βάση αυτής της ιδιότυπης συμφωνίας, πολίτες με χαμηλές προσδοκίες συμφωνούν να μην «γκρινιάζουν» για τις χώρες τους που είναι βουτηγμένες στη διαφθορά, αρκεί η χώρα να λειτουργεί στοιχειωδώς κι οι ίδιοι να τα βγάζουν πέρα. Τώρα ακόμα κι αυτό πάει. Οι άνθρωποι στα Βαλκάνια διδάσκονται πάλι να μην έχουν εμπιστοσύνη παρά μόνο στις οικογένειες και στην εκκλησία, να δουλεύουν σκληρότερα από άλλους Ευρωπαίους για μισά λεφτά, να μεταναστεύουν, να βλέπουν τους κομματικούς χειροκροτητές να πιάνουνε πάλι δουλειά και να ανέχονται πανάκριβες, κάτω του μετρίου υπηρεσίες από ιδιώτες, γιατί δεν λειτουργεί ο ανταγωνισμός μεταξύ των εταιρειών, αλλά μόνο μεταξύ των φτωχών ανθρώπων.
Τον τελευταίο καιρό στα Βαλκάνια έχουν σκοτωθεί μερικές δεκάδες παιδιά και έχουν βγει στους δρόμους εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι, επειδή υπάρχει η αίσθηση πως τίποτα δεν λειτουργεί, πως οι χώρες μας μαραζώνουν. Οι χώρες μας είναι ανοργάνωτες και χαοτικές, όχι επειδή οι άνθρωποι τεμπελιάζουν τάχα ή καπνίζουν πολύ και είναι απότομοι, αλλά μάλλον επειδή δεν λειτουργούν ορισμένοι θεσμοί.
Τα Τέμπη φέρνουν την Ελλάδα κοντά σε μία οικογένεια κρατών που έχουν αποτύχει να κάνουν τις αγορές να λειτουργήσουν εκτός της λασπώδους πλεκτάνης του παρεοκρατικού καπιταλισμού, ενώ, παράλληλα, έχει ξηλωθεί το κράτος πρόνοιας. Μια χώρα που έχει καταπιεί αμάσητη την ιδέα πως το κράτος είναι κάτι κακό (και πράγματι φρόντισαν να είναι), ενώ ταυτόχρονα είναι ονειρεμένος εργοδότης για μία νεολαία που, όταν δεν μεταναστεύει, πάσχει από έλλειψη φαντασίας και ζωτικότητας. Οι Ελληνες, αφού δοκίμασαν το κράτος, αποφάσισαν να δοκιμάσουν και τους ιδιώτες, αλλά είναι η ίδια αναποτελεσματική μάσκα φορεμένη σε άλλο πρόσωπο αυτό που αντικρίζουν: τρένα που κινούνται με εποπτεία χαλαρότερη αυτής που επιφυλάσσει ένα κακό σουβλατζίδικο στον κακοπληρωμένο διανομέα του.
Το τραύμα του να μεγαλώνεις στα Βαλκάνια βαθαίνει: έχει γίνει δύσκολη υπόθεση να πηγαίνεις για σπουδές, να διασκεδάζεις σε κάποιο νυχτερινό κλαμπ ή απλώς να περιμένεις κάτω από υπόστεγο. Η επισφάλεια δεν είναι πια εργασιακή συνθήκη, έχει ποτίσει την ουσία της ύπαρξης. Χρεοκοπημένες σε πολλά επίπεδα οι προηγούμενες γενιές, δάγκωσαν όσο πιο πολλή χώρα μπόρεσαν και μας κληροδότησαν ό,τι απέμεινε – ένα κοκτέιλ πραγμάτων που αφαιρούν τη ζωτικότητα ή και τη ζωή.
Στα πρόσωπα των παιδιών που με κομμένα χαρτόνια θρηνούν συνομηλίκους τους στη Βόρεια Μακεδονία, τη Θεσσαλονίκη, τη Λάρισα μπορεί να δει κανείς αυτή την πρόωρη απώλεια ανεμελιάς, αυτή τη μελαγχολία που έχουν τα μέρη μας. Πάντοτε ζήλευα φίλους μου από άλλα κράτη πιο βόρεια, πιο λειτουργικά, επειδή είχαν αναμελιά. Απονήρευτοι Ολλανδοί. Αθώοι Βέλγοι. Στις σπουδές, στην καριέρα, στο καθημερινό τους φέρσιμο μπορούσαν να καταβάλουν μικρότερη προσπάθεια. Σίγουροι πως τα πράγματα λειτουργούν, αρκεί ν’ ακολουθήσει κανείς σωστά τις οδηγίες χρήσεως του κόσμου.
