Οταν αρχαιολόγοι μιλούν για το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον, είναι σίγουρο ότι εννοούν κάτι πέρα απ’ όσα συζητάμε στην καθημερινότητά μας. Οταν πρόκειται για αρχαιολόγους που χρησιμοποιούν τις θετικές επιστήμες στην έρευνά τους, και για ειδικούς των θετικών επιστημών που καταπιάνονται με την αρχαιολογία, τότε οι έννοιες αυτές αποκτούν ακόμη μεγαλύτερο βάθος. Οταν το αντικείμενο της συζήτησης αφορά όχι μόνο την έρευνα αλλά και την ίδια την επιστήμη τους, τότε βρισκόμαστε σε σημείο που δεν αφορά μόνο τους ειδικούς, αλλά και όποιον ενδιαφέρεται για τη γνώση και την πορεία της ανθρωπότητας μέσα στις χιλιετίες. Αυτό το σημείο εξερεύνησε, με όλη του τη σημασία, το πρόσφατο συνέδριο «Μισός αιώνας αρχαιολογικών επιστημών στην Ελλάδα. Παρελθόν, παρόν, μέλλον» που έλαβε χώρα στη Βιβλιοθήκη της Βρετανικής Σχολής Αθηνών με αφορμή τα 50 χρόνια από την ίδρυση του Εργαστηρίου Φιτς (The Marc and Ismene Fitch Laboratory) στη σχολή.
Από τον Νοέμβριο του 1974, το εργαστήριο εξελίχθηκε σε διεθνές κέντρο για τη μελέτη της κεραμικής, «διαβάζοντας» την προέλευση, τις διαδρομές, την ιστορία αντικειμένων, για να κατανοήσουμε καλύτερα τη ζωή, τις κινήσεις, τις περιπέτειες των ανθρώπων του βαθέος παρελθόντος. Το εργαστήριο, ως εστία αριστείας, έγινε γνωστό σε όσους ανά τον κόσμο ασχολούνται με την αρχαιολογική έρευνα, συμβάλλοντας στην ανάπτυξη της επιστήμης –και επιστημόνων– στην Ελλάδα και διεθνώς. Ετσι το τριήμερο συνέδριο συμπεριέλαβε διαλέξεις από Ελληνες και ξένους ειδικούς, οι οποίοι συνέδεσαν τις επιστημονικές εξελίξεις στην Ελλάδα με τις παγκόσμιες. Μεταξύ των ενοτήτων ήταν η ιστορία της αρχαιολογικής επιστήμης στην Ελλάδα, τοπία και περιβάλλον, κινητικότητα και καθημερινότητα. Επιπλέον, κορυφαίοι επιστήμονες κλήθηκαν να συζητήσουν τους προβληματισμούς τους για τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η επιστήμη της αρχαιολογίας και ιδέες για το μέλλον της.
«Η μεγάλη τεχνολογική ανάπτυξη έφερε και τρομερή εξειδίκευση», εξηγεί η διευθύντρια του Φιτς, Ευαγγελία Κυριατζή. «Καθώς, όμως, ο στόχος όλων είναι κοινός, πρέπει να βρούμε έναν τρόπο να επικοινωνούμε περισσότερο και να συνεργαζόμαστε προς μια πιο ολιστική κατανόηση του ανθρώπινου παρελθόντος, που φυσικά μπορεί να μας βοηθήσει να καταλάβουμε καλύτερα και το παρόν και να αντιμετωπίσουμε πιο προετοιμασμένοι το μέλλον». Ενας από τους προβληματισμούς του Μάικλ Μπόιντ του Πανεπιστημίου Κέμπριτζ, ο οποίος διευθύνει την ανασκαφή στην Κέρο, αφορούσε το φαινόμενο της χρήσης των στοιχείων της έρευνας εκτός του πλαισίου στο οποίο βρέθηκαν και συχνά ως αντικειμένου αναλύσεων «μαζικών δεδομένων» (big data). Το ερώτημα είναι πώς τα στοιχεία της έρευνας μπορούν να είναι χρήσιμα σε ευρύτερη κλίμακα χωρίς να χάνουν την ουσία και την ειδική σημασία της προέλευσής τους. Ζητούμενο, επίσης, είναι η ευρύτερη διεπιστημονική, διεθνής συνεργασία.
Κεντρικός ομιλητής ήταν ο Σάντρεκ Τσιρικούρε (Shadrek Chirikure), καθηγητής της Επιστήμης της Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, ο οποίος μίλησε για την αρχαιολογική έρευνα στην εποχή της «μετα-αποικιοκρατίας» στον αναπτυσσόμενο κόσμο. «Στην Ελλάδα έχουμε περάσει από τη φάση του φιλελληνισμού στην αμοιβαία διεθνή συνεργασία επί ίσοις όροις», λέει η κ. Κυριατζή. «Στις περισσότερες περιπτώσεις, Ελληνες και ξένοι αρχαιολόγοι που δουλεύουν στην Ελλάδα αλληλοεπηρεάζονται και αλληλοβοηθιούνται. Εκπαιδεύονται οι μεν από τους δε. Σίγουρα δεν ήταν έτσι πριν από 30 χρόνια όταν εγώ ξεκίνησα. Το Φιτς είναι ένας τέτοιος μικρόκοσμος, όπου κτίζονται γέφυρες ακαδημαϊκές αλλά και πολιτισμικές και κοινωνικές. Και η έμφαση είναι στη νεότερη γενιά, που είναι πολύ σημαντική για το μέλλον».
Περισσότερες πληροφορίες στο ρεπορτάζ του Νικόλα Ζώη, «Κ» 29/11/2024, https://capital-rampup.live/culture/563346583/archaiologos-san-ntetektiv-toy-csi/%3C/a%3E.%3C/p%3E
