Σαν εισαγωγή στο σημερινό σημείωμά μου αντιγράφω ένα σημαντικό τμήμα από το άρθρο του Ηλία Κανέλλη που δημοσιεύθηκε σΤΑ ΝΕΑ στις 22/8/2024, με τίτλο «Εισιτήριο».
«Πριν από μερικές μέρες πήρα το εξπρές λεωφορείο που κινείται Σύνταγμα – Αεροδρόμιο. Ημουν ευδιάθετος επειδή πήγαινα διακοπές. Ακύρωσα το εισιτήριο και απολάμβανα τη διαδρομή, σε μια πόλη χωρίς πολλή κίνηση. Αθελά μου άκουσα τη συζήτηση συνεπιβατών μου. Οι οποίοι προσπαθούσαν να βγάλουν εισιτήριο με την πιστωτική κάρτα τους, μέσω της νέας πολυδιαφημισμένης εφαρμογής που πιλοτικά χρησιμοποιήθηκε στα δρομολόγια του αεροδρομίου, και δεν τα κατάφερναν. Αλλος τρόπος να εκδοθεί εισιτήριο δεν υπήρχε. Ετσι, οι συγκεκριμένοι επιβάτες, και άλλοι όπως αυτοί, πήγαν στον προορισμό τους δωρεάν. Κάτι που θεωρείται φυσικό.
Λίγο μετά, στη Νάξο όπου βρέθηκα, διαπίστωσα ότι τις συγκοινωνίες στο νησί έχουν αναλάβει τα ΚΤΕΛ. Αυτό σημαίνει ότι ουδείς διανοείται ότι δεν θα πληρώσει κόμιστρο. Υπάρχει πρόνοια να αγοράζονται εισιτήρια από διάφορα σημεία (κυρίως μάρκετ στις τουριστικές περιοχές). Κι όταν κάποιος δεν μπορεί να βρει, είναι πρόθυμοι οι οδηγοί, που κάνουν και χρέη ελεγκτή. Οι ιδιώτες επιχειρηματίες δεν περιφρονούν τους πόρους τους. Οι δημόσιες συγκοινωνίες, αντίθετα, αντιμετωπίζουν με γαλαντομία τα έσοδά τους. Τα περιφρονούν.
Γίνομαι εμμονικός: αλλά δημόσιες συγκοινωνίες χωρίς τις εισπράξεις που θα μπορούσαν να έχουν προορίζονται να υποβαθμιστούν, να γίνουν χειρότερες. Χωρίς κόμιστρο δεν υπάρχει περίσσευμα για επενδύσεις σε υποδομές: νέα μέσα, νέες τεχνολογίες, υποδομές ασφαλείας – και νέες θέσεις εργασίας. Είναι αδιανόητο οι δημόσιες συγκοινωνίες να στηρίζονται για τη συντήρηση και την ανάπτυξή τους αποκλειστικά στον προϋπολογισμό και στα ΕΣΠΑ. Κι είναι διπλά αδιανόητο εδώ και περισσότερα από δώδεκα χρόνια να είναι κυρίαρχη η ιδεολογία τού «δεν πληρώνω», που καλλιέργησε μέσα στην κρίση ο ΣΥΡΙΖΑ και ουδείς έκτοτε επιχείρησε να αλλάξει[…]».
Οπως αντιλαμβάνεστε, συμφωνώ απόλυτα με τα γραφόμενα του εξαίρετου δημοσιογράφου Ηλία Κανέλλη. Προτίμησα να τα αντιγράψω, παρά να πω τα ίδια πράγματα με δικά μου λόγια. Σωστές οι διαπιστώσεις του, αλλά δεν συμφωνούμε στη θεραπεία. Η πρότασή του είναι να βελτιωθεί η εισπραξιμότητα των μετακινήσεων. Λυπάμαι, αλλά το λέω μετά λόγου γνώσεως: όσο οι συγκοινωνίες είναι δημόσιες δεν πρόκειται ποτέ να βελτιωθεί η κατάσταση. Δεν είναι αυθαίρετος αφορισμός, αλλά το καταστάλαγμα της πολύχρονης εμπειρίας μου, όπως θα το τεκμηριώσω.
Ξέρετε, η μεγάλη ηλικία έχει πολλά προβλήματα, αλλά έχει και μερικά πλεονεκτήματα, που μόνο με την ηλικία αποκτώνται. Θεωρούμε δεδομένο ότι οι συγκοινωνίες πρέπει να είναι δημόσιες. Γιατί; Πόσοι γνωρίζετε ότι οι συγκοινωνίες στην Αθήνα και αλλού ήταν ιδιωτικές από το 1900 μέχρι το 1978, όταν κρατικοποιήθηκαν από τον Κωνσταντίνο Καραμανλή χωρίς κανέναν προφανή λόγο. Και επειδή είμαι βέβαιος ότι κανένας δεν θυμάται πώς ήταν τότε οι συγκοινωνίες στην Αθήνα, θα σας περιγράψω την κατάσταση από τη δική μου σκοπιά.
