Οι σύμμαχοι των Ηνωμένων Πολιτειών, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας, αρχίζουν να ξεπερνούν την αμηχανία και το σοκ των πρώτων εβδομάδων και πλέον στρέφουν την προσοχή τους στην προσαρμογή σε μια νέα πραγματικότητα.
Βασικό πρόβλημα και ζητούμενο στην παρούσα φάση για κράτη με τα χαρακτηριστικά της Ελλάδας, που δεν βρίσκονται στα ραντάρ των προτεραιοτήτων του Αμερικανού προέδρου, είναι η εξεύρεση κατάλληλων συνομιλητών, οι οποίοι ασκούν κάποια επιρροή στον Τραμπ. Οι θεσμικές οδοί δεν είναι ιδιαίτερα ασφαλείς σε ένα προσωποπαγές σύστημα και απουσιάζει για την ώρα το πρόσωπο εκείνο –είτε εντός του Λευκού Οίκου είτε στο υπουργείο Εξωτερικών– το οποίο θα αναπτύξει τις κατάλληλες επαφές και τη γνώση για την περιοχή ενδιαφέροντός μας. Ο δε Μάρκο Ρούμπιο έχει καπελωθεί από διάφορους προεδρικούς ειδικούς απεσταλμένους και δεν φαίνεται να πρωταγωνιστεί στη λήψη αποφάσεων. Επομένως, είναι σημαντικό να αποκτήσουμε πρόσβαση σε πρόσωπα που αποτελούν μέρος του οικοσυστήματος Τραμπ και τα οποία εμπιστεύεται, από όποιον κλάδο και αν προέρχονται.
Η αδιαφορία Τραμπ για την ευρύτερη περιφέρειά μας, πλην Ουκρανίας και μέρους της Μέσης Ανατολής, μας δίνει χρόνο για να αναπτύξουμε το σχέδιό μας, από την άλλη, οφείλουμε να προετοιμαζόμαστε για να αποφύγουμε εκπλήξεις, τόσο λόγω του παρορμητικού χαρακτήρα του όσο και της πιθανότητας να προωθήσει κάποια ενδιαφέρουσα γι’ αυτόν πρόταση, και μάλιστα με απόλυτο και εκβιαστικό τρόπο. Επί παραδείγματι, ένα επιχειρηματικό κονσόρτσιουμ άντλησης και μεταφοράς υδρογονανθράκων από την Ανατολική Μεσόγειο με τη συμμετοχή των περισσοτέρων κρατών και βέβαια αμερικανικών εταιρειών, που ήδη δραστηριοποιούνται στην περιοχή, θα ακουγόταν με ενδιαφέρον από τον Τραμπ. Προκειμένου να προχωρήσουν οι διαδικασίες γρήγορα, προφανώς θα παρακάμπτονταν τα νομικά εμπόδια, κυρίως αυτά που απορρέουν από τις συνοριακές διαφορές, στη λογική ότι τα κέρδη θα δημιουργούσαν τις προϋποθέσεις για μελλοντικές διευθετήσεις.
Είναι σημαντικό να αποκτήσουμε πρόσβαση σε πρόσωπα που αποτελούν μέρος του οικοσυστήματος Τραμπ και τα οποία εμπιστεύεται, από όποιον κλάδο και αν προέρχονται.
