Το πρώτο θύμα της δεύτερης θητείας του Ντόναλντ Τραμπ ως προέδρου των ΗΠΑ είναι πιθανό να είναι η Ουκρανία. Εμείς οι Ευρωπαίοι είμαστε οι μόνοι που μπορούμε να αποτρέψουμε αυτή την καταστροφή, όμως η ήπειρός μας παραμένει σε κατάσταση σύγχυσης. Ενδεικτικό είναι ότι, από όλες τις ημέρες, η γερμανική κυβέρνηση συνασπισμού διάλεξε την ημέρα που μάθαμε για τη νίκη του Τραμπ για να καταρρεύσει, παγιδευμένη σε έντονες εσωτερικές αντιπαραθέσεις. Αν αποτύχουμε να ανταποκριθούμε σε αυτή την πρόκληση, οι συνέπειες δεν θα πλήξουν μόνο την Ουκρανία, αλλά θα αφήσουν την Ευρώπη αδύναμη, διχασμένη και οργισμένη, καθώς θα εισερχόμαστε σε μια νέα, επικίνδυνη περίοδο της ευρωπαϊκής ιστορίας.
Στην Ουκρανία, οι πολίτες προσπαθούν να βρουν κάτι θετικό σε αυτό το «πορτοκαλί» σύννεφο που κινείται ταχύτατα προς την Ουάσιγκτον. Αλλωστε, η απογοήτευσή τους από την αυτοκαταστροφική πορεία της κυβέρνησης Μπάιντεν αυξανόταν διαρκώς. Αυτή η εύθραυστη νέα ελπίδα εκφράστηκε εύγλωττα σε ένα γραπτό μήνυμα που έλαβα από έναν Ουκρανό διοικητή της πρώτης γραμμής. «Ο Τραμπ», μου γράφει, «είναι ένας απρόβλεπτος άνθρωπος, οπότε ίσως τα πράγματα βελτιωθούν».
Εκτιμώ πως υπάρχει μια πιθανότητα 5%-10% αυτός ο «απρόβλεπτος άνθρωπος», ως 47ος πρόεδρος των ΗΠΑ, να απειλήσει, τουλάχιστον, με ενίσχυση της υποστήριξης προς την Ουκρανία, με σκοπό να πιέσει τον Βλαντιμίρ Πούτιν για μια ειρηνευτική συμφωνία – μια προσέγγιση που έχουν ενθαρρύνει ορισμένοι εξέχοντες φιλοουκρανοί υποστηρικτές του, όπως ο πρώην υπουργός Εξωτερικών Μάικ Πομπέο. Οπως επισημαίνει εύστοχα ο Ουκρανός πρόεδρος, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, ο Τραμπ απεχθάνεται πάνω απ’ όλα να παρουσιάζεται ως αποτυχημένος. Παρ’ όλα αυτά, υπάρχει μια πιθανότητα 90%-95% να κάνει ακριβώς αυτό που έχει επανειλημμένως δηλώσει: Να επιδιώξει τον τερματισμό του πολέμου επιβάλλοντας μια συμφωνία στην Ουκρανία.
Στην πραγματικότητα, είναι μάλλον απίθανο να υπάρχει κάποια συμφωνία που θα αποδέχονταν αυτή τη στιγμή τόσο ο Πούτιν όσο και ο Ζελένσκι. Σε μια σπάνια στιγμή ειλικρίνειας, ο εκπρόσωπος του Πούτιν, Ντμίτρι Πεσκόφ, παρατήρησε ότι «οι ΗΠΑ είναι σε θέση να βοηθήσουν να τερματιστεί η σύγκρουση. Αυτό φυσικά δεν μπορεί να επιτευχθεί από τη μια μέρα στην άλλη». Αυτό που μπορεί να κάνει, πάντως, ο επερχόμενος πρόεδρος των ΗΠΑ, είναι να μειώσει τόσο δραστικά την οικονομική και στρατιωτική βοήθεια προς την Ουκρανία, ώστε το Κίεβο να εξαναγκαστεί να επιδιώξει κατάπαυση του πυρός από θέση αδυναμίας.
