Αν ξεχώριζα ένα tweet/μήνυμα μετά τις αμερικανικές προεδρικές εκλογές, αυτό θα ήταν το «You are the media now» του Ελον Μασκ, που υπογραμμίζει το νέο κεφάλαιο στον κόσμο της πληροφορίας και των ειδήσεων.
Το μήνυμα αυτό, που αγκαλιάστηκε από influencers όπως ο Τζέιμς Ο’ Κιφ, λειτουργεί ως σύνθημα για την υποβάθμιση των επαγγελματικών ΜΜΕ και την ανάδειξη ενός νέου, «εξατομικευμένου μοντέλου» ενημέρωσης. Η φράση αποτυπώνει μια βαθύτερη πραγματικότητα: Η παραδοσιακή δημοσιογραφία βρίσκεται σε κρίση. Η έννοια της δημόσιας σφαίρας έχει κατακερματιστεί σε μια απροσδιόριστη «πραγματικότητα» όπου ο καθένας μπορεί να δημιουργήσει τη δική του αφήγηση.
Μια τάση που από προφανής έγινε ιδιαίτερα εμφανής στις αμερικανικές προεδρικές εκλογές του 2024. Το Fox News προσείλκυσε 9,8 εκατ. τηλεθεατές κατά τη διάρκεια της prime time ζώνης, το CNN συγκέντρωσε περίπου 4,7 εκατ. τηλεθεατές, σημειώνοντας το χαμηλότερο ποσοστό σε σχέση με τα 9,1 εκατ. τηλεθεατές του 2020. Η συνολική τηλεθέαση, σύμφωνα με τη Nielsen, σε 18 δίκτυα μεταξύ 7 μ.μ. και 11 μ.μ., μειώθηκε κατά 25% σε σχέση με το 2020, με 42,29 εκατ. θεατές. Aντίθετα το YouTube, σύμφωνα με στοιχεία της Google, παρακολούθησαν 45 εκατ. άτομα στις ΗΠΑ, που αντιστοιχεί σε περισσότερες από 67 εκατ. ώρες εκλογικού περιεχομένου, ενώ η Rumble, πλατφόρμα που είναι ιδιαίτερα δημοφιλής ανάμεσα στους κύκλους των alt right δημιουργών περιεχομένου, κατέγραψε περίπου το 13,1% της διαδικτυακής θέασης, μεταφραζόμενο σε περίπου 11 εκατ. ώρες με 1.791.052 θεατές.
Αυτή η τάση αναδεικνύει μια σημαντική αλλαγή στη συμπεριφορά του κοινού, με την αυξανόμενη προτίμηση προς τις διαδικτυακές πλατφόρμες έναντι της τηλεόρασης για την κάλυψη των εκλογών. Υπογραμμίζει την εξελισσόμενη φύση της κατανάλωσης μέσων στην ψηφιακή εποχή και ειδικά την κατάρρευση της κοινής πραγματικότητας και την αποδιαμεσολάβηση της επικοινωνίας.
Η έννοια της «κοινής πραγματικότητας», που παραδοσιακά διαμορφωνόταν μέσα από τις ειδήσεις και τα ΜΜΕ, έχει διαλυθεί. Οι αλγόριθμοι των μέσων κοινωνικής δικτύωσης προωθούν εξατομικευμένο περιεχόμενο, δημιουργώντας περίκλειστα πληροφοριακά περιβάλλοντα (bubbles). Αυτή η ατομική/περίκλειστη επιλογή αντικατοπτρίζει μια τάση που έγινε ιδιαίτερα αισθητή στις πρόσφατες εκλογές στις ΗΠΑ.
Οι συνεντεύξεις του κ. Τραμπ και της κ. Χάρις σε podcasts, η επένδυση σε influencers όπως ο Τζο Ρόγκαν δείχνουν ότι τα παραδοσιακά ΜΜΕ πασχίζουν να διατηρήσουν τη δύναμή τους. Αντί να καθοδηγούν τη δημόσια συζήτηση, συχνά καταλήγουν να είναι ένας ακόμα παίκτης σε μια κατακερματισμένη αγορά.
Η κρίση των παραδοσιακών ΜΜΕ δεν είναι αποτέλεσμα μόνο της πολιτικής πόλωσης. Είναι μια αργή, πολυδιάστατη διαδικασία που περιλαμβάνει:
• Μείωση της εμπιστοσύνης: Ο ρόλος των ΜΜΕ αμφισβητείται.
• Οικονομική πίεση: Οι συνδρομές και τα διαφημιστικά έσοδα μειώνονται, ενώ οι επενδύσεις σε ποιοτική δημοσιογραφία περιορίζονται.
• Ανταγωνισμό από influencers: Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν δημιουργήσει μια νέα γενιά δημιουργών περιεχομένου που προσεγγίζουν το κοινό με πιο προσωπικό και αυθεντικό τρόπο.
Σε αυτό το νέο περιβάλλον, τα επαγγελματικά ΜΜΕ πρέπει να επαναπροσδιορίσουν τη στρατηγική τους. Η αλλαγή δεν είναι απλώς αναγκαία – είναι υπαρξιακή. Ορισμένες κατευθύνσεις που μπορούν να ακολουθήσουν περιλαμβάνουν:
1. Επένδυση στην ποιότητα: Η ανάλυση, η δεοντολογία και η διασταυρωμένη πληροφορία μπορούν να λειτουργήσουν ως αντίβαρο στον καταιγισμό της πληροφορίας που προωθείται/πλασάρεται ως είδηση.
2. Δημιουργία προσωπικής σύνδεσης: Τα ΜΜΕ μπορούν και πρέπει να δημιουργήσουν πιο συμμετοχικές και προσωπικές εμπειρίες για το κοινό.
3. Σύνδεση με τις νεότερες γενιές: Νέα ψηφιακά πρότυπα περιεχομένου μπορεί να ανανεώσουν τη σύνδεση με νεότερες γενιές.
4. Αναγνώριση των νέων δυναμικών: Τα ΜΜΕ πρέπει να αποδεχθούν ότι δεν μονοπωλούν τη δημόσια συζήτηση, αλλά μπορούν και πρέπει να αποτελέσουν αξιόπιστο σημείο αναφοράς σε έναν κατακερματισμένο κόσμο.
Το «You are the media now» δεν είναι απλώς ένα σύνθημα· είναι η αντανάκλαση μιας πραγματικότητας όπου η δημόσια σφαίρα έχει αλλάξει ριζικά. Τα παραδοσιακά ΜΜΕ, αν και αντιμετωπίζουν υπαρξιακές προκλήσεις, έχουν ακόμη τη δυνατότητα να διαμορφώσουν τη δημόσια συζήτηση, επενδύοντας στην αξιοπιστία, στην ανάλυση και στη σύνδεση με το κοινό. Αν καταφέρουν να ενσωματώσουν αυτές τις αλλαγές, ίσως όχι μόνο να επιβιώσουν, αλλά και να αναδειχθούν σε πυλώνες εμπιστοσύνης και ενημέρωσης.
*Ο κ. Νίκος Παναγιώτου είναι καθηγητής στο Τμήμα Δημοσιογραφίας και ΜΜΕ του ΑΠΘ.
