Υπήρχε μια περίοδος, πάει καιρός πια, που η κύρια πηγή ενημέρωσής μου για το τι συμβαίνει στον κόσμο ήταν το Twitter. Εκείνο το μέσο κοινωνικής δικτύωσης, με το ασφυκτικό όριο χαρακτήρων. Το μακρινό 2009 επέτρεπε μόλις 140 χαρακτήρες, και χωρίς εικόνες, βίντεο ή χάσταγκ. Μόνο κείμενο. Ίσα που χώραγαν δυο φράσεις. Μια σχεδόν πρωτόγονη μορφή επικοινωνίας. Αλλά σταδιακά μετατράπηκε σε ένα πολύτιμο εργαλείο.
Το Twitter ποτέ δεν το αγκάλιασε “ο κόσμος”. Ήταν πάντα η μικρότερη από τις “μεγάλες” πλατφόρμες. Το Facebook, το Instagram, το YouTube, το WhatsApp, το TikTok έφτασαν να μετρούν τα μέλη τους στα δισεκατομμύρια. Το Twitter ήταν πάντα μια τάξη μεγέθους μικρότερο από όλα αυτά. Αλλά το ότι “ο λαός” δεν το χρησιμοποίησε ποτέ δεν είχε σημασία. Γιατί σε όλες τις χώρες του κόσμου το χρησιμοποιούσαν υποομάδες του πληθυσμού με δυσανάλογα μεγάλη επιρροή στο δημόσιο διάλογο: πρώτα απ’ όλα όλοι οι δημοσιογράφοι, μετά οι πολιτικοί και, από ένα σημείο και μετά, πολλά δημόσια πρόσωπα. Ελάχιστοι το χρησιμοποιούσαν κι ακόμα λιγότεροι το γέμιζαν με περιεχόμενο, αλλά αυτοί που το γέμιζαν ήταν και οι άνθρωποι με το πιο αξιόλογο περιεχόμενο του κόσμου. Το Twitter έβγαζε ειδήσεις, έγινε το καλύτερο μέρος για να ανακοινώνονται πληροφορίες ή να σχολιάζονται γεγονότα. Και γι’ αυτό ο ρόλος του στο δημόσιο διάλογο έγινε τεράστιος.
Κι ήταν ό,τι πρέπει για τις δικές μου ανάγκες. Στο Twitter, το οποίο άρχισα να χρησιμοποιώ από το 2009, αφότου πέρασα πολλά χρόνια οργανώνοντας προσεκτικά μια λίστα πηγών που σταδιακά έφτασαν τις χίλιες, έφτασα να βρίσκω κυρίως δύο πράγματα: Links σε ενδιαφέροντα άρθρα και πληροφορίες για τα θέματα που με ενδιαφέρουν αφενός, ώστε να έχω υλικό για να διαβάσω, να επεξεργαστώ και να μοιραστώ με αναγνώστες. Και, αφετέρου, σχολιασμό, απόψεις και περισσότερες πληροφορίες για σημαντικά γεγονότα που εκτυλίσσονταν σε πραγματικό χρόνο, όπως οι εκλογές, φυσικές καταστροφές, ο τελικός του Μουντιάλ ή η τελετή έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων. Ξαφνικά η πραγματικότητα έπαιρνε μια νέα χροιά, όταν γεγονότα που βίωνε μαζί ολόκληρος ο πλανήτης μπορούσαμε να τα σχολιάζουμε μαζί με μια πολυεθνική παρέα ειδικών και διανοούμενων.
Έχουν περάσει πολλά χρόνια από τότε που λειτουργούσε έτσι το πράγμα, βέβαια. Μετά, στράβωσε.
