Η συνταγματική κατοχύρωση της αξιολόγησης των δημοσίων υπαλλήλων δεν είναι απάντηση στα αιτήματα που διατύπωσαν τα συλλαλητήρια για τα Τέμπη. Σχετικό νομικό πλαίσιο υπάρχει – αν υπήρχε και πολιτική βούληση η αξιολόγηση θα γινόταν ήδη. Η διαπίστωση πως η αντιπολίτευση λαϊκίζει κι ότι το δυστύχημα των Τεμπών έγινε αφορμή για τη διακίνηση μύθων και ψεμάτων, επίσης δεν συνιστά απάντηση σε κάποιο επίκαιρο ερώτημα. Το σχέδιο δε να αποκτήσει η Ελλάδα σύγχρονα τρένα έως το 2027, τέσσερα χρόνια δηλαδή μετά το δυστύχημα, όχι μόνο δεν είναι απάντηση, αλλά μοιάζει με ειρωνεία και έμμεση παραδοχή ήττας· υπονοεί ότι τα τρένα πράγματι δεν ήταν ασφαλή πριν από δύο χρόνια κι ότι ακόμη και τώρα τα χρησιμοποιούμε αναλαμβάνοντας ένα απροσδιόριστο ρίσκο. Αυτό σημαίνει πως στον χρόνο που μεσολάβησε δεν ελήφθη καμιά μεταρρυθμιστική πρωτοβουλία, δεν επήλθε καμιά διαρθρωτική αλλαγή. Στην προ ημερησίας διατάξεως συζήτηση στη Βουλή, η κυβέρνηση είχε πολλά να πει για τα σφάλματα των άλλων, αλλά ελάχιστα για όσα βαραίνουν την ίδια. Επιχείρησε μάλιστα να εστιάσει στο μέλλον, όμως της διέφυγε ότι οι πολίτες έχουν ακόμη άλυτα θέματα με το παρελθόν. Για να προχωρήσουν, θέλουν πρώτα να καταλάβουν γιατί σκοτώθηκαν 57 άτομα στα καλά καθούμενα: με ονόματα, αριθμούς, δικαστικές αποφάσεις και ό,τι άλλο προσφέρεται προς διαλεύκανση της υπόθεσης. Είναι πολύ νωρίς για αισιοδοξία.
Σε άρνηση
Οι διαδηλώσεις, βέβαια, μαζί με τον εύλογο θυμό τους, είχαν και ένα στοιχείο λανθάνοντος στρουθοκαμηλισμού, που παραπέμπει μερικώς στα χρόνια του αντιμνημονίου και των αγανακτισμένων. Η κατάσταση του σιδηροδρόμου είναι αντανάκλαση της κατάστασης του κράτους και το κράτος δεν είναι σαθρό και αποδιοργανωμένο κατά τύχη ούτε κατάντησε έτσι πρόπερσι. Αυτό δεν σημαίνει ότι για την κατάντια δεν ευθύνονται συγκεκριμένα πρόσωπα σε πολιτικές, επιτελικές και υπαλληλικές θέσεις. Δεν σημαίνει πως δικαιώνεται η επωδός της «διαχρονικής παθογένειας» και μέσω αυτής το δόγμα της αφηρημένης υπαιτιότητας. Σημαίνει ότι το δυστύχημα ήταν μια προδιαγεγραμμένη κατάληξη ενός συστήματος επισφαλώς αφημένου στον αυτόματο πιλότο, οι υπεύθυνοι του οποίου δεν αισθάνθηκαν ποτέ την ανάγκη να το ανατάξουν. Η αδυναμία του πρωθυπουργού να μιλήσει πιο συγκεκριμένα και αναλυτικά για τη «στραβή» στη βάρδια της Ν.Δ. συνυφαίνεται λοιπόν με την αδυναμία των παραπονούμενων πολιτών να δώσουν ρητή εντολή για την αλλαγή που απαιτείται ώστε τα Τέμπη να μην επαναληφθούν: θέλουμε να ξεριζωθούν το ανεπαρκές πολιτικό προσωπικό και η δημοσιοϋπαλληλική ανοργανωσιά από το κράτος; Θέλουμε κρατικούς οργανισμούς άρτια δομημένους και λειτουργικούς ή πελατειακά δίκτυα και υπανάπτυξη σε όλους τους τομείς του Δημοσίου; Οσο το μήνυμα δεν φτάνει στους αντιπροσώπους μας, τόσο αυτοί θα υπεκφεύγουν και θα μας βυθίζουν στη νοσηρή ακινησία.
Το κενό
Ο,τι κι αν προσάψει κανείς στους πολίτες, πάντως, δεν είναι εκείνοι που παίρνουν τις αποφάσεις· είναι εκείνοι που λούζονται τις επιπτώσεις τους. Το ότι οι ιθύνοντες αποφεύγουν να σπάνε αυγά και να λαμβάνουν άβολες πλην αναγκαίες πρωτοβουλίες είναι πρωτίστως πρόβλημα των κυβερνώντων και δευτερευόντως των ψηφοφόρων. Αυτός είναι και ο λόγος που η αδράνεια της Ν.Δ. τα τελευταία δύο χρόνια –προϊόν της ψευδαίσθησης ότι τα Τέμπη ξεχάστηκαν– προκαλεί εκνευρισμό και καχυποψία στους πολίτες. Ο λαός δεν υποδέχεται την αλλαγή με ανοιχτές αγκάλες κατά κανόνα, αλλά θα έλεγε κανείς ότι το δυστύχημα στα Τέμπη είχε τη δυναμική να διαρρήξει τον κανόνα αυτόν. Γιατί άραγε άργησε τόσο πολύ να παρουσιαστεί και να εφαρμοστεί η ιδέα της κυβέρνησης σχετικά με τη συντήρηση και αναβάθμιση του ΟΣΕ από ξένο οργανισμό; Γιατί ακόμη και η –μάλλον περιττή– ιδέα περαιτέρω θεσμικής κατοχύρωσης της αξιολόγησης στο Δημόσιο προέκυψε δύο χρόνια μετά και κατόπιν μαζικών διαδηλώσεων; Το κυβερνητικό κενό δεν μπορεί να καλυφθεί αναδρομικά. Η παραδοχή του κενού, όμως, ένα γενναίο «κάναμε λάθος, συγγνώμη» θα μπορούσε να κατευνάσει τα πάθη προτού αυτά οξυνθούν και βγουν στις πλατείες για να πάρουν την εκδίκησή τους.
