Η αρχαία πόλη Γόρδιον, από όπου πήρε το όνομά του και ο γνωστός δεσμός, ανήκει στην επαρχία Αγκυρας και απέχει 1.100 χιλιόμετρα από τη Δαμασκό. Αυτός ο αρχαίος δεσμός χαρακτηρίζει τις εξελίξεις και τα σενάρια για τις μελλοντικές σχέσεις μεταξύ Ισραήλ και Τουρκίας.
Η μέχρι τον Δεκέμβριο παραμονή του δικτάτορα Ασαντ στην εξουσία διατηρούσε κάποιες γνωστές ισορροπίες στην ευρύτερη περιοχή. Η πτώση του όμως, με την ισχυρή υποστήριξη της Τουρκίας, δημιουργεί απρόβλεπτες καταστάσεις.
Μετά την κατάληψη της Δαμασκού από την υπό τουρκική καθοδήγηση HTS, του Αλ Γκολάνι, ο Ερντογάν έλαβε τα εύσημα από τον Τραμπ και ακονίζει το… μαχαίρι του κατά των Κούρδων του SDF.
Η Αγκυρα εκμεταλλεύεται την πολιτική σταθερότητά της, έναντι της Μόσχας που βρίσκεται σε πόλεμο, της Τεχεράνης που δέχθηκε απανωτά πλήγματα και του Τελ Αβίβ όπου ο κυβερνητικός συνασπισμός κινδυνεύει με κατάρρευση.
Ελλάδα και Κύπρος έχουν επενδύσει στις σχέσεις με το Ισραήλ, στήνοντας συμμαχικό ανάχωμα στον τουρκικό επεκτατισμό. Πώς όμως μπορεί να διατηρηθεί αυτή η συμμαχία εάν ο Τραμπ και ενδεχομένως ένας νέος πρωθυπουργός στο Ισραήλ αποφασίσουν να τα βρουν με την Τουρκία;
Πριν αλλά και μετά την τρομοκρατική επίθεση της Χαμάς τον Οκτώβριο του 2023, ο Ερντογάν ανέβασε τους τόνους της ρητορικής του ιδιαίτερα κατά του Νετανιάχου. Ωστόσο, μπορεί να διαπιστώσει κανείς πως η «κοκορομαχία» Ερντογάν – Νετανιάχου δεν έχει ανάλογη ένταση στην πράξη – και φυσικά δεν εννοώ να γίνει πόλεμος. Αντιθέτως, οι πύρινες διαδηλώσεις στην Τουρκία κατά του Ισραήλ είναι απολύτως ελεγχόμενες από την κυβέρνηση.
Μια ματιά στις εμπορικές σχέσεις αποδεικνύει πως ακόμα και στις χειρότερες φάσεις των διπλωματικών επαφών, προϊόντα και δολάρια έρρεαν κανονικότατα και μάλιστα με το εμπορικό ισοζύγιο να είναι υπέρ της Τουρκίας. Το 1994 το διμερές εμπόριο ήταν 304 εκατ. δολάρια, ενώ το 2022 άγγιξε τα 8,91 δισ. δολάρια. Μετά την έναρξη της ισραηλινής επιχείρησης στη Γάζα, ο Ερντογάν διέκοψε οποιαδήποτε εμπορική σχέση με το Ισραήλ. Ομως η έρευνα Τούρκων δημοσιογράφων απέδειξε πως τουρκικά προϊόντα φτάνουν στο Ισραήλ έστω και με την ένδειξη «Προορισμός Παλαιστίνη».
Κι όλα αυτά τη στιγμή που η Αγκυρα δεν έκλεισε ποτέ τη στρόφιγγα των αγωγών της, που στέλνουν τα αζερικά καύσιμα στο Ισραήλ. Φτάνουμε λοιπόν στο συμπέρασμα πως ο Ερντογάν φροντίζει να φωνάζει, αλλά ταυτόχρονα κρατάει ανοιχτό τον δρόμο των εσόδων της ασθμαίνουσας τουρκικής οικονομίας.