Σταδιακά άρχισαν να συρρέεουν και άλλοι στην υπηρεσία, με άλλες ανάγκες και άλλα κίνητρα. Τρολ (ρώσικα ή άλλα) και bots σταδιακά άρχισαν να διαβρώνουν την ποιότητα του περιεχομένου. Οι όποιες προσπάθειες περιορισμού του λόγου μίσους, του “engagement bait”, της χειραγώγησης και της τοξικότητας αποτύγχαναν επανηλλειμένα -αλλά κάποιες προσπάθειες γίνονταν. Το timeline μου, προσεκτικά επιμελημένο από εμένα, εξακολουθούσε να μου είναι πολύτιμο, έστω και με περισσότερες παρεμβολές ανεπιθύμητης τοξικότητας. Και μετά, ο Eλον Μασκ αγόρασε την εταιρεία, απέλυσε το 80% των εργαζομένων, εκδίωξε και τους διαφημιζόμενους, και του άλλαξε και το όνομα. Και οι προσπάθειες περιορισμού της τοξικότητας στην αρχή σταμάτησαν εντελώς και μετά εντάθηκαν -προς την αύξηση της τοξικότητας. Σήμερα το Twitter είναι ένα αμπέλι παραπληροφόρησης, φιλόξενο περισσότερο σε νεοναζί, ρατσιστές, αντι-woke κομπογιαννίτες, πληρωμένα troll farms του Κρεμλίνου και βέβαια όλων των εγχώριων έξαλλων που κάθονται και τσακώνονται μεταξύ τους για τα πολιτικά ή για την τηλεόραση. Όλη εκείνη η προσπάθεια συγκέντρωσης εκείνων των εξαιρετικών πηγών που διάλεγα προσεκτικά μία-μία για χρόνια, ανώφελη. Εσείς μπορεί να διαφωνείτε. Κάποιοι μπορεί να μην κατάλαβαν διαφορά, ή να προτιμούν να διαβάζουν προσβολές, βρισίδια, και οπαδικά ποστ για πολιτικά πρόσωπα ή τηλεοπτικές εκπομπές. Πλέον εδώ και καιρό στο δικό μου timeline του Twitter (το οποίο, παρεμπιπτόντως, εξακολουθώ να αρνούμαι να αποκαλώ με το ανόητο νέο του όνομα) παρελαύνουν μόνο ανοησίες και υστερία από λογαριασμούς που δεν ακολουθώ. Οπότε είχα μειώσει ραγδαία τη χρήση του, καθότι δεν βρίσκω πια εκεί το περιεχόμενο που χρειάζομαι. Το έχω σβήσει από το κινητό. Και πρόσφατα, σταμάτησα να το χρησιμοποιώ τελείως, καθότι βρέθηκε κάτι να το αντικαταστήσει σε ικανοποιητικό βαθμό.
Το Blue Sky είναι ένας κλώνος του Twitter που λανσαρίστηκε πριν από τρία χρόνια, που όμως άρχισε να γεμίζει με κόσμο μόνο τις τελευταίες εβδομάδες, μετά την εκλογική νίκη του Μασκ -συγγνώμη, του Τραμπ. Δεν είναι ο μόνος. Η Meta (που έχει και το Facebook και το Instagram) έφτιαξε το δικό της κλώνο, το Threads, το 2023, όταν έγινε προφανές ότι το Twitter έχει μπει σε τροχιά παρακμής. Το Threads, όμως, από την αρχή υιοθέτησε μια στρατηγική επιθετικής χειραγώγησης του αλγόριθμού του με σκοπό να περιορίσει πολύ ένα συγκεκριμένο τύπο περιεχομένου που αλλού πυροδοτεί όλες αυτές τις αρνητικές συμπεριφορές που βλέπουμε και Twitter αλλά που, συμπτωματικά, είναι και ακριβώς το περιεχόμενο που ενδιαφέρει εμένα: ειδήσεις, σύνδεσμοι σε αρθογραφία, και κάθε είδους αναρτήσεις για πολιτικά, περιβαλλοντικά ή μεγάλα κοινωνικά θέματα. Το Threads είναι εντελώς ακατάλληλο για κάποιον που θέλει να παρακολουθήσει την επικαιρότητα ή να διαβάσει σχόλια για θέματα που απασχολούν τον περισσότερο κόσμο σήμερα. Τέτοιου τύπου περιεχόμενο εκεί υποβαθμίζεται, “κρύβεται” απ’ τον αλγόριθμο. Πράγμα που το κάνει εντελώς διαφορετικό προϊόν από το παλιό καλό Twitter, και ελάχιστα χρήσιμο για τις δικές μου ανάγκες.