Πολλοί Ευρωπαίοι αντιλαμβάνονται ότι η Ευρώπη βρίσκεται ανάμεσα σε μια επιθετικά επεκτεινόμενη Ρωσία και μια Αμερική που αποσύρεται το ίδιο επιθετικά, και είναι πλέον επιτακτικό να κάνει περισσότερα για τη δική της άμυνα. Ο Γάλλος διανοούμενος Εμανουέλ Μακρόν, ο οποίος τυγχάνει να είναι και πρόεδρος της Γαλλίας, αντέδρασε στη νίκη του Τραμπ ανακοινώνοντας στο X (πρώην Twitter) ότι είχε συνομιλία με τον Γερμανό καγκελάριο, Ολαφ Σολτς, και ότι θα συνεργαστούν για μια «πιο ενωμένη, ισχυρότερη και πιο κυρίαρχη Ευρώπη στο νέο αυτό πλαίσιο». Ωστόσο, εξαιτίας της αλαζονείας του ίδιου του Μακρόν, η Γαλλία βρίσκεται πλέον με μια αδύναμη και ασταθή κυβέρνηση, η οποία εξαρτά ουσιαστικά την πολιτική της επιβίωση από τη φιλική προς τον Πούτιν λαϊκίστρια Μαρίν Λεπέν. Η κυβέρνηση Σολτς κατέρρευσε λίγες ώρες αργότερα, αφήνοντας την κεντρική δύναμη της Ευρώπης σε προεκλογική και μετεκλογική αβεβαιότητα, που ενδέχεται να διαρκέσει μήνες, σε μια περίοδο καθοριστικών γεωπολιτικών αλλαγών. Μία από τις προφανείς αιτίες της κατάρρευσης του συνασπισμού ήταν η άρνηση του ηγέτη των Ελεύθερων Δημοκρατών και υπουργού Οικονομικών, Κρίστιαν Λίντνερ, να εγκρίνει επιπλέον 3 δισ. ευρώ για επείγουσα στήριξη στην Ουκρανία, τα οποία περιλαμβάνονταν σε ένα πακέτο εκτάκτων δαπανών ύψους 9 δισ. ευρώ.
Η Ευρώπη είναι επίσης βαθιά διχασμένη στη στάση της απέναντι στον Τραμπ. Σε πολλές από τις πάνω από 40 ευρωπαϊκές χώρες που εκπροσωπήθηκαν στη χθεσινή σύνοδο της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Κοινότητας στη Βουδαπέστη, υπάρχουν σημαντικές πολιτικές δυνάμεις που τον υποστηρίζουν σθεναρά, με κάποιες από αυτές να είναι στην εξουσία. Στην κορυφή της λίστας βρίσκεται ο οικοδεσπότης της συνόδου, Ούγγρος πρωθυπουργός Βίκτορ Ορμπαν, μαζί με προσωπικότητες όπως ο Σλοβάκος Ρόμπερτ Φίτσο, ο Σέρβος Αλεξάνταρ Βούτσιτς και ο Γκερτ Βίλντερς, το κόμμα του οποίου συμμετέχει στον κυβερνητικό συνασπισμό στην Ολλανδία. Η Ιταλίδα Τζόρτζια Μελόνι μπορεί επίσης να κλίνει προς αυτή την κατεύθυνση. Αν και δεν κατέχουν επίσημα εθνικά αξιώματα, προσωπικότητες όπως η Λεπέν στη Γαλλία και ο Νάιτζελ Φάρατζ στη Βρετανία, καθώς και κόμματα όπως η AfD στη Γερμανία, το «Νόμος και Δικαιοσύνη» στην Πολωνία και το Vox στην Ισπανία, εξακολουθούν να ασκούν σημαντική πολιτική επιρροή. Σύμφωνα με μια μελέτη της πλατφόρμας Europe Elects, σε επτά ευρωπαϊκές χώρες –τη Σλοβενία, τη Σλοβακία, τη Μολδαβία, τη Βουλγαρία, την Ουγγαρία, τη Γεωργία και τη Σερβία– η πλειοψηφία των ερωτηθέντων δήλωσε ότι θα ψήφιζε τον Τραμπ αν είχε την ευκαιρία. Συντάσσονται με το 78% των Ρώσων (χωρίς τους αναποφάσιστους) που θα έκαναν την ίδια επιλογή. Ναι, ο Τραμπ είναι η επιλογή της Ρωσίας.
Oπως σχολίασε προσφάτως ο πιθανός επόμενος καγκελάριος της Γερμανίας, Φρίντριχ Μερτς, για να μπορέσει η Ευρώπη να σώσει την Ουκρανία και να υπερασπιστεί τον εαυτό της σε έναν επικίνδυνο κόσμο, απαιτείται στενότερη συνεργασία μεταξύ –τουλάχιστον– της Γερμανίας, της Γαλλίας, της Πολωνίας και της Βρετανίας. Μπορεί όντως να επιτευχθεί αμυντική και διπλωματική ενότητα εν μέσω τέτοιας πολιτικής και οικονομικής διαίρεσης;
Εχουμε δύο μήνες μέχρι την ορκωμοσία του Τραμπ, στις 20 Ιανουαρίου, για να βρούμε μια πιο πειστική απάντηση. Επιβάλλεται. (Αυτό δεν σημαίνει ότι θα το επιτύχουμε.)
*Ο κ. Τίμοθι Γκάρτον Ας είναι καθηγητής Ευρωπαϊκών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης.
