Η έναρξη της δεύτερης θητείας του Ντόναλντ Τραμπ σηματοδοτείται από μια ριζική αναθεώρηση των διεθνών σχέσεων και της εσωτερικής αμερικανικής πολιτικής ζωής. Αν και η διάρθρωση του νέου κόσμου που αναδύεται δεν έχει ακόμη οριστικοποιηθεί, είναι πλέον σαφές ότι η νέα αμερικανική κυβέρνηση ανατρέπει τη μεταπολεμική διεθνή αρχιτεκτονική, θέτοντας υπό αμφισβήτηση τα θεμέλιά της –όπως η συμμαχία των ΗΠΑ με την Ευρώπη, ο σεβασμός στην κυριαρχία των κρατών με απευθείας παρεμβάσεις υπέρ ακροδεξιών δυνάμεων–, ενώ οι εσωτερικές πολιτικές επιλογές έναντι των μέσων ενημέρωσης, των μειονοτήτων, των δημοσίων υπαλλήλων κ.ο.κ. παραπέμπουν σε προσπάθεια αλλαγής καθεστώτος.
Ανεξαρτήτως του εάν και τι θα πετύχει ο νέος Αμερικανός πρόεδρος, η δυναμική του τραμπισμού παράγει ένα νέο υπόδειγμα πολιτικής ηγεσίας που χαρακτηρίζεται από το δίκαιο του ισχυρού στην εσωτερική και στην εξωτερική πολιτική, τη δημιουργία τετελεσμένων στις διεθνείς συγκρούσεις και διαμάχες με διαστρέβλωση της αλήθειας προς όφελος των αμερικανικών οικονομικών και γεωπολιτικών συμφερόντων, τον αυταρχισμό, μέχρι και τη χυδαία απαξίωση όσων δεν συντάσσονται. Στον βωμό της εγκαθίδρυσης μιας νέας παγκόσμιας αμερικανικής εξουσίας, όλα θυσιάζονται.
Παρά την εναντίωση στα ευρωπαϊκά συμφέροντα και την απόσυρση της Αμερικής ως εγγυήτριας δύναμης της ειρήνης και της ασφάλειας στην περιοχή, αλλά και τις δυσμενείς οικονομικές επιπτώσεις που θα έχει ο δασμολογικός πόλεμος στις αμερικανικές εισαγωγές ευρωπαϊκών προϊόντων, η διάχυση του τραμπικού δόγματος βρίσκει οπαδούς και στην Ευρώπη και στην Ελλάδα, με την πιθανότητα ενός ακροδεξιού ντόμινο να αυξάνεται. Tην εκλογή Τραμπ βλέπει ως ευκαιρία το 29% των πολιτών (Metron Analysis, 23.2.2025), με θετικά συναισθήματα (αθροιστικά ικανοποίηση, αισιοδοξία, περιέργεια/ενδιαφέρον) το 35% (Pulse, 26.2.2025). Τι είναι αυτό που έλκει οπαδούς υπέρ του Τραμπ και ποιο είναι το προφίλ του τραμπισμού στη χώρα μας;
Με όρους πολιτικούς, οι οπαδοί του Τραμπ υποστηρίζουν το ισχυρό και προστατευτικό έθνος, εναντιώνονται στην ευρωπαϊκή ενοποίηση, απεχθάνονται τους μετανάστες. Στον απόηχο των εξαγγελιών του Αμερικανού προέδρου ενάντια στην Ευρώπη, λιγότερη Ευρωπαϊκή Ενωση ζητάει το 21% – ποσοστό που αυξάνεται μεταξύ ανδρών νεότερων ηλικιών, ενώ η νέα στάση των ΗΠΑ στα διεθνή ζητήματα προκαλεί αισιοδοξία στο 19% και ειδικά για τη χώρα μας στο 13% (Pulse, 26.2.2025), με το τελευταίο αυτό ποσοστό να παραπέμπει αριθμητικά ίσως στον σκληρό πυρήνα των οπαδών του Τραμπ.
Με όρους ιδεολογικοπολιτικούς, όσοι βλέπουν τη νέα τραμπική προεδρία ως ευκαιρία αυτοπροσδιορίζονται ως δεξιοί (55%), ενώ μεταξύ όσων δεν δηλώνουν πολιτική ταυτότητα ο τραμπισμός είναι επίσης υψηλός (39%) (Metron Analysis, 23.2.2025), γεγονός που μπορεί να αποτυπώνει την προσδοκία πολιτών που έχουν στρέψει την πλάτη τους στο πολιτικό σύστημα, είναι κυνικοί, απέχουν ή τηρούν στάση αναμονής από το τραμπικό πολιτικό παράδειγμα. Το γεγονός ότι στους ψηφοφόρους της Ελληνικής Λύσης το 69% βλέπει τον Τραμπ ως ευκαιρία μάς ενημερώνει όχι μόνο για την αποδοχή του τραμπισμού από τον ακροδεξιό χώρο, αλλά και για την ευκαιρία που διαβλέπουν οι ψηφοφόροι του για την άνοδο των τραμπικών ιδεών και πολιτικών στη χώρα μας.
Κοινωνικοδημογραφικά, οι Ελληνες οπαδοί του Τραμπ είναι ως επί το πλείστον άνδρες νεότερων ηλικιών (17-44 ετών), που ανήκουν στις ακραίες εισοδηματικές κατηγορίες –οι αυτοπροσδιοριζόμενοι ως άνετης ή πολύ άνετης οικονομικής κατάστασης, αλλά και ως δύσκολης ή πολύ δύσκολης οικονομικής κατάστασης–, ενώ αντίθετα μειώνονται μεταξύ όσων αυτοτοποθετούνται στη μεσαία τάξη (Pulse, 26.2.2025).
Ο θαυμασμός στον ισχυρό ηγέτη, η νοσταλγία για ένα εξιδανικευμένο status quo ante –ατομικό και εθνικό– καθώς και η φαντασίωση της άκοπης επαναφοράς μιας δήθεν χαμένης αίγλης, η ματαίωση εαυτού και ο εσωτερικευμένος ή έκδηλος θυμός, η ραγδαία ανατροπή των συσχετισμών –ψυχικά βιώνεται ως μοίρα, ριζικό, πεπρωμένο– που μπορεί να προκύψει μέσα από αιφνιδιαστικές κινήσεις, είναι στοιχεία του ψυχικού υποβάθρου των οπαδών του Τραμπ· πολιτών που δυσκολεύονται να μεταβολίσουν τις παγκόσμιες προκλήσεις, βιώνουν εντεινόμενη απειλή και διαρκές άγχος από τις σύγχρονες οικονομικές, τεχνολογικές και πολιτισμικές αλλαγές.
*Η κ. Λαμπρινή Ρόρη είναι επίκουρη καθηγήτρια Πολιτικής Ανάλυσης στο ΕΚΠΑ.