Το 1969 ο Κωνσταντίνος Δοξιάδης δημιούργησε το πρώτο service bureau υπολογιστών στην Ελλάδα, στο οποίο διετέλεσα τεχνικός διευθυντής και γενικός διευθυντής. Με την εγκατάσταση ενός συστήματος Univac 1107 εξυπηρετούσαμε ελληνικές επιχειρήσεις που δεν είχαν τη δυνατότητα να έχουν δικό τους υπολογιστή. Για να έχετε μια ιδέα πόσο μεγάλο εγχείρημα ήταν αυτό για την εποχή του, σας πληροφορώ ότι σε όλη την Ευρώπη υπήρχαν άλλα τρία τέτοια συστήματα! Μια από τις δραστηριότητες που είχαμε ήταν ο υπολογισμός μισθοδοσιών για μεγάλες επιχειρήσεις. Από τους πρώτους πελάτες μας ήταν τα ιδιωτικά τότε ΚΤΕΛ της Αθήνας και ο ΟΑΣΘ της Θεσσαλονίκης. Ιδού γιατί έχω καλή γνώση από τα οικονομικά των συγκοινωνιών.
Οι οδηγοί των λεωφορείων ήταν και οι ιδιοκτήτες των λεωφορείων. Αλλοι είχαν μισό λεωφορείο, άλλοι είχαν ολόκληρο και ελάχιστοι είχαν παραπάνω από ένα λεωφορείο. Το κάθε λεωφορείο είχε και τον εισπράκτορά του, ο οποίος συνήθως ήταν συγγενικό πρόσωπο του ιδιοκτήτη – οδηγού. Οπως είναι ευνόητο, το λεωφορείο ήταν η περιουσία του οδηγού και φυσικά την πρόσεχε σαν τα μάτια του. Τα λεωφορεία ήταν πεντακάθαρα, καλά συντηρημένα και φυσικά δεν υπήρχε περίπτωση να μπει επιβάτης χωρίς να πληρώσει εισιτήριο. Ακριβώς για τον λόγο αυτό τα λεωφορεία είχαν κέρδη και το να έχει κανείς μισό λεωφορείο εθεωρείτο μεγάλη περιουσία.
Αναπολώντας την ιστορία, δεν μπόρεσα να ξεφύγω από τον πειρασμό να σας διηγηθώ μια ιστοριούλα για να καταλάβετε τη σημασία των εισιτηρίων. Ο μακαρίτης πλέον, αλλά καλός φίλος, ο Χρήστος Χιώτης, αθλητής δρόμων του Απόλλωνα, έγινε ο πρώτος Ελληνας αθλητής που κέρδισε μετάλλιο σε Βαλκανικούς Αγώνες στη Σόφια, μετά τον πόλεμο. Του έγινε μεγάλη υποδοχή και τον συνάντησε ο πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Καραμανλής. Οταν ο πρωθυπουργός τον ρώτησε τι θα ήθελε από το κράτος, ο Χρήστος ζήτησε ένα ελευθέρας στις συγκοινωνίες! Μέχρι τα γεράματά του εμείς οι φίλοι του τον πειράζαμε: «Βρε Χρήστο, μόνο αυτό ζήτησες;» Αυτό ήταν το ήθος των αθλητών τότε. Συγκρίνετέ το με το σήμερα, που ένας Ολυμπιονίκης εξασφαλίζει πρόσληψη στο Δημόσιο, τεκμηριώνοντας ότι η εργασία στο Δημόσιο είναι χαριστικό προνόμιο.
Πέρα από τη μισθοδοσία των υπαλλήλων των ΚΤΕΛ, στο τέλος του χρόνου υπολογίζαμε και τα μερίσματα των λεωφορειούχων. Θυμάμαι ότι τους είχα δημιουργήσει ένα εντυπωσιακό έντυπο (κάτι σαν μετοχή) όπου τυπωνόταν αναλυτικά τα στοιχεία και στο τέλος το καθαρό μέρισμα. Τα μοιράζαμε σε ευτυχισμένα πρόσωπα τα οποία με τη σειρά τους εισέπρατταν το μέρισμά τους από τα ΚΤΕΛ. Ηταν κυριολεκτικά μια γιορτή. Και ύστερα έγιναν κρατικά όπου οι οδηγοί είναι δημόσιοι υπάλληλοι χωρίς κανένα κίνητρο για τα εργαλεία της δουλειάς τους.
Ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης το 1992 προσπάθησε να ιδιωτικοποιήσει τις συγκοινωνίες. Το σαράκι του κρατισμού είχε μπει πολύ βαθιά στη νοοτροπία του Ελληνα. Τα αίσχη των Σταμουλοκολλάδων δεν θέλουμε να τα θυμόμαστε γιατί δεν μας τιμούν σαν λαό. Κάποιος όμως πρέπει να τα θυμίζει γιατί ενώ δυστυχώς όλοι περιμένουμε να βελτιωθούν οι δημόσιες υπηρεσίες, δεν αντιλαμβανόμαστε ότι αυτό δεν μπορεί να γίνει σε ένα περιβάλλον που δεν υπάρχει ουσιαστική λογοδοσία. Ακριβώς για τον λόγο αυτό δεν θέλουν να χάσουν την ατιμωρησία που τους παρέχει το Δημόσιο.
Αντιγράφω από το site www.mixanitouxronou.gr:«9 Σεπτεμβρίου 1992. Στην οδό Σωκράτους όπου στεγαζόταν το Εφετείο, έφταναν σταδιακά 13 πρώην εργαζόμενοι της Εταιρείας Αστικών Λεωφορείων (ΕΑΣ), προκειμένου να πάρουν αντίγραφα του ποινικού τους μητρώου από την Εισαγγελία. Συγκέντρωναν δικαιολογητικά για να αποκτήσουν άδεια λειτουργίας λεωφορείου στη νέα εταιρεία που ίδρυσε η κυβέρνηση Μητσοτάκη, αφού σε μια νύχτα είχε κλείσει την ΕΑΣ και απέλυσε περίπου 8.500 εργαζόμενους.
Πόσοι γνωρίζετε ότι οι συγκοινωνίες στην Αθήνα και αλλού ήταν ιδιωτικές από το 1900 μέχρι το 1978, όταν κρατικοποιήθηκαν από τον Κωνσταντίνο Καραμανλή χωρίς κανέναν προφανή λόγο.
Ο νέος αστικός φορέας λεγόταν Εταιρεία Συγκοινωνιακών Επιχειρήσεων (ΣΕΠ).
Οταν οι πρώην εργαζόμενοι πλησίασαν το Εφετείο, ξαφνικά περίπου 100 πρώην συνάδελφοί τους από την ΕΑΣ έπεσαν πάνω τους. Τους κτύπησαν, τους έβρισαν, τους έφτυσαν και τελικά τους έγδυσαν, αφήνοντάς τους να τριγυρνούν χωρίς ούτε ένα ρούχο στην πλατεία Ομονοίας και τους γύρω δρόμους.
Από τους περαστικούς άλλοι γελούσαν και κορόιδευαν, κάποιοι προσπαθούσαν να καταλάβουν τι είχε συμβεί και μερικοί προσπαθούσαν να βοηθήσουν τους “ξεβράκωτους” οδηγούς.
Οι ΣΕΠίτες ταπεινωμένοι έτρεχαν να κρυφτούν σε ξενοδοχεία γύρω από την Ομόνοια.
Εκεί τους έδωσαν σεντόνια για να “καλυφτούν” και αργότερα έφτασε και η αστυνομία για να ηρεμήσει τα πνεύματα.
Πέντε από τους ολόγυμνους πρώην οδηγούς μεταφέρθηκαν χτυπημένοι στον Ευαγγελισμό για τις πρώτες βοήθειες και όλοι έκαναν καταγγελίες για την επίθεση εναντίον τους, που τη θεώρησαν αποτέλεσμα οργανωμένου σχεδίου.
Παρά τις προσαγωγές που έγιναν στο Δ΄ Αστυνομικό Τμήμα, κανένας δεν τιμωρήθηκε για τις επιθέσεις[…]».
Η τελευταία πρόταση είναι η επιτομή της Ελληνικής Πραγματικότητας. Η ατιμωρησία. Και ύστερα απορούμε γιατί υπάρχει τόση παραβατικότητα στη χώρα μας.
Σαν συμπλήρωμα στην ιστορία με τις συγκοινωνίες αξίζει να θυμηθούμε και τον πρόσφατο τραγέλαφο. Προμηθευτήκαμε 140 καινούργια ηλεκτρικά λεωφορεία, αλλά κυκλοφορούν μόνο τα 46 (μέχρι αρχές Σεπτεμβρίου που γράφω το κείμενο αυτό) γιατί δεν υπάρχουν φορτιστές για τα υπόλοιπα. Η δικαιολογία είναι ότι η προμήθεια των φορτιστών καθυστέρησε στο Ελεγκτικό Συνέδριο. Εστω. Αν ήταν ιδιωτικές οι συγκοινωνίες δεν θα υπήρχε η γνωστή γραφειοκρατική καθυστέρηση των κρατικών προμηθειών, που όλοι θέλουμε να είναι διαφανέστατες, αλλά η πείρα έδειξε ότι εκεί γίνεται το μεγαλύτερο φαγοπότι επί όλων των κυβερνήσεων.
Δεν βαριέσαι!
*O κ. Ανδρέας Γ. Δρυμιώτης είναι σύμβουλος επιχειρήσεων.
