Δεν έχω καλό λόγο για την μετακίνηση στις ελληνικές πόλεις, το ξέρετε. Αντί να είναι σχεδιασμένες για τα πόδια ή τα ποδήλατα, έχουν στο κέντρο τους το αμάξι, τον πιο ενεργοβόρο και σπάταλο τρόπο μετακίνησης. Το μέσο που κάνει τους ανθρώπους επιθετικούς, έμπλεους μίας μικροεξουσίας που βιάζονται να την ασκήσουν στους ποδηλάτες, τις γιαγιάδες και όποιον βαδίζει αργά. Για τα Τέμπη έχω γράψει από ‘δω κάμποσες φορές, γιατί ήταν συλλογικό τραύμα που έπληξε την εμπιστοσύνη μας στην ασφάλεια των εθνικών μεταφορών. Δεν ξέρω, επίσης, πόσες φορές σας έχω γράψει για την ηχορύπανση στις πόλεις.
Έτσι, με τη θέση σε λειτουργία του μετρό Θεσσαλονίκης καταχάρηκα. Είναι μία εξαιρετικά θετική εξέλιξη. Διάφοροι γνωστοί και φίλοι μού είπαν πως η πρώτη τους επαφή με το μέσο ήταν καταπληκτική. Μού μετέφεραν πως το ηθικό των πολιτών έχει ανέβει. Πως ο κόσμος μετακινείται με χαμόγελο. Πως οι σταθμοί είναι συγκινητικά όμορφοι και καλαίσθητοι. Αυτό κάνουν τα μέσα μαζικής μεταφοράς: μάς ενώνουν. Απορροφούν τους κραδασμούς των μεταξύ μας ανισοτήτων. Μάς βγάζουν από το κουκούλι της ιδιώτευσης. Και μερικές φορές γίνονται πηγή συλλογικής χαράς, να, όπως τώρα.
Για να συνεννοηθούμε: ενώ το ποδήλατο ή τα πόδια καταναλώνουν το πρωινό σου προκειμένου να σε μεταφέρουν στον προορισμό, το αυτοκίνητο είναι από τους μεγαλύτερους ρυπαντές διοξειδίου του άνθρακα, ο νούμερο ένα ρυπαντής αέρα και θορύβου στις πόλεις μας, ενώ κάθε χρόνο στους δρόμους συμβαίνουν δέκα Τέμπη (Adam Markakis, Οι Κρυφές Αλήθειες Της Μετακίνησης με Αυτοκίνητο, Substack). Είναι επικίνδυνο για παιδιά, ηλικιωμένους, άτομα με αναπηρία, σκυλιά, γάτες, ποδηλάτες.
Στην Αθήνα 60% του ελεύθερου δημόσιου χώρου το καταλαμβάνουν παρκαρισμένα αυτοκίνητα (Adam Markakis, Οι Κρυφές Αλήθειες Της Μετακίνησης με Αυτοκίνητο, Substack). Το Ζάππειο είναι χαρακτηριστική περίπτωση αθλητικού χώρου, πάρκου αναψυχής και πάρκινγκ για προνομιούχους. Φανταστείτε όλη την περιοχή γύρω από το Ζάππειο χωρίς παρκαρισμένα αμάξια παραδομένη στους αθλούμενους και τους υπαίθριους αναγνώστες.
Τα έργα στην πόλη είναι και σύμβολα. Οι μεγάλοι σταθμοί των μετρό συνοψίζουν την μητροπολιτική αίσθηση, είναι η συλλογική μνήμη μπλεγμένη με την πρόοδο. Έτσι, με κάθε νέο μετρό, με κάθε τρόλεϊ που συντηρείται, με κάθε γραμμών τραμ που επεκτείνεται και με κάθε αθόρυβο ηλεκτρικό λεωφορείο φροντίζουμε τα κοινά: τον αέρα, τον δημόσιο χώρο, την ησυχία μας. Είναι μία νίκη του συλλογικού συμφέροντος.
Είχε παιχτεί πέρυσι μία πολύ απολαυστική παράσταση που λεγόταν Προσοχή Εκτελούνται Έργα από μία παρέα νέων ηθοποιών από τη Θεσσαλονίκη. Τα παιδιά είχαν χρησιμοποιήσει το μετρό Θεσσαλονίκης σαν μεταφορά. Το θεατρικό έργο στρεφόταν γύρω από την απουσία του έργου υποδομής.
Η βραδύτητα στην κατασκευή του μετρό, οι αμετροεπείς δικαιολογίες των πολιτικών, το πήξιμο στα λεωφορεία, η παράνοια οδηγών, οι λαμαρίνες και η επιθετικότητα των ταλαιπωρημένων καταστηματαρχών μπήκαν στην παράσταση και λειτουργούσαν σαν σημάδια μίας πόλης που διώχνει τη νεολαία της. Ή, που την περιγελά με φαμφάρες, πατριωτισμούς και ψευτοθριάμβους, ενώ παράλληλα δεν τη φροντίζει.
Τώρα το μετρό έγινε. Και είναι μια πράξη φροντίδας προς τους κατοίκους της πόλης. Μού αρέσει η ιδέα αλλά και η καθημερινότητα της μαζικής μετακίνησης. Στην Ελλάδα, όποτε λέω πως δεν οδηγώ και πως έχω σκληρή ιδεολογική στάση κατά του αυτοκινήτου με κοιτάνε περίεργα. Όμως, αν το σκεφτείς, είναι πραγματικά εξωφρενικό να πηγαίνεις στο σινεμά με το αυτοκίνητο.
Είναι παράλογο να οδηγείς άυπνος μετά από μερικές μπίρες. Είναι περίεργο να ξεκινάς τη μέρα σου κολλημένος στην ασφυκτική κίνηση. Είναι αφύσικο, ανθυγιεινό, σκέτη βλάβη. Αν, όμως, το αμάξι είναι σύμβολο ατομικού status (που αμφιβάλλω ότι είναι), το μετρό και οι ποδηλάτες είναι σύμβολα μιας ήσυχης, συλλογικής αναβάθμισης.
