Πες σε κάποιον να μην πιει και θα πιει. Πες σε κάποιον να μην κολυμπήσει και θα κολυμπήσει. Πες σε κάποιον να μην κατέβει στη διαδήλωση και θα κατέβει. Αν ο στόχος των πολεμίων της διαδήλωσης για τα Τέμπη ήταν να αποθαρρύνουν τον κόσμο να ανταποκριθεί σε αυτήν, τότε, μιλώντας συνέχεια για τη διαδήλωση λες και επρόκειτο για δόλια ενέργεια πολιτικής αποσταθεροποίησης, πέτυχαν το ακριβώς αντίθετο. Συσπείρωσαν τους διαμαρτυρόμενους, ενδεχομένως φανάτισαν κάποιους από αυτούς και έδωσαν στη διαμαρτυρία έναν κινηματικό χαρακτήρα που αρχικά δεν υπήρχε. Αν κάποιος θέλει να κάνει κάτι που θεωρεί σωστό και δίκαιο, θα το κάνει. Η υπόνοια ότι κάποιος άλλος θα επιχειρήσει να αντλήσει κέρδος από την πράξη του δεν πρόκειται να λειτουργήσει αποτρεπτικά. Κάθε πλευρά θα κάνει αυτό που θέλει και θα αναλάβει εν γνώσει ή εν αγνοία της το σχετικό ρίσκο. Ηταν λοιπόν αδιέξοδο το πατροναρίστικο επιχείρημα «Μα γιατί να πάτε; Δεν καταλαβαίνετε ότι οι λαϊκιστές θα σας εκμεταλλευθούν;». Ηταν επίσης επιπόλαιος ο πανικός της κυβέρνησης μπροστά στο κύμα οργής που υψώθηκε τους τελευταίους μήνες: η εμφανής δυσανεξία της σε σχέση με την αγανάκτηση του κόσμου (μια αγανάκτηση που, στην αρχή, είχε πιο γενικά χαρακτηριστικά) πολιτικοποίησε τον θυμό και τον έστρεψε εναντίον της. Ηταν το τέλειο αυτογκόλ.
Ο,τι αναμέναμε
Αν και το πόρισμα του ΕΟΔΑΣΑΑΜ για το δυστύχημα έχει ήδη γίνει αντικείμενο ερμηνευτικών ακροβασιών (κατά έναν μυστήριο τρόπο όλοι νιώθουν δικαιωμένοι!), από μια αντικειμενική κι απαλλαγμένη από αγκυλώσεις σκοπιά, επιβεβαιώνει ότι το κράτος έσφαλε εγκληματικά και μάλιστα σε πολλά επίπεδα. Σε γενικές γραμμές, το δυστύχημα θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί αν η περίφημη σύμβαση 717 δεν είχε μείνει σε εκκρεμότητα, αν ο ΟΣΕ λειτουργούσε υπεύθυνα και τηρώντας τις προδιαγραφές ασφαλείας, αν το κράτος είχε δείξει στοιχειώδες ενδιαφέρον για τη θλιβερή κατάσταση του σιδηροδρομικού δικτύου. Ακόμη, σύμφωνα με το πόρισμα, ο χώρος της σύγκρουσης υπέστη αλλοιώσεις, με αποτέλεσμα να μην εξαχθούν από αυτόν στοιχεία πολύτιμα για τη διάγνωση των λεπτομερειών του δυστυχήματος. Ανεξάρτητα από δόλους και αμέλειες που θα διερευνηθούν δικαστικά, είναι σαφές πως για ό,τι συνέβη πριν και μετά την τραγωδία το κράτος είναι υπόλογο, αφού όχι μόνο δεν μπόρεσε να εμποδίσει την τραγωδία, αλλά δεν μερίμνησε καν ώστε να μάθουμε τα ακριβή της αίτια και αποτελέσματα. Δεν είναι τελικά καθόλου περίεργο το ότι ο κόσμος βγήκε στους δρόμους· περίεργο είναι που δεν βγήκε στους δρόμους νωρίτερα· περίεργο θα ήταν αν ο θάνατος 57 ανθρώπων γινόταν μοιρολατρικά αποδεκτός ως αμελητέο στοιχείο μιας δυσάρεστης στατιστικής.
Μετά τον θυμό
Διαδηλώσεις σαν εκείνη της Παρασκευής, που υποστηρίζονται από ετερόκλητα πλήθη, χωρίς κατ’ ανάγκην να χρωματίζονται κομματικά, είναι ενδεικτικές μιας τάσης. Η τάση είναι ο θυμός: θυμός για ένα κράτος σαθρό και αποδιοργανωμένο, για τη δυσλειτουργία του οποίου κανείς ποτέ δεν αναλαμβάνει ευθύνη και ελάχιστοι τιμωρούνται. Αν ωστόσο ο θυμός δεν διοχετευθεί στην κριτική σκέψη, αλλά μείνει κολλημένος στο στάδιο των ρητορικών εξάρσεων και της σχετικής περφόρμανς, θα αποδειχθεί άχρηστος. Πρόθυμοι να βγούμε από τα σπίτια μας είμαστε· είμαστε όμως πρόθυμοι να συζητήσουμε σοβαρά γιατί το κράτος είναι αυτό που είναι; Με ποιο κριτήριο ψηφίζουμε πολιτικούς που δημιουργούν κι έπειτα διαχειρίζονται ανεπιτυχώς κρίσεις; Πώς αξιολογούμε βιογραφικά και ικανότητες; Πόσο έτοιμοι είμαστε για την εξυγίανση οργανισμών που έχουν μάθει να λειτουργούν όπως λειτουργεί ο ΟΣΕ; Θα είμαστε στο πλευρό εκείνου που θα θελήσει να εκσυγχρονίσει το κράτος ή θα τον βρίζουμε και θα βγαίνουμε πάλι στους δρόμους ζητώντας να μην αλλάξει τίποτα; Δεν είναι δύσκολο να διαπιστώσεις πως κάτι πάει στραβά όταν δεκάδες άνθρωποι σκοτώνονται με αυτόν τον τρόπο. Το δύσκολο είναι να πάρεις απόφαση πως για να θεραπευθεί ό,τι ασθενεί χρειάζονται ρήξεις με ένα σύστημα που, όταν πέσει, θα ξεβολέψει πολλούς απ’ όσους σήμερα το καταγγέλλουν.
