Τα προβλήματα της μέσης εκπαίδευσης είναι πολλά, τα σημαντικότερα όμως σχετίζονται με τη διαδικασία της απόκτησης του απολυτηρίου του λυκείου και την πρόσβαση στα ΑΕΙ. Διότι επηρεάζουν ολόκληρη την εκπαιδευτική διαδικασία, την ψυχολογία των εφήβων, τον προϋπολογισμό της ελληνικής οικογένειας, αλλά και τις δεξιότητες με τις οποίες οι απόφοιτοι εισέρχονται στα ΑΕΙ ή εξέρχονται στην αγορά εργασίας.
Σήμερα από τη Γ΄ Γυμνασίου οι μαθητές προετοιμάζονται για τις Πανελλαδικές Εξετάσεις στο τέλος της Γ΄ Λυκείου. Και αυτό διότι το ύφος και το επίπεδο των προς εξέταση θεμάτων είναι τέτοιο, που απαιτεί σκληρή, στοχευμένη, πολύχρονη και επίπονη προετοιμασία. Την ίδια στιγμή, οι μαθητές στερούνται αναγκαστικά ευρύτερων γνώσεων που τους είναι απαραίτητες για την υπόλοιπη ζωή τους.
Πρωταρχική ανάγκη είναι να κάνουμε αξιόπιστο το απολυτήριο λυκείου, το οποίο σήμερα είναι απλώς ένας τυπικός τίτλος, τελείως αναξιόπιστος. Να το αναβαθμίσουμε σε εθνικό απολυτήριο (Ε.Α.).
Το εθνικό απολυτήριο μπορεί να είναι ένας συγκερασμός επιδόσεων της Β΄ και της Γ΄ Λυκείου. Σε μια αναλογία π.χ. 30%-70%. Οι επιδόσεις και στις δύο τάξεις να προκύπτουν από τους προφορικούς βαθμούς των τετραμήνων και τις γραπτές ενδοσχολικές εθνικές εξετάσεις στο τέλος της χρονιάς, με τη διαφορά ότι θα υπάρχει προσαρμογή του προφορικού βαθμού στον γραπτό, αν η διαφορά υπερβαίνει π.χ. τις 4 μονάδες.
Στη Β΄ Λυκείου πρέπει να δημιουργηθεί ένας ακόμη προσανατολισμός, για την Πληροφορική και τα Οικονομικά. Οι μαθητές θα συμμετέχουν στις Εθνικές Εξετάσεις που περιλαμβάνουν 8 μαθήματα: 6 Γενικής Παιδείας και τα 2 Προσανατολισμού.
Με τον βαθμό του εθνικού απολυτηρίου και χωρίς πρόσθετες Πανελλαδικές Εξετάσεις οι απόφοιτοι πρέπει να μπορούν να συμπληρώνουν μηχανογραφικό.
Στη Γ΄ Λυκείου, οι μαθητές θα συμμετέχουν στις ανάλογες Εθνικές Εξετάσεις που περιλαμβάνουν τα 4 μαθήματα της κάθε ομάδας προσανατολισμού. Οπως, δηλαδή, μέχρι σήμερα.
Η διαφορά; Οι εξετάσεις και στις δύο τάξεις θα πραγματοποιούνται με την πλήρη αξιοποίηση της Τράπεζας Θεμάτων Διαβαθμισμένης Δυσκολίας, με εξωτερική επιτήρηση και με βαθμολόγηση από σώμα βαθμολογητών σε εθνικό επίπεδο, τουλάχιστον στη Γ΄ Λυκείου. Και φυσικά, με κοινά θέματα για όλη την Ελλάδα. Η σημερινή Τράπεζα Θεμάτων πρέπει να αναμορφωθεί εκ βάθρων από επιτροπές με ενιαία αντίληψη, που θα συνάδει με τους διδακτικούς στόχους που θέτει το ΙΕΠ για κάθε διδακτικό αντικείμενο και όχι με θέματα ατάκτως ερριμμένα, όπως είναι σήμερα.
Με τον βαθμό του εθνικού απολυτηρίου και χωρίς πρόσθετες Πανελλαδικές Εξετάσεις οι απόφοιτοι πρέπει να μπορούν να συμπληρώνουν μηχανογραφικό. Διεκδικώντας την εισαγωγή τους σε σχολές των δημόσιων ΑΕΙ για τις οποίες θα υπάρχει ελεύθερη πρόσβαση, τις λεγόμενες «πράσινες σχολές». Τα κριτήρια για να χαρακτηριστεί μια σχολή «πράσινη» μπορούν να είναι οι μονάδες του πρώτου και του τελευταίου τα 10 τελευταία χρόνια, αλλά και το ποσοστό των υποψηφίων που θέτουν τη σχολή ως πρώτη τους επιλογή, ή και ο αριθμός των κενών θέσεων που συνήθως εμφανίζουν. Και μόνο αυτή η μεταρρύθμιση αποφορτίζει τελείως την υπόθεση των Πανελλαδικών για πολλά παιδιά, χωρίς όμως να υποβαθμίζει τις σχολές, διότι οι βαθμοί του Ε.Α. θα είναι τελείως αξιόπιστοι.
Για τις σχολές που απαιτούνται πρόσθετα προσόντα, τις λεγόμενες «κόκκινες σχολές» (π.χ. Ιατρικές, Πολυτεχνεία, Νομικές), θα υπάρχουν πρόσθετες Πανελλαδικές Εξετάσεις με τον τρόπο που γίνονται σήμερα. Στα 4 μαθήματα προσανατολισμού κάθε επιστημονικού πεδίου. Για να ισχυροποιήσουμε τον βαθμό του Ε.Α., μπορεί να περιλαμβάνεται ως πέμπτος βαθμός μαζί με τις επιδόσεις των μαθημάτων στις Πανελλαδικές. Ομως, με μια σημαντική διαφορά. Θα υπάρχει καθορισμένη και ανοικτή ειδική Τράπεζα π.χ. 100 θεμάτων για κάθε αντικείμενο και η επιτροπή θεματοδοτών θα είναι υποχρεωμένη να «πατήσει» πάνω σε αυτά. Ωστε να τελειώνουμε με την αυθαίρετη επιλογή –συνήθως δύσκολων– θεμάτων. Και επίσης θα υπάρχει και δεύτερη επιτροπή και όχι ένας λύτης, η οποία θα επιλύει τα θέματα πριν δοθούν και θα ελέγχει αν αυτά βρίσκονται μέσα στη λογική των 100 πρότυπων θεμάτων.
Το άγος των Πανελλαδικών Εξετάσεων, το μεγάλο άγχος των μαθητών, η υπερβολική αύξηση των ωρών φροντιστηριακής εκπαίδευσης τα 10 τελευταία χρόνια, η ανθούσα βιομηχανία των βοηθημάτων και φυσικά τα υπερβολικά έξοδα οφείλονται κυρίως στον αριθμό, στο ύφος, στο απρόβλεπτο, στον βαθμό δυσκολίας και στην ποιότητα των προς εξέταση θεμάτων. Αν τα θέματα αυξηθούν ώστε να καλύπτουν όλη την ύλη, εκλογικευθούν και μπουν συγκεκριμένοι κανόνες και έλεγχος για την επιλογή τους, οι Πανελλαδικές Εξετάσεις απομυθοποιούνται αμέσως. Και κυρίως γίνονται εκπαιδευτικά και επιστημονικά ορθολογικές ώστε να ελέγχουν πραγματικά τις γνώσεις των υποψηφίων.
*Ο κ. Λεωνίδας Καστανάς είναι φυσικός.
