Δεν είναι μόνο ένα προσκύνημα στον Τραμπ η απόφαση Ζούκερμπεργκ να απολύσει στις ΗΠΑ τους ανιχνευτές ψεύδους σε Facebook, Instagram, Threads, WhatsApp, απελευθερώνοντας την προπαγανδιστική σκοταδιστική δράση των τρολ, των συνωμοσιολόγων, των παρανοϊκών, τη σαρωτική δύναμη των αλγορίθμων που σέρνουν γιγαντιαίους πληθυσμούς από το μανίκι και χτίζουν επικίνδυνα παράλληλα σύμπαντα. Αλλωστε ο «Ζουκ» ακολούθησε την πεπατημένη. Μετά τον Ελον Μασκ σχεδόν όλοι οι μεγαλοβαρόνοι της τεχνολογίας έσπευσαν να διασφαλίσουν την εύνοια του νεοεκλεγέντος Αμερικανού προέδρου – και τη μονοπωλιακή πρωτοκαθεδρία τους: ο Τζεφ Μπέζος της Amazon, ο Σαμ Αλτμαν της OpenAI, ο Τιμ Κουκ της Apple… Και σειρά πολιτικών. Δεν είναι απλώς μια δήλωση υποταγής στον εκκολαπτόμενο πλανητάρχη ο τερματισμός του ελέγχου της βασιμότητας της πληροφορίας και στη μερίδα του λέοντος των κοινωνικών δικτύων ύστερα από το «ελευθέρας» στο Χ. Είναι μια κίνηση την ώρα που όλα δείχνουν να απειλούνται –διεθνές δίκαιο, γεωπολιτικές ισορροπίες, θεσμοί, ρυθμιστικά πλαίσια, λογική–, η οποία διευκολύνει εκθετικά την απορρύθμιση, πλαταίνει αποφασιστικά τον δρόμο προς την αστασία και το χάος.
Τα τεκταινόμενα αγγίζουν τα όρια του παραλόγου. Ο Τραμπ επιτέθηκε με αδιανόητα σχέδια στην πραγματικότητα σαν σε σαθρή ύλη. Προσάρτηση της Γροιλανδίας και της διώρυγας του Παναμά – τις χρειάζεται, είπε. Ενταξη του Καναδά στις ΗΠΑ ως 51η πολιτεία. Μετονομασία του Κόλπου του Μεξικού σε Κόλπο της Αμερικής. Αρση της απαγόρευσης υπεράκτιων γεωτρήσεων, όταν το Λος Αντζελες καίγεται… Ο Μασκ αποκάλεσε τον Τριντό «κοπελιά», τον Σολτς «ανόητο», στηρίζει ανοιχτά το ακροδεξιό AfD, υπονομεύει την «τυραννική» κυβέρνηση Στάρμερ, διά του Χ και του πληθωρικού του εκτοπίσματος. Ενώ είναι εκρηκτική η συναρμογή των αναδυόμενων παγκόσμιων πραγμάτων. Ανεξέλεγκτη ανάπτυξη της καινοτομίας χωρίς διεθνή όρια σαν ένα ποτάμι χωρίς όχθες. Διάβρωση της ανθρώπινης κατάστασης από κατασκευασμένες πραγματικότητες, deepfakes, παραπλανητικά γλωσσικά μοντέλα, μηχανές σφετερισμού και ελέγχου των δεδομένων, δηλαδή του κόσμου. Ενώ ο πόλεμος ως αδιάλειπτη ανθρώπινη συνθήκη έχει επιστρέψει με κυβερνοεπιθέσεις, drones, ρομπότ, όπλα λέιζερ, υπερηχητικούς πυραύλους και εξωατμοσφαιρικά πυραυλικά συστήματα, ως βιονικός ανελλιπής Αρης.
Το «ελευθέρας» στην προπαγάνδα και στο διαδικτυακό ψέμα ήρθε σε μια στιγμή που απειλούνται πλαίσια, θεσμοί, λογική.
Και, σε μια αποσταθεροποιημένη εκρηκτική υφήλιο, με την πόρτα ανοιχτή στην προπαγάνδα, στην εξαπάτηση, στην ποδηγέτηση του κοινού, είναι εύκολο να κυριαρχήσουν διαταραγμένοι αυταρχικοί ηγέτες. Δεν ενδιαφέρει η ζημιά πάνω στους ανθρώπους, μόνο η ισχύς και το κέρδος. Το παράδειγμα Ζούκερμπεργκ αποτελεί, της συγκυρίας, ανοιχτό βιβλίο. Δεν είναι μόνο το δώρο εξιλέωσης οι –μασκικής έμπνευσης– «σημειώσεις από την κοινότητα» προς τον αλλοτινό αντίπαλο Τραμπ. Του προσέφερε ένα εκατ. για την τελετή ορκωμοσίας. Δείπνησε μαζί του στο Μαρ-α-Λάγκο. Διόρισε τον Ντάνα Ουάιτ, στενό φίλο του Τραμπ, στο διοικητικό συμβούλιο του Meta. Τοποθέτησε τον Τζόελ Κάπλαν, Ρεπουμπλικανό λομπίστα, επικεφαλής των διεθνών υποθέσεων του ομίλου του. Μιμείται τον Μασκ, εφαρμόζοντας την τακτική αν δεν μπορείς να νικήσεις τον ανταγωνιστή σου, γίνε εκείνος. Μαζικές απολύσεις προσωπικού, μεταφορά εργαζομένων από τη φιλελεύθερη Καλιφόρνια στο Τέξας, δηλαδή εκεί όπου μετέφερε ο πλουσιότερος άνθρωπος του κόσμου το Χ, τη Starlink και τη The Boring Company.
Κλειδιά όλα αυτά στο παιχνίδι της προσοδοφόρου στρέβλωσης του υπαρκτού κόσμου. Η Ευρώπη αντιστέκεται με νόμους. Ομως δεν υφίστανται στεγανά αναχώματα στην αριστοτεχνική κατασκευή της ελκυστικής αναλήθειας. Πόσοι κοιτούν σήμερα κριτικά τη χειμαρρώδη αφιλτράριστη πληροφορία; Πόσοι επιθυμούν την αλήθεια; Δεν προφυλάσσεται στα κοινωνικά δίκτυα, αποκλειστική πηγή ενημέρωσης των περισσοτέρων – στην Ελλάδα, του 67% των εφήβων και νέων (15-39 ετών) και του 55% του γενικού πληθυσμού (Ευρωβαρόμετρο). Οι αλγόριθμοι προωθούν μόνο προσφιλείς στους χρήστες ειδήσεις, πετσοκόβοντας δραματικά τη μεγάλη κοινή εικόνα. Είμαστε η πιο ευάλωτη χώρα μετά τις ΗΠΑ στα fake news. Αιτίες; Η χαμηλή εμπιστοσύνη στα ΜΜΕ και η υψηλή χρήση κοινωνικών δικτύων ως δεξαμενή ειδήσεων (διαΝΕΟσις, έκθεση του Ινστιτούτου Reuters για το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης). Δηλαδή οι τερατολογίες και τα μυθεύματα των υστερόβουλων άλλων εγγράφονται μέσα μας συχνά ως αυτόδηλες αλήθειες. Η κρίση απαιτεί κατανόηση, και η κατανόηση παιδεία. Εν προκειμένω, υψηλή ψηφιακή παιδεία.
