Ο πρόεδρος Τραμπ εξήγγειλε τη διακοπή ομοσπονδιακής χρηματοδότησης σε εκπαιδευτικά ιδρύματα που επιτρέπουν «παράνομες διαμαρτυρίες». Εκδηλώσεις διαμαρτυρίας δεν είναι παράνομες λόγω της θεματολογίας τους· παράνομες γίνονται μόνον αν τελεσθούν αξιόποινες πράξεις, αν γίνει χρήση βίας, αν ομιλίες υποκινούν σε ταραχές, αν απειλείται η ασφάλεια τρίτων. O Τραμπ εξαγγέλλει: «Οι ταραχοποιοί θα φυλακίζονται/αποστέλλονται μόνιμα πίσω στη χώρα από την οποία προήλθαν». Αυτό δεν είναι υπόθεση των δικαστηρίων; «Οι Αμερικανοί φοιτητές θα διαγράφονται μόνιμα ή, ανάλογα με το έγκλημα, θα συλλαμβάνονται». Δηλαδή τα πανεπιστήμια δεν έχουν την αυτονομία να καθορίζουν τα κριτήρια για την εγγραφή και διαγραφή φοιτητών; Ο πρόεδρος καταλήγει: «ΟΧΙ ΜΑΣΚΕΣ!», λες και η εκτελεστική εξουσία μπορεί να απαγορεύσει μέτρα για την προστασία από μεταδοτικές ασθένειες τη στιγμή που παρατηρείται έξαρση κρουσμάτων ιλαράς. Οπως πολλά από τα εκτελεστικά διατάγματα που έχει υπογράψει ο Τραμπ, και αυτή η εξαγγελία βρίσκεται στα όρια της νομιμότητας· αν θα εφαρμοστεί θα το κρίνει η Δικαιοσύνη.
Ο στόχος των μέτρων είναι προφανής: οι διαμαρτυρίες κατά της πολιτικής της κυβέρνησης του Ισραήλ, που αυθαίρετα ταυτίζονται με αντισημιτισμό. Ειδική επιτροπή του υπουργείου Δικαιοσύνης για την καταπολέμηση του αντισημιτισμού στα πανεπιστήμια έχει στο στόχαστρό της δέκα ιδρύματα, ανάμεσά τους το Κολούμπια, το Χάρβαρντ, το Μπέρκλεϊ και τα Πανεπιστήμια του Λος Αντζελες και της Νέας Υόρκης. Ιδίως το Κολούμπια βρίσκεται υπό πρόσθετη πίεση, καθώς τρία υπουργεία επανεξετάζουν συμβόλαια και χορηγίες ύψους 5 δισ. δολαρίων. Οπως δήλωσε η υπουργός Παιδείας: «Τα ιδρύματα που λαμβάνουν ομοσπονδιακά κονδύλια έχουν την ευθύνη να προστατεύουν όλους τους φοιτητές από διακρίσεις. Η προφανής αποτυχία του Κολούμπια να τηρήσει το δικό του μέρος αυτής της βασικής συμφωνίας εγείρει πολύ σοβαρά ερωτήματα σχετικά με την καταλληλότητα του ιδρύματος να συνεχίσει να συνεργάζεται με την κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών». Εννοείται πως αντίστοιχη ευαισθησία δεν υπάρχει για την καταπολέμηση της ισλαμοφοβίας ή άλλων διακρίσεων.
Η εξαγγελία του Τραμπ ουσιαστικά εκβιάζει τις ηγεσίες των αμερικανικών πανεπιστημίων, για να καταστείλουν διαμαρτυρίες κατά της κυβέρνησης του Ισραήλ. Συνεχίζει τον εκβιασμό που υπέστησαν τα αμερικανικά πανεπιστήμια από Αμερικανοεβραίους χορηγούς το 2024 για την καταστολή φιλοπαλαιστινιακών διαδηλώσεων. Στο στόχαστρο δεν είναι πράξεις βίας –ο Τραμπ έδωσε αμνηστία σε εκείνους που βιαιοπραγούσαν στο Καπιτώλιο– αλλά απόψεις. Σήμερα, στόχος του εκβιασμού είναι οι διαμαρτυρίες κατά του Ισραήλ, χθες ήταν τα προγράμματα που προωθούν διαφορετικότητα, ισότητα και ένταξη. Εναντίον τους ο Τραμπ εξήγγειλε την ίδια απειλή της διακοπής ομοσπονδιακής υποστήριξης. Αν και ιδρύματα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης έχουν προσφύγει στη Δικαιοσύνη επειδή το μέτρο περιορίζει την ελευθερία έκφρασης, ο αριθμός των εταιρειών και ιδρυμάτων που υποκύπτουν στον εκβιασμό διαρκώς αυξάνεται. Αρκετά πανεπιστήμια, όπως αυτά της Πενσυλβανίας, του Οχάιο, της Αϊόβα και της Αλάσκας, σταμάτησαν σχετικές πρωτοβουλίες και διέγραψαν ανάλογες εκφράσεις στις ανακοινώσεις τους.
Ο Τραμπ ουσιαστικά εκβιάζει τις ηγεσίες των αμερικανικών πανεπιστημίων για να καταστείλουν διαμαρτυρίες κατά της κυβέρνησης του Ισραήλ.
Ο Τραμπ μπορεί να εκβιάζει, γιατί βλέπει ότι ο εκβιασμός κάνει τη δουλειά του, όταν τα θύματά του δεν έχουν άλλες επιλογές. Ο εκβιασμός λειτούργησε στην περίπτωση του Ζελένσκι, όταν είδε ότι οι Ευρωπαίοι δεν θα αναπλήρωναν τις απώλειες από τη διακοπή υποστήριξης των ΗΠΑ· λειτούργησε στην περίπτωση των πανεπιστημίων που είδαν ότι δεν μπορούν να αναπληρώσουν την απώλεια χορηγιών από Aμερικανοεβραίους· θα δουλέψει πάλι για όσα πανεπιστήμια δεν βρουν φωτισμένους χορηγούς που θα σταθούν στο πλευρό τους με χορηγίες για να προστατεύσουν την ελευθερία έκφρασης. Εδώ ισχύει το «χρήματα υπάρχουν».
Τα μέτρα του Τραμπ δεν θα έπρεπε να μας εκπλήσσουν. Μέντοράς του ήταν ο Ρόι Κόουν, βασικός παράγοντας του μακαρθισμού. Το ανησυχητικό είναι ότι τα πλήγματα για την ελευθερία της έκφρασης έρχονται σε μια εποχή που κινδυνεύει και η ελευθερία της σκέψης. Η σκέψη αναπτύσσεται στον εγκέφαλο, όταν αντιδρά σε εξωτερικά ερεθίσματα και πληροφορίες. Σήμερα, αυτά τα ερεθίσματα προέρχονται σε μεγάλο βαθμό από μέσα κοινωνικής δικτύωσης, φιλτραρισμένα από αλγορίθμους και χωρίς εγκυρότητα.
*O κ. Aγγελος Χανιώτης είναι καθηγητής Αρχαίας Ιστορίας στο Ινστιτούτο Προηγμένων Μελετών του Πρίνστον.