Το Blue Sky, όμως, λειτουργεί ακόμα με τη φιλοσοφία του παλιού καλού Twitter. Φιλόξενο σε πολιτικές αναρτήσεις, χωρίς να ποινικοποιεί τα links σε άρθρα δημοσιογραφικών οργανισμών, αμείλικτο στον έλεγχο και τον περιορισμό των bots, του λόγου μίσους και της παραπληροφόρησης. Και, πλέον, με αρκετό κόσμο (και πολλούς δημοσιογράφους) μέσα να παράγει αξιόλογο περιεχόμενο -τις τελευταίες έξι εβδομάδες εκτοξεύτηκε από 9 σε 25 εκατομμύρια χρήστες. Δεν έχουν πάει εκεί ακόμη όλες οι πηγές που ακολουθούσα στο Twitter (υστερεί ακόμα περισσότερο σε ελληνικό περιεχόμενο) αλλά έχει αρκετούς και σε κάποιο βαθμό, πλέον, η δουλειά γίνεται. Υπάρχει σε ένα tab μονίμως ανοιχτό στον υπολογιστή της δουλειάς. Τα νέα για τη σύλληψη του δολοφόνου του CEO στην Αμερική, εκεί τα διάβασα. Το ότι έγινε σεισμός στα βόρεια προάστια της Αθήνας τις προάλλες, επίσης. Βεβαίως, υπάρχει ένας σημαντικός λόγος για τον οποίο το Blue Sky είναι ακόμα ένα χρήσιμο και γόνιμο μέσο: δεν έχουν μπει μέσα μαζικά τα τοξικά τρολ, οι ρατσιστές και τα άλλα παρόμοια φρούτα. Ίσως είναι θέμα χρόνου.
Και βέβαια, ακόμα κι αν το Blue Sky δεν αποδειχτεί, τελικά, ικανοποιητικό υποκατάστατο του παλιού καλού Twitter, η διαδικασία της αναζήτησης τα τελευταία χρόνια για εναλλακτικές πηγές ενημέρωσης μου έχει κάνει κάτι άλλο προφανές: ότι τα social media δεν αρκούν. Οι αλγόριθμοι του καρτέλ αμερικανικών (ή κινέζικων) εταιρειών τεχνολογίας, οι εργαλειοποιημένοι για να εξυπηρετούν τις ανάγκες των μετόχων των εταιρειών αυτών και των διαφημιζομένων τους, δεν μπορεί να καλύπτουν τις ανάγκες των πολιτών για σοβαρή, γρήγορη και αξιόπιστη ενημέρωση. Εξ ορισμού δεν γίνεται. Τα κίνητρα δεν συμβαδίζουν. Αυτός ο μύθος έχει καταρρεύσει. Τι θα μπορούσε να καλύψει το κενό;
Τα ΜΜΕ. Ναι, αυτά. Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, online και offline. Αυτά που αντιστέκονται και επιμένουν. Αυτό έχω διαπιστώσει, έτσι έχω καλύψει εγώ το κενό. Βεβαίως, σχεδόν όλα τα καλά είναι συνδρομητικά. Από ό,τι αποδεικνύεται, μετά από ένα τέταρτο του αιώνα πειραμάτων και δοκιμών στο “ελεύθερο” ίντερνετ, δεν γίνεται αλλιώς. Η ενημέρωση κοστίζει. Είτε την ψάχνεις -και την πληρώνεις- είτε αφήνεσαι να στη σερβίρει όπως γουστάρει, “δωρεάν”, με τα δικά του κριτήρια και κίνητρα, ο αλγόριθμος του κάθε Ζάκερμπεργκ και του κάθε Μασκ.