Προκειμένου λοιπόν να αποφύγουμε δυσάρεστες εκπλήξεις, γιατί κάποια στιγμή η αμερικανική ηγεσία θα ασχοληθεί και με θέματα που μας αφορούν άμεσα, απαιτείται ανάληψη πρωτοβουλιών ακόμη και εκτός της πεπατημένης, με περιφερειακό πρόσημο που θα ικανοποιούν το δίπολο «ειρήνη και business», που εκφράζει απολύτως τον Τραμπ. Σημειώνεται ότι η Ελλάδα δεν πρέπει να ευθυγραμμιστεί με ένα σύστημα το οποίο λειτουργεί κόντρα στις καθιερωμένες νόρμες και περιφρονεί το διεθνές δίκαιο. Δεν έχει, βέβαια, λογική να αποστούμε από την εταιρική σχέση με την Ουάσιγκτον, γνωρίζοντας, πάντως, τους περιορισμούς που πιθανό να αντιμετωπίσουμε λόγω διαφοράς αντιλήψεων. Η Ελλάδα πρέπει οπωσδήποτε να επενδύσει στην πολυδιάστατη χειραφέτηση της Ευρώπης και να είναι παρούσα στον πυρήνα της λήψης αποφάσεων που αφορούν την ευρωπαϊκή άμυνα. Να διεκδικήσει το αυτονόητο, που είναι η με όρους συμπερίληψη της Τουρκίας στους νέους σχεδιασμούς, οι οποίοι φαίνεται πως θα δημιουργήσουν έναν ενδιάμεσο προς το ΝΑΤΟ και την Ευρωπαϊκή Ενωση μηχανισμό, ώστε να έχουν την ευκαιρία γρήγορης λήψης αποφάσεων χωρίς βέτο, εξ ου και ο όρος «συμμαχία των προθύμων». Ακόμη όμως και σε αυτό το υπό διαμόρφωση σχήμα, θα πρέπει να υπάρχουν προϋποθέσεις συμμετοχής, κάτι που δίνει τη δυνατότητα σε Ελλάδα και Κύπρο να συνδέσουν μέρος της ατζέντας τους με αυτές. Δεν μπορούμε να αποκλείσουμε την Τουρκία από την ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική ασφάλειας, αλλά πρέπει να αξιοποιήσουμε την έντονη επιθυμία εμπλοκής τόσο εκ μέρους της όσο και ορισμένων Ευρωπαίων. Εχει φροντίσει, άλλωστε, να προσαρμόσει την αμυντική βιομηχανία στα μέτρα της συνεργασίας και σύμπραξης με την αντίστοιχη ευρωπαϊκή.
Το υπό διαμόρφωση σύστημα ασφαλείας θα διαιρεθεί εκ των πραγμάτων σε περιφερειακά υποσυστήματα. Στο σκέλος της ειρήνης, η Ελλάδα έχει το πλεονέκτημα των εμπεδωμένων σχέσεων με Ισραήλ, Αίγυπτο και Σαουδική Αραβία, μέσω των οποίων και αφού διευρυνθεί με τη συμμετοχή και άλλων περιφερειακών δρώντων, μπορεί σταδιακά να δημιουργηθούν τοπικοί μηχανισμοί επίλυσης των διαφορών. Οι ΗΠΑ δεν επιθυμούν να εμπλέκονται σε αυτές και η Ε.Ε. δεν έχει το αναγκαίο εκτόπισμα, οπότε οποιαδήποτε τέτοια πρωτοβουλία έχει την ιδιοκτησία των τοπικών δυνάμεων και μάλιστα προσανατολισμένων πρωτίστως στη Δύση, λογικά θα γίνει ευμενώς δεκτή. Η προστασία των μειονοτήτων με έμφαση στις χριστιανικές είναι μία πρόταση που ενδιαφέρει τον Τραμπ και κυρίως το ακροατήριό του. Η προστασία ευαίσθητων υποδομών και δικτύων, αλλά και των θαλάσσιων μεταφορών, που βάλλονται από τρίτες δυνάμεις στο πλαίσιο του υβριδικού πολέμου, επίσης δίνει προστιθέμενη αξία σε όποιον συμμετέχει ενεργά.
Στο επιχειρηματικό πεδίο, η Ελλάδα μπορεί να αποτελέσει σημείο αναφοράς ως πύλη μεταφοράς και διάθεσης διαφόρων μορφών ενέργειας, τουλάχιστον για τη νοτιοανατολική Ευρώπη, καθώς και να καταστεί κόμβος δικτύωσης, μεταφορών, logistics και data, σε μια φιλόδοξη εκδοχή ακόμη και μερικής παράκαμψης των Στενών, στην προσπάθεια αναδιάταξης των αλυσίδων τροφοδοσίας.
O κ. Κωνσταντίνος Φίλης είναι διευθυντής του Ινστιτούτου Διεθνών Υποθέσεων (IGA) και καθηγητής του Αμερικανικού Κολλεγίου Ελλάδος.
