Αυτή τη λειψή, λόγω των χριστουγεννιάτικων αργιών, εβδομάδα η στήλη ασχολήθηκε με τη θρησκευτική μουσική του Γιόχαν Σεμπάσταν Μπαχ (1685-1750), ειδικά αυτή που σχετίζεται με τα Χριστούγεννα. Σήμερα αποχαιρετούμε αυτόν τον μεγάλο μουσουργό αντλώντας υλικό από ένα άλλο εξαιρετικό βιβλίο, το «Listen to This» (εκδ. Forth Estate/Harper Collins, 2010 – αμετάφραστο στην Ελλάδα) του Αλεξ Ρος. Ο Ρος είναι μουσικολόγος και μουσικοκριτικός στο περιοδικό The New Yorker.
Σε αυτό, διαβάζουμε πως όταν ο Μπαχ ανέλαβε, το 1723, τη θέση του κάντορα (του μουσικού διευθυντή) στην εκκλησία του Αγίου Θωμά στη Λειψία, δεσμεύτηκε ότι η μουσική του θα ήταν «τέτοιας φύσης ώστε να μην αφήνει οπερατική εντύπωση αλλά, αντίθετα, να εξωθεί τους ακροατές στη λατρεία».
Παρ’ όλα αυτά, ο Ρος υπογραμμίζει πως ο Μπαχ μπόλιασε τα θρησκευτικά του έργα με τεχνικές και συμβάσεις της όπερας, σε επικίνδυνο μάλιστα βαθμό για τους σκληροπυρηνικούς της εκκλησίας. Ομως ο Μπαχ είχε τον τρόπο του και, κυρίως, ήταν πολύ συνειδητοποιημένος σε αυτό που έκανε: η συμπερίληψη, η χρήση και η αναπροσαρμογή οπερατικών σχημάτων στα θρησκευτικά του έργα γινόταν με τόσο διακριτικό και λεπτό τρόπο που το τελικό αποτέλεσμα «φωνάζει» για την αρμονία και την ενότητα, και βέβαια, το αίσθημα του ιερού που αναδίδει. Σημειωτέον, αυτό από έναν συνθέτη που ουδέποτε έγραψε όπερα.
Ο Μπαχ ήταν πιστός χριστιανός και ο Ρος μας πληροφορεί πως έχει βρεθεί σημείωμά του στο περιθώριο της Αγίας Γραφής του όπου ο συνθέτης σχολιάζει πως η μουσική «ήταν εντολή του πνεύματος του Θεού μέσω του Δαυίδ», καθώς επίσης ότι η λατρευτική μουσική φανέρωνε την «παρουσία της χάρης του Θεού».
Για τους μουσικόφιλους (αυτή η εορταστική εβδομάδα η στήλη αφιερώθηκε σε αυτούς τους λίγους μα εκλεκτούς φίλους), αυτό που βγαίνει ως αποτέλεσμα στην πράξη είναι μια μουσική που, σε αντίθεση με το αυστηρό, δωρικό, πιο ασκητικό, πνεύμα της λουθηρανικής εκκλησίας, έχει μια πληθωρικότητα στο αίσθημά της, στην κατάνυξή της, στην αγωνία της, στο δέος που εκφράζει. «Ο Μπαχ μάλλον αντιλαμβανόταν αυτές τις αντιφάσεις», γράφει ο Ρος, «και πιθανώς να τις εναγκαλιζόταν κι όλας».
Ακόμα περισσότερο, σε αυτά τα μουσικά έργα, ο Μπαχ εμφανίζεται πιστός μεν όχι όμως δίχως τους εσωτερικούς του τρόμους και τις υπαρξιακές του αγωνίες. Ο Θεός, ή έστω το αίσθημα του ιερού, μπορεί να έχει κάτι το τρομακτικό για έναν άνθρωπο και αυτό βγαίνει πολύ έντονα στην (καθολική) Μεγάλη Λειτουργία σε Σι ελάσσονα, αυτό το ανατριχιαστικό αριστούργημα ενός πιστού που όμως δεν επαναπαυόταν και γνώριζε ότι η πλάση ίσως να είναι κάτι πολύ περισσότερο από αυτό που πιάνουν οι αισθήσεις.
