Στην Ελλάδα η επένδυση σε ακίνητη περιουσία θεωρείται μια ασφαλής επιλογή, που συχνά αποθαρρύνει μη συμβατικές προσεγγίσεις, όπως η υλοποίηση νεωτερικών αρχιτεκτονικών σχεδίων. Αλλωστε η τάση της ελληνικής κοινωνίας για αισθητική ομοιομορφία είναι δεδομένη. Παρά την αυξημένη κοινωνική ετερογένεια και πολιτισμική πολυμορφία των τελευταίων δεκαετιών, εξακολουθούν να υπάρχουν κοινωνικές εκφάνσεις στις οποίες κυριαρχεί ένα «κοινό γούστο», με τις επιλογές να περιορίζονται σε πλαίσια αποδεκτά για τους περισσοτέρους. Στην αισθητική ομοιομορφία των ελληνικών πόλεων συμβάλλουν ακόμη οι περιορισμένες επιλογές υλικών και κατασκευαστικών προτύπων, καθώς και οι οικοδομικοί κανονισμοί, οι οποίοι σε μεγάλο βαθμό υπαγορεύουν σχεδιαστικές κατευθύνσεις. Ειδικά από το 2012 και έπειτα η πολυπλοκότητα του Νέου Οικοδομικού Κανονισμού, που ουσιαστικά αποσκοπεί στην έμμεση αύξηση των συντελεστών δόμησης, έχει οδηγήσει στη διόγκωση των κτιρίων, αφήνοντας περιορισμένα περιθώρια για καινοτομία και σχεδιαστική εκλέπτυνση.
Ωστόσο, δυνατότητες για ποιοτική αρχιτεκτονική υπήρχαν και εξακολουθούν να υπάρχουν, ανεξάρτητα από συνθήκες και περιορισμούς. Ο Τάκης Ζενέτος, για παράδειγμα, στα πολύ δύσκολα χρόνια της μεταπολεμικής μαζικής ανοικοδόμησης, είχε σχεδιάσει μια μεταβλητή διάφανη επιδερμίδα σε μια πολυκατοικία της λεωφόρου Αμαλίας, προσφέροντας μια στιγμή ιδιαίτερης έντασης στο αστικό τοπίο. Πολύ πιο πρόσφατα, ο Νίκος Κτενάς τόλμησε να ανατρέψει την τυπική μορφή της αθηναϊκής πολυκατοικίας, καταργώντας τους εξώστες και δημιουργώντας μια «σμιλευμένη επιδερμίδα» με έντονο γλυπτικό χαρακτήρα στο Νέο Ψυχικό. Υπάρχουν διαφορετικοί τρόποι να ανατραπεί η μορφολογική και λειτουργική ομοιομορφία της ελληνικής πόλης: είτε μέσα από την προσεκτική μελέτη της γλυπτικότητας του κελύφους, που ξεπερνάει την κοινότοπη επανάληψη των εξωστών, είτε μέσω της εφαρμογής σύγχρονων βιοκλιματικών σκιάστρων και της ενσωμάτωσης στοιχείων πρασίνου στην όψη των κτιρίων. Αλλες δυνατότητες περιλαμβάνουν τη διαμόρφωση φιλόξενων κοινόχρηστων χώρων στις ακάλυπτες αυλές, στα δώματα και τα κλιμακοστάσια των πολυκατοικιών, που μπορούν να εμπλουτίσουν την αστική εμπειρία.
Παρότι υπάρχουν δείγματα υψηλής αρχιτεκτονικής στις ελληνικές πόλεις, η επίδρασή τους στην κοινωνία παραμένει περιορισμένη. Παρά τη σημαντική άνοδο της αξίας της ακίνητης περιουσίας και του κόστους κατασκευής τα τελευταία χρόνια, η Ελλάδα δεν έχει ακόμη αναπτύξει μια αρχιτεκτονική κουλτούρα ανάλογη με εκείνη χωρών όπως η Ισπανία ή η Πορτογαλία. Η ποιοτική αρχιτεκτονική δεν αναλύεται και δεν εξηγείται επαρκώς, με αποτέλεσμα να μην αναγνωρίζεται ως πρότυπο για το ευρύτερο κοινό.
*Ο κ. Πάνος Δραγώνας είναι αρχιτέκτων, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Πατρών.