Την ίδια στιγμή, στο Τελ Αβίβ ο Νετανιάχου παλεύει να κρατηθεί στην εξουσία. Ομως ήδη από την περασμένη άνοιξη ο ισραηλινός Τύπος «έβλεπε» την επερχόμενη πτώση του Νετανιάχου και εξέταζε σενάρια διαδοχής.
Οι υποψήφιοι για το αξίωμα του πρωθυπουργού είναι πολλοί και από όλες σχεδόν τις πτέρυγες της Κνέσετ. Πρωτοκλασάτα ονόματα του Ισραήλ, όπως ο Κατζ, ο Μπένετ, ο Λίμπερμαν, ο Κοέν, ο Λαπίντ αλλά και ο μέχρι πρότινος υπουργός Αμυνας και νυν ορκισμένος εχθρός του Νετανιάχου, Γκαντζ.
Ο τελευταίος, λοιπόν, αν και πλασάρεται ως κεντρώος, έκανε την πρώτη του εμφάνιση στην πολιτική ζωή του Ισραήλ το 2019 με ένα βίντεο στο οποίο υποσχόταν να γυρίσει τη Γάζα στη Λίθινη Εποχή.
Ωστόσο ο Γκαντζ δεν έβγαλε την «ουρά» του απ’ έξω όταν έγινε η επίθεση αλλά αντιθέτως έγινε υπουργός Αμυνας. Κατάφερε όμως να μην ταυτιστεί με τον Νετανιάχου, ο οποίος τελικά τον απέλυσε όταν ο Γκαντζ τον κατηγόρησε για το θέμα των υπερορθόδοξων Εβραίων, την εγκατάλειψη των ομήρων και ζήτησε και έρευνα για τα στοιχεία που είχαν οι Αρχές πριν από την επίθεση της Χαμάς.
Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν πως εάν και το Λικούντ του Νετανιάχου φαίνεται πως δεν θα καταφέρει να συγκροτήσει κυβερνητικό συνασπισμό, η αντιπολίτευση δεν βρίσκει στο πρόσωπο του Γκαντζ τον νικητή. Ο Νετανιάχου τον κερδίζει με… σκορ 39%-29% στην ερώτηση για τον καταλληλότερο πρωθυπουργό. Ο μόνος πάντως που κοντράρει τον Μπίμπι είναι ο Ναφτάλι Μπένετ, που συγκεντρώνει 37% των ψηφοφόρων όσο και ο Νετανιάχου.
Η παραμονή ή η αποχώρηση του Νετανιάχου εγείρει ένα σημαντικό θέμα για τις τουρκοϊσραηλινές σχέσεις. Θα πιέσουν οι ΗΠΑ να τα βρουν οι δύο –φαινομενικά τουλάχιστον– αντίπαλοι με αποτέλεσμα η Ελλάδα να βρεθεί χωρίς ισχυρό σύμμαχο στην ανατολική Μεσόγειο; Ή η ισραηλινή κυβέρνηση θα πάρει στα σοβαρά την Επιτροπή Nagel, που αναφέρει πως το Ισραήλ θα πρέπει να προετοιμαστεί για πόλεμο με την Τουρκία.
Σε κάθε περίπτωση, η Αθήνα πρέπει όχι μόνο να έχει τα μάτια της ανοιχτά αλλά και να ενεργοποιηθεί σε διπλωματικό επίπεδο. Να επισημάνει πως ο Ερντογάν δεν μπορεί να είναι διαμεσολαβητής για την ειρήνη. Αλλωστε ας μην ξεχνάμε πως η Δαμασκός απέχει 312 χιλιόμετρα από την Ιερουσαλήμ.
*Ο κ. Νίκος Παπανδρέου είναι ευρωβουλευτής του ΠΑΣΟΚ.
