Ξαφνικά, την περασμένη εβδομάδα, μάθαμε ότι η εφαρμογή τεχνητής νοημοσύνης της κινεζικής εταιρείας DeepSeek είναι εξίσου καλή ή και καλύτερη από τις αντίστοιχες αμερικανικές, όπως το ChatGPT. Αυτό δεν προκάλεσε μόνο αναταραχή στις διεθνείς αγορές, αλλά και φόβο πως η Αμερική μπορεί να βρίσκεται πίσω από την Κίνα στην ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης.
Μένει να αποδειχθεί αν πρόκειται για ένα μεγάλο άλμα της τεχνητής νοημοσύνης ή ένα πυροτέχνημα. Αυτό όμως που δικαίως μπορεί να προκαλέσει δέος είναι ότι η καινοτομία ήρθε αυτή τη φορά από την Κίνα και όχι από τη Silicon Valley. Η DeepSeek ξεκίνησε χωρίς προίκα εκατοντάδων δισ., όπως οι εταιρείες τεχνητής νοημοσύνης που έφτιαξαν οι «Magnificent 7» στην Αμερική. Ο προϋπολογισμός της ήταν μικρός και τα μηχανήματα και οι μικροεπεξεργαστές που χρησιμοποίησε ήταν παλαιότερων γενεών, αυτών που επιτρέπει η Αμερική να εξάγονται σε ξένες χώρες. Στα χείλη όλων των ειδικών η ίδια απορία: Πώς το κατάφερε αυτό;
Ξεχνούν βέβαια ότι πριν από μερικές δεκαετίες, οι αμερικανικές εταιρείες που σήμερα είναι παντοδύναμες είχαν ξεκινήσει και αυτές από το τίποτα: η Apple μέσα στο γκαράζ του Τζομπς και η Meta στο δωμάτιο της φοιτητικής εστίας του Ζούκερμπεργκ. Αυτό που προκαλεί τρόμο είναι ότι πλέον στα γκαράζ και στα φοιτητικά δωμάτια της Αμερικής δεν παράγεται καινοτομία.
Το καμπανάκι έχει χτυπήσει εδώ και μερικά χρόνια. Το 2020, στο ετήσιο συνέδριο της Fed, δύο καθηγητές Οικονομικών, ο ένας από το φημισμένο Πανεπιστήμιο του Σικάγου, ο άλλος οικονομολόγος στην κεντρική τράπεζα των ΗΠΑ, είχαν προειδοποιήσει. Ο Ουφούκ Ακτσιγκίτ και ο Σίνα Aτές είχαν παρουσιάσει μια μελέτη με τίτλο: «Επιβράδυνση της επιχειρηματικής δυναμικής και της ανάπτυξης της παραγωγικότητας στις ΗΠΑ». Οι δύο καθηγητές λένε ότι η Αμερική πλέον έχει αρχίσει να λειτουργεί σε ένα ολιγοπωλιακό καθεστώς, που περιορίζει τις νέες εταιρείες που θα μπορούσαν να διαταράξουν την αγορά. Η βιβλιογραφία που αναλύει τον ολιγοπωλιακό χαρακτήρα της αμερικανικής οικονομίας είναι πλούσια. Υπάρχει μάλιστα η έκφραση «killer acquisition» (θανατηφόρα εξαγορά), όπου μια εταιρεία εξαγοράζει μια μικρότερη όχι με σκοπό να τη βοηθήσει να αναπτυχθεί, αλλά με σκοπό να την εξουδετερώσει, όπως έκανε η Google Maps όταν αγόρασε τη Waze.
Αν αυτό πράγματι συμβαίνει, είναι πολύ ανησυχητικό για την αμερικανική οικονομία. Οι ΗΠΑ κατάφεραν να αναπτυχθούν ακριβώς επειδή εμπόδισαν τη δημιουργία μονοπωλίων και ολιγοπωλίων. Επέβαλαν την κατάτμηση γιγαντιαίων εταιρειών, όπως αυτή της Standard Oil πριν από 100 χρόνια και της AT&T πριν από μερικές δεκαετίες. Από τον Θίοντορ Ρούζβελτ μέχρι σήμερα, η Αμερική άνθησε επειδή δεν άφησε κανέναν να έχει υπερβολική δύναμη στον οικονομικό τομέα, εξασφαλίζοντας έτσι ανταγωνισμό, οικονομική ελευθερία και διαρκή καινοτομία και ανανέωση.
Η εικόνα όλων των βαρώνων της τεχνολογίας να διαγκωνίζονται για μια θέση κοντά στον Τραμπ στην τελετή της ορκωμοσίας του μάλλον πρέπει να μας ανησυχεί. Τι ανάγκη έχουν όλοι αυτοί οι ζάπλουτοι μεγιστάνες από την κρατική εξουσία; Υπάρχει κάτι βαθιά αντιαμερικανικό σε αυτή τη φωτογραφία. Μήπως προσπαθούν να προστατεύσουν τις εταιρείες τους και τα ολιγοπώλιά τους;
Η Αμερική έχει προσπαθήσει να εμποδίσει την τεχνολογική ανάπτυξη της Κίνας όσο μπορεί. Το έχει κάνει με κυρώσεις, έχει απαγορεύσει την εξαγωγή των πιο ανεπτυγμένων μικροεπεξεργαστών στην Κίνα. Η αλήθεια είναι ότι η διαρκής εμμονή των ΗΠΑ να αναχαιτίσουν τους αντιπάλους τους με κυρώσεις δεν έχει αποδώσει ποτέ και πουθενά. Στην προκειμένη περίπτωση μάλιστα μπορεί και να τη βοήθησαν. Ανάγκασαν την Κίνα να βρει τρόπους να αναπτύξει την τεχνητή νοημοσύνη χωρίς να βασίζεται στην τελευταία αμερικανική τεχνολογία.
Κρύβεται, ωστόσο, η Αμερική πίσω από αυταπάτες, ότι τάχα η ανάπτυξη και η καινοτομία είναι αποκλειστικό προνόμιο των δημοκρατικών κρατών. Η Ιστορία, πάντως, είναι γεμάτη από μεγάλες τεχνολογικές και επιστημονικές ανακαλύψεις που έγιναν σε καθεστώτα εξόχως αυταρχικά. Το πιο αισιόδοξο μήνυμα είναι ίσως ότι ανακοινώσεις για την DeepSeek είναι η «στιγμή Σπούτνικ» για την Αμερική, ένα ξυπνητήρι! Οπως τότε ο σοβιετικός δορυφόρος έκανε τους Αμερικανούς να καταλάβουν ότι είχαν μείνει πίσω στον ανταγωνισμό του Διαστήματος, έτσι ίσως σήμερα καταλάβουν ότι μπορεί να μην είναι τόσο μπροστά στον στίβο της τεχνητής νοημοσύνης.
*Ο κ. Βασίλης Θ. Καρατζάς είναι διαχειριστής επενδύσεων σε αναδυόμενες αγορές.
