Εντυπη έκδοση. Οταν διέγραψα τους λογαριασμούς μου από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, έκανα πράξη μια σκέψη που με βασάνιζε πολύ καιρό. Τρία χρόνια μετά, δεν έχω επανέλθει. Γλίτωσα από πολύ θόρυβο και την (ασυνείδητη) ενασχόληση με τις ζωές των άλλων (ή μάλλον τις δήθεν ζωές τους). Αλλά εγώ το έκανα στα 52 μου· τι γίνεται αν είσαι έφηβος;
Στο Διεθνές Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ της Θεσσαλονίκης, που έκανε πρεμιέρα την περασμένη Πέμπτη και συνεχίζεται έως τις 16 Μαρτίου, προβάλλεται η ταινία «Η παγίδα των Social» (2024), σε σκηνοθεσία της Ελίζα Ζαντό. (Αυτή την εβδομάδα θα αφιερώσουμε τη στήλη σε εξαιρετικά ντοκιμαντέρ που είχαμε την τύχη να παρακολουθήσουμε σε μια ηλιόλουστη, ανοιξιάτικη Θεσσαλονίκη.)
Το ντοκιμαντέρ φέρει τον υπότιτλο «Πέντε γυναίκες εναντίον των Πέντε Μεγάλων» (5 Women VS The Big 5) και ανατέμνει το τεράστιο πρόβλημα του εθισμού των ανήλικων χρηστών. Οι διαδικτυακές ομάδες νέων που ενθαρρύνουν την αυτοκτονία μέσω των κοινωνικών δικτύων έχουν συχνά ολέθρια αποτελέσματα: στο ντοκιμαντέρ μιλούν γονείς παιδιών που όντως αυτοκτόνησαν.
Οι πέντε γυναίκες του υπότιτλου ξεκινούν εκστρατεία κατά τεχνολογικών κολοσσών όπως οι Meta (Facebook, Instagram), TikTok, Χ και Snapchat. Παρακολουθούμε τη νεαρή, και πρώην εθισμένη, Αλέξις (η οποία έφτασε στα πρόθυρα της νευρικής ανορεξίας και στην αυτοκτονία) να μηνύει τη Meta· την Ελίζαμπετ, μητέρα τριών παιδιών, να οργανώνει 10.000 γονείς υπέρ της απαγόρευσης των smartphones στα σχολεία· μια ψυχίατρο να θεραπεύει ανήλικους εθισμένους· τη Σοτσεάτα να συνεργάζεται με τις Αρχές για την καταπολέμηση του ηλεκτρονικού εγκλήματος· ενώ η δικηγόρος Λορ μάχεται υπέρ της θέσπισης νέων νόμων κατά των τεχνολογικών κολοσσών.
Σημαντικό μέρος της ταινίας καλύπτει η εξέταση επιτροπής του Κογκρέσου η οποία έχει απέναντί της τους εκπροσώπους των πέντε εταιρειών. Μια συγγνώμη προς τους γονείς που έχασαν παιδιά από τον Μαρκ Ζούκερμπεργκ ακούγεται μισερή και διόλου ειλικρινής.
Τα σόσιαλ έχουν πολλά θετικά στοιχεία: έχουν απαλύνει τη μοναξιά πολλών ανθρώπων και έχουν αποδειχθεί χρήσιμα σε ακτιβιστικές δράσεις. Το πρόβλημα είναι ότι οι αλγόριθμοί τους διαμορφώνουν συνειδήσεις. Ο αλγόριθμος δεν έχει ηθικό φραγμό· δουλεύει μόνο προς την πλευρά του κέρδους της εταιρείας. Ο αλγόριθμος καθορίζει το πνεύμα της εποχής (μας).
Το πρόβλημα γίνεται οξύτερο όταν στην εξίσωση μπαίνουν ανήλικοι, σε ένα πλαίσιο που λειτουργεί χωρίς ρυθμίσεις και μηχανισμούς ασφαλείας. Ωστόσο, το ντοκιμαντέρ αφήνει ένα παράθυρο αισιοδοξίας: υπάρχει κόσμος εκεί έξω που πάει κόντρα στο ρεύμα.
