Η δολοφονική επίθεση της 20ής Δεκεμβρίου στη χριστουγεννιάτικη, υπαίθρια αγορά του Μαγδεμβούργου με πέντε νεκρούς, περισσότερους από 200 τραυματίες, με πολλούς σε εξαιρετικά σοβαρή κατάσταση, είναι η τρίτη τρομοκρατική επίθεση με εμπλοκή αλλοδαπού υπόπτου που πλήττει τη Γερμανία μέσα σε έναν χρόνο, έπειτα από μια μαζική επίθεση με μαχαίρι σε φεστιβάλ στο Ζόλινγκεν και μια επίθεση με μαχαίρι στο Μανχάιμ. Πρόκειται για μια τραυματική, επαναλαμβανόμενη εμπειρία, καθώς τον Δεκέμβριο του 2016 ένας εξτρεμιστής ισλαμιστής είχε επίσης επιτεθεί με φορτηγό μέσα στη χριστουγεννιάτικη αγορά του Βερολίνου, αφήνοντας πίσω του 12 νεκρούς και περισσότερους από 70 τραυματίες. Πώς θα επηρεάσει η τρομοκρατική επίθεση το εκλογικό αποτέλεσμα του Φεβρουαρίου 2025;
Ας επιχειρήσουμε να ανιχνεύσουμε πιθανές επιπτώσεις, πατώντας πάνω σε προηγούμενα ερευνητικά ευρήματα. Ενώ η βία κινητοποιεί τους ψηφοφόρους να μεταβάλουν τις προτιμήσεις τους, η επίδρασή της στους κυβερνώντες εξαρτάται από τον τρόπο πλαισίωσης των γεγονότων, το επίπεδο ανταπόκρισης που επιδεικνύουν οι ηγέτες και το ευρύτερο πολιτικό πλαίσιο.
Οι βίαιες διαμαρτυρίες συχνά προκαλούν αντίδραση, υπονομεύοντας την υποστήριξη προς τους κυβερνώντες. Μελέτες δείχνουν ότι οι κυβερνώντες έχουν υποστεί κυρώσεις έπειτα από τρομοκρατικές επιθέσεις, ιδιαίτερα αν το κοινό θεωρήσει ανεπαρκή την ανταπόκρισή τους στην κρίση. Δεδομένου του ότι η τρομοκρατική επίθεση συμβαίνει μέσα σε ένα ήδη οξύ, πολωμένο περιβάλλον και μια παρατεταμένη πολιτική κρίση, ο πρώτος χαμένος αναμένεται ότι θα είναι ο κυβερνητικός σχηματισμός, πολλώ δε μάλλον που φαίνεται ότι η Σαουδική Αραβία είχε ενημερώσει τις γερμανικές αρχές για τις εξτρεμιστικές απόψεις του θύτη. Η ολιγωρία απονομιμοποιεί άρα έτι περαιτέρω τους εταίρους της κυβέρνησης και δη τον επικεφαλής τους, το γερμανικό Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα SPD.
Σε γενικές γραμμές η επίδραση των τρομοκρατικών χτυπημάτων σε εκλογές φαίνεται ότι ενεργοποιεί υπαρξιακές απειλές και φόβους για την προσωπική ασφάλεια ή και τη νομιμότητα του συστήματος. Εντείνει έτσι το αίτημα για περισσότερη ασφάλεια, ωθώντας ψηφοφόρους να προτιμήσουν κόμματα που προκρίνουν την ατζέντα περί νόμου και τάξης. Ετσι, σε μια σειρά ερευνών που μελετούν τις επιρροές τρομοκρατικών χτυπημάτων –και γενικότερα πολιτικής βίας– σε εκλογές στην Ευρώπη και την Αμερική, κερδισμένοι φαίνεται να έχουν υπάρξει συντηρητικά και ακροδεξιά κόμματα, ως επί το πλείστον. Το Χριστιανοδημοκρατικό Κόμμα CDU και το ακροδεξιό AfD είναι άρα οι πιθανότεροι υποδοχείς της ψήφου που κινητροδοτείται από την πολιτική βία. Ετσι, η επίθεση στο Μαγδεμβούργο προσθέτει στη δεξαμενή του εκλογικού ανταγωνισμού μεταξύ πρώτου (CDU) και δεύτερου (AfD) κόμματος στις δημοσκοπήσεις.
Η επίδραση των τρομοκρατικών χτυπημάτων σε εκλογές φαίνεται ότι ενεργοποιεί υπαρξιακές απειλές και φόβους για την προσωπική ασφάλεια ή και τη νομιμότητα του συστήματος.
Το παζλ ωστόσο περιπλέκεται, καθώς η ταυτότητα του θύτη δυσκολεύει την ταξινόμησή του στο δημοφιλές ακροδεξιό ρητορικό σχήμα του «μουσουλμάνου εγκληματία που εχθρεύεται τους γηγενείς»: ο 50χρονος Σαουδάραβας ψυχίατρος, με εικοσαετή παραμονή στη Γερμανία και άσυλο ήδη από το 2016, είναι σφοδρός επικριτής του Ισλάμ. Οπαδός του AfD και θεωριών συνωμοσίας περί εξισλαμισμού της Ευρώπης, με δημόσια ισλαμοφοβικό λόγο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ο θύτης φέρεται να εμφανίζει σημάδια ψυχικής διαταραχής. Οσο κι αν είναι δύσκολο προς το παρόν να «διαγνώσει» κανείς ποια ψυχική διαδρομή, προσωπική στρατηγική ή πολιτική στάση τον οδήγησε στη δολοφονική πράξη, η οικειοποίηση της ακροδεξιάς ρητορικής από τον θύτη δεν φαίνεται να εμπόδισε το AfD να κεφαλαιοποιήσει την επίθεση. Ισως δε να είναι και αυτό το α-τυπικό προφίλ του θύτη, που εσπευσμένα ώθησε την ηγεσία του ακροδεξιού κόμματος να οργανώσει αντιμεταναστευτικές διαδηλώσεις ανά τη χώρα, προκειμένου να «προλάβει» την οποιαδήποτε δημόσια πλαισίωση στην ερμηνεία του γεγονότος.
Σε κάθε περίπτωση, η εν λόγω επίθεση αναμένεται ότι θα διατηρήσει στην πρώτη γραμμή της προεκλογικής περιόδου το ζήτημα της ασφάλειας, όπως επίσης και το μεταναστευτικό, που είναι προνομιακές θεματικές για την Ακροδεξιά. Προκειμένου να υπάρχει πιθανότητα να μειωθούν τα εκλογικά οφέλη για το AfD, θα έπρεπε να υπερτονιστεί από την υπόλοιπη πολιτική τάξη η ταύτιση του θύτη με την ιδεολογία και τις πρακτικές του AfD, κάτι που ωστόσο δεν φαίνεται να επικρατεί αυτή τη στιγμή στον δημόσιο διάλογο.
*Η κ. Λαμπρινή Ρόρη είναι επίκουρη καθηγήτρια Πολιτικής Ανάλυσης στο ΕΚΠΑ.
