Ποιος ήταν ο Σαμσούντ-Ντιν Τζαμπάρ; Ηταν Αμερικανός πολίτης, αλλά ήταν Αμερικανός και επί της ουσίας; Ενιωθε να ανήκει εκεί όπου ζούσε, δηλαδή; Ποιο ήταν το θρήσκευμά του και ποια η ιδεολογία του; Οι μηχανισμοί προσδιορισμού και κατηγοριοποίησης του υπαιτίου της θανατηφόρας επίθεσης στη γαλλική συνοικία της Νέας Ορλεάνης την πρωτοχρονιά δουλεύουν πυρετωδώς, εξυπηρετώντας εκ του προχείρου παγιωμένες προκαταλήψεις και πολιτικές σκοπιμότητες. Με τις περισσότερες πληροφορίες για τον δράστη να προέρχονται μέχρι στιγμής από τα αποσπασματικά και ενίοτε παραπλανητικά χνάρια του στα κοινωνικά δίκτυα, η «κοινή γνώμη» επιχειρεί να σχηματίσει άποψη με ταυτοτικά εργαλεία. Ετσι, ο καθένας δίνει έμφαση στο στοιχείο που τον συμφέρει: Την ώρα της επίθεσης ο δράστης είχε στην κατοχή του υλικό που παραπέμπει ευθέως στο ISIS, άρα σύμφωνα με όσους αναζητούν την αλήθεια στο επίπεδο των πρώτων εντυπώσεων, η υπόθεση έκλεισε· ο νεκρός πια Τζαμπάρ ήταν τυπικός ισλαμιστής τρομοκράτης. Ναι, αλλά ο νεκρός ήταν γέννημα-θρέμμα Αμερικανός και είχε θητεία στον αμερικανικό στρατό, πράγμα που μαρτυρεί ηθική και συναισθηματική σύνδεση με το αμερικανικό έθνος και κράτος· επιπλέον, είχε πτυχίο από αμερικανικό πανεπιστήμιο, προβεβλημένη επαγγελματική δραστηριότητα, ενώ είχε παντρευτεί κιόλας δύο φορές. Από αυτή την άποψη ο τρομοκράτης δεν μοιάζει τόσο με τρομοκράτη, όσο με ενσωματωμένο μέλος της αμερικανικής κοινωνίας. Τι συμβαίνει λοιπόν;
Ανίσχυρο κριτήριο
Φαίνεται πως το παραδοσιακό αφήγημα περί ενσωμάτωσης και μη ενσωμάτωσης δεν λειτουργεί, τελικά, ως λυδία λίθος του καλού και κακού πολίτη, του επικίνδυνου και μη επικίνδυνου για το κοινωνικό σύνολο. Φταίει η ίδια η έννοια της ενσωμάτωσης η οποία δεν παρέχει τα εχέγγυα που πιστεύαμε. Μπορεί κανείς να είναι τυπικά ενσωματωμένος στην κοινωνία και παράλληλα να απεργάζεται τη βλάβη της· μπορεί κάποιος να ζει σύμφωνα με τους κανόνες (αν και ο Σαμσούντ-Ντιν Τζαμπάρ είχε ποινικό μητρώο, όπως βέβαια εκατομμύρια άλλοι λιγότερο μοιραίοι από αυτόν) και την ίδια ώρα να ψάχνει ευκαιρία για να τους παραβιάσει· μπορεί ένας πολίτης σαν τον δράστη της επίθεσης στη Νέα Ορλεάνη να μοιάζει συμφιλιωμένος με τα «ιδανικά της Δύσης» κι εντελώς αφομοιωμένος από τον τρόπο ζωής που αυτή προσφέρει, κι όμως να ελκύεται από παρανοϊκά δόγματα που επιφέρουν τον θάνατο αθώων. Η ουσία είναι πως η καταγωγή, η θρησκεία, το χρώμα, οι συνήθειες και όλα όσα κατά καιρούς χρησιμεύουν ως τροφή αρνητικών ή θετικών διακρίσεων είναι καταρχήν αδιάφορα. Οταν μιλάμε για την ασφάλεια της κοινωνίας, αυτό που πρέπει να μας αφορά είναι οι ακραίες ιδέες και η πρόθεση εφαρμογής τους, όχι τα επιφανειακά ταυτοτικά χαρακτηριστικά εκείνων που θα μας βόλευε να τις φέρουν. Η πραγματικότητα είναι πιο περίπλοκη από τα τυποποιημένα προφίλ των κλασικών υπόπτων.
Οι μεταβλητές και η σταθερά
Για την περίπτωση του Μάθιου Λιβελσμπέργκερ, που επιβεβαιώθηκε ως οδηγός του οχήματος το οποίο εξερράγη μπροστά από το ξενοδοχείο του Τραμπ στο Λας Βέγκας (επρόκειτο για Cybertruck της Tesla – οι συνειρμοί είναι εύλογοι), γνωρίζουμε προς το παρόν ακόμη λιγότερα. Ο 37χρονος που φέρεται να προκάλεσε την έκρηξη, η οποία ερευνάται ως τρομοκρατική ενέργεια, ήταν επίσης Αμερικανός πολίτης και βετεράνος του στρατού. Πολιτικά ή θρησκευτικά κίνητρα, καθώς και οποιαδήποτε σύνδεση με την τρομοκρατική ενέργεια στη Νέα Ορλεάνη δεν έχουν αποκλειστεί ούτε επιβεβαιωθεί, ωστόσο είναι σαφές ότι, όπως ο Σαμσούντ-Ντιν Τζαμπάρ, έτσι και ο Λιβελσμπέργκερ δεν πληροί τις στερεότυπες προδιαγραφές του επικίνδυνου τρομοκράτη, του ύπουλου ξένου που επελαύνει για να ανατρέψει την εθνική τάξη. Το φαινόμενο των (σχεδόν) υπεράνω υποψίας δραστών, βέβαια, δεν πρέπει να μας κλείσει τα μάτια μπροστά σε μια ανεξάρτητη αλήθεια: οι ιδέες που ριζοσπαστικοποιούν και συσπειρώνουν τους τρομοκράτες δεν είναι άπειρες· τα άτομα γύρω από τον πυρήνα ποικίλλουν, αλλά ο πυρήνας δεν παρουσιάζει και πολλές αλλαγές. Το ακραίο Ισλάμ ως καταφύγιο ανισόρροπων προσωπικοτήτων παραμένει πρόβλημα, που δεν αναιρείται ούτε από καλά αισθήματα ούτε από ανθρωπιστικούς εξάψαλμους κατά της ισλαμοφοβίας.
